کاهش شکاف طبقاتی با افزایش سهم ثروتمندان در درآمد مالیاتی
یکی از کارشناسان اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی می‌گوید وضع پایه‌های مالیاتی جدید مانند مالیات بر خانه و خودروهای لوکس می‌تواند از شکاف طبقاتی بکاهد چرا که در ایران ثروتمندان به نسبت طبقه متوسط و فقیر سهم کمتری در کل مالیات پرداختی دارند. وی می‌گوید برای اینکه بخواهیم این تناسب را به هم بزنیم و وضع موجود را اصلاح کنیم باید سهم ثروتمندان را در کل درآمدهای مالیاتی افزایش دهیم. این کارشناس اقتصادی وضع پایه‌های مالیاتی جدید مانند مالیات بر خانه و خودروهای لوکس که اخیرا کمیسیون تلفیق به لایحه بودجه 99 افزوده است را یکی از این راهکارهای کاهش شکاف طبقاتی می‌داند.
به گزارش«تعادل» لایحه بودجه 99 با رشد 13 درصدی درآمدهای مالیاتی بسته شد چون به علت تحریم‌ها، فروش نفت آن‌گونه که در نظر گرفته شده بود در لایحه 98 محقق نشد و دولت برای کاهش سهم فروش نفت در بودجه ملزم به ارایه لایحه‌ای نفت زدایی شده بود ولو به صورت کوتاه‌مدت. برای تحقق چنین عملی چاره‌ای وجود نداشت جز افزایش درآمد مالیاتی. در همین راستا در اواسط امسال بود که زمزمه‌هایی پیچید مبنی بر اضافه شدن برخی پایه‌های مالیاتی در بودجه 99. مانند مالیات بر عایدی سرمایه. همچنین قرار بود دولت برخی پایه‌های مالیاتی مانند مالیات بر ثروت را ساماندهی کند. با تعلل دولت اخیرا کمیسیون تلفیق بودجه با مصوب کردن مالیات بر خانه و خودروهای لوکس تا سقف 10 میلیارد و 1 میلیارد تومان (که نوعی مالیات بر ثروت به حساب می‌آید)، تا حدودی به بخشی از حواشی محور پایه‌های مالیاتی جدید در بودجه 99 پایان داده و واکنش‌هایی را از سوی برخی از کارشناسان برانگیخته است.
اخیرا محمدرضا یزدی‌زاده عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی کشور طی گفت‌وگویی درباره مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی درباره مالیات بر خودروها و خانه‌های لوکس گفته که در حال حاضر کمیسیون تلفیق مجلس املاک تا 10 میلیارد تومان و خودرو تا 1 میلیارد تومان را از مالیات معاف کرده است این یعنی کمیسیون تلفیق در کمال تعجب یک خانه کوچک روستایی را با یک ملک 10 میلیارد تومانی که در شهر واقع است در یک طبقه قرارداده است و هر دو را از مالیات معاف کرده است.
یزدی‌خواه فلسفه طبقه‌بندی را در یک طبقه قرار گرفتن عناصر شبیه به هم خطاب کرده و گفته که در طرح مالیات بر ثروت این فلسفه صدق نمی‌کند و اعضا کمیسیون تلفیق باید پاسخ دهند که بر اساس کدام مبنای علمی چنین طبقه‌بندی غلطی را انجام داده‌اند؟
وی معافیت‌هایی که کمیسیون تلفیق برای طرح مالیات بر ثروت در نظر گرفته است را عاجز از جبران کسری بودجه و در نهایت بهترین ایده اما با شیوه اجرایی ابتر قلمداد کرده است.
این درحالی است که محمد هادی سبحانیان، معاون پژوهش‌های اقتصادی مجلس شورای اسلامی، این نقد را نادرست دانسته و در گفت‌وگو با «تعادل» سهم مالیات بر ثروت را در بودجه 99 بررسی می‌کند که در ادامه به صورت مشروح می‌خوانیم:
عده‌ای نسبت به مصوبات اخیر کمیسیون تلفیق بودجه 99 در رابطه با مالیات بر خانه و خودروهای لوکس نقد دارند و معتقدند معاف کردن املاک تا سقف 10 میلیارد تومان و خودرو تا سقف 1 میلیارد تومان از پرداخت مالیات باعث می‌شود تا یک خانه کوچک روستایی با یک ملک 10 میلیارد تومانی در شهر در یک طبقه قرار بگیرند و هر دو از مالیات معاف باشند، نظر شما چیست؟
نه این نقد اشتباهی است، بحث معافیت آنها مطرح نیست. اساسا چنین پایه‌ای در کشور وجود ندارد که از خودرو یا از مسکنی که فرد داراست طی سال مالیات گرفته شود. کمیسیون تلفیق گفت کسانی که صاحبان خودرو یا مسکن لوکس هستند مشمول پرداخت مالیات می‌شوند و لوکس بودن این دارایی‌ها را برای خانه تا سقف 10 میلیارد تومان و خودرو تا سقف 1 میلیارد تومان معیار قرار داد. به این شکل نبوده که مالیاتی وجود داشته باشد و یکسری را از پرداخت آن معاف و عده‌ای دیگر را مشمول کنیم. بنابراین فکر می‌کنم نقدی که صورت گرفته دقیق و درست نیست.
روی دیگر این مخالفت‌ها هم مربوط به فرار سرمایه از کشور است. آیا مالیات بر ثروت منجر به فرار ثروت و سرمایه از کشور می‌شود؟
به نرخ آن بستگی دارد. نرخ مالیات‌هایی که اکنون وضع شده است پایین و غیر قابل توجه است. بعید می‌دانم این نرخ‌ها و پایه‌های مالیاتی منجر به فرار سرمایه‌ها و ثروت از کشور شود. سرمایه از کشور زمانی فرار می‌کند که ما نتوانیم محیط مناسبی برای کسب و کار فراهم کنیم یا نظام مالیاتی و تامین اجتماعی ما نظامی فشل و ناکارآمد باشد و افراد برای اینکه بخواهند مجوز کسب و کار اخذ کنند روزها و ماه‌ها دوندگی کنند تا به مقصود خود برسند. من فکر می‌کنم مهم‌ترین علل خروج یا فرار ثروت و سرمایه از کشور مواردی بود که ذکر کردم والا اینکه بخواهیم با یک درصد بسیار پایین از خانه و خودروی لوکس افراد مالیات اخذ کنیم منجر به فرار سرمایه نمی‌شود و بیان چنین ادعاهایی صحیح نیست.
مالیات‌گیری از خانه و خودروهای لوکس تا چه میزان به کاهش شکاف طبقاتی کمک می‌کند؟
به نظر می‌رسد که کمک‌کننده باشد. در کشورهای سرمایه داری از جمله امریکا بخش قابل توجهی از مالیات را ثروتمندان پرداخت می‌کنند درحالی که در کشور ما بالعکس است و ثروتمندان به نسبت طبقه متوسط و فقیر سهم کمتری در کل مالیات پرداختی دارند. برای اینکه بخواهیم این تناسب را به هم بزنیم و این وضع موجود را اصلاح کنیم باید سهم ثروتمندان را در کل درآمدهای مالیاتی افزایش دهیم. راهکار اصولی مالیات بر مجموع درآمد اشخاص است ولی یکسری راهکارها مانند مالیات بر خانه و خودروهای لوکس می‌تواند به کاهش شکاف طبقاتی کمک کند.
سهم مالیات بر ثروت در جبران کسری بودجه 99 چقدر است ؟
بعید می‌دانم سهم یا عدد قابل توجهی را عاید دولت کند که در نهایت منجر به کاهش چشمگیر کسری بودجه شود. اما می‌تواند به جامعه سیگنال مثبتی داده شود که نظام مالیاتی در حال حرکت به سوی عادلانه‌تر شدن است. اما به نظر می‌رسد این سهم نه خیلی عظیم باشد و نه خیلی اندک.
کسری پایه‌های مالیاتی در بودجه
چه پایه‌هایی هستند؟
ما یکسری پایه‌های مالیاتی داریم که می‌توانست وضع شود اما نشد مانند مالیات بر عایدی سرمایه که از مهم‌ترین مصادیق آن است.ساماندهی معافیت‌های مالیاتی یا راهکارهای جلوگیری از فرارهای مالیاتی مسیرهایی بود که می‌توانست در لایحه بودجه درج شود اما نشد و اکنون کمیسیون تلفیق مواردی مانند شفافیت تراکنش‌های بانکی و اخذ مالیات از خانه و خودروهای لوکس که پایه مالیاتی جدیدی هم بود به آن اضافه کرده که می‌تواند به کاهش فرارهای مالیاتی کمک کند. بحث ساماندهی معافیت‌ها نیز متاسفانه در مجلس راه به جایی نبرده است.
