پایان پرهیاهوی یک اتحاد

گروه جهان|

 بریتانیا پس از ۴۷ سال و با طی فرایندی دشوار که به بهای برگزاری همه‌پرسی، انتخابات زودهنگام حتی استعفا تمام شد، سرانجام شامگاه ۳۱ ژانویه ۲۰۲۰ راه خود را از اتحادیه اروپا جدا کرد. اکنون یک دوره انتقالی ۱۱ماهه آغاز شده تا در طول آن بریتانیا بتواند به یک توافق تجاری طولانی مدت با اتحادیه اروپا دست یابد. تا آن زمان قراردادهای موجود تجاری میان طرفین به قوت خود باقی خواهد ماند. ناظران می‌گویند اینکه برگزیت مایه افتخار و بازگشت شکوه به بریتانیا باشد یا به کاهش نقش این کشور در اروپا و جهان منجر شود، موضوعی است که سال‌های آینده محور اصلی بحث‌ها در این زمینه است.  بوریس جانسون نخست‌وزیر فعلی بریتانیا، پس از کسب پیروزی چشم‌گیر در انتخابات زودهنگام پارلمانی ۲۴ژانویه توافق برگزیت را که به تایید پارلمان رسیده بود رسما امضا کرد تا مقدمات اجرای این حکم جدایی و آغاز دوره انتقالی شکل بگیرد. خبرگزاری فرانسه نوشته: تردیدی نیست، ٣١ ژانویه ٢٠٢٠ تاریخی نمادین برای بریتانیا و اتحادیه اروپا و نیز مناسبات میان آنها خواهد بود. پس از ٤٧ سال زندگی مشترک گاه پُرهیاهو، هر یک از این دو با جدایی از دیگری راه خویش را پیش می‌گیرد. با این حال، این دو راه، بی‌تقاطع نیست و اروپا و بریتانیا ناگزیر در آینده نیز فراوان در کنار هم و گاه در برابر هم خواهند ایستاد. بروکسل و لندن، برای تدارک روابط آینده خود، یک دوره گذار ١١ ماهه، تا پایان سال جاری میلادی پیش‌رو دارند. در این دوره، بریتانیا تمام قواعد و احکام اتحادیه اروپا را به اجرا می‌گذارد، اما دیگر در نهادهای اتحادیه حضور نخواهد داشت و در اخذ تصمیات تازه مشارکت نخواهد کرد. شاید همین نمادی بودن جدایی دیروز دلیل واقعی بی‌اعتنایی اکثریت بریتانیایی‌ها به این رویداد باشد. تردیدی نیست که سه سال و نیم گفت‌وگوی‌های پایان‌ناپذیر با اروپا و به همان اندازه بحران سیاسی داخلی در بریتانیا نیز در این نگرش و رفتار بی‌اثر نبوده است. شاید بسیاری از آنان گمان می‌بردند که همه‌پرسی ٢٣ ژوئن ٢٠١٦ که در آن 8‚51درصد شهروندان بریتانیایی رای به خروج از اتحادیه اروپا دادند به تنهایی کار را یکسره می‌کرد و پیوندهای گوناگون این کشور را با اروپا می‌برید. این نگرش، بر پایه نظرسنجی‌ها، اندک اندک معکوس شد و به طرفداران باقی ماندن در اتحادیه اروپا اکثریت داد. تمام نظرسنجی‌هایی که در این ماه‌های آخر انجام شده، همه از این تحول حکایت دارد. میانگین ٦ همه‌پرسی صورت گرفته توسط موسسه «وات یو.کی.ثینک» در فاصله ٤ دسامبر سال گذشته و ١٠ژانویه سال جاری نشان می‌دهد که ۵٣ درصد افراد مورد پرسش قرار گرفته خواستار ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا هستند. این کشور که با آغاز کارزار همه‌پرسی به دو اردوگاه طرفداران «خروج» و هواخواهان «ماندن» تقسیم شد، اینک فرسوده از این مبارزه چهار ساله، تنها در جست‌وجوی پایان دادن به دوره‌ای است که در آن این اختلاف دید به شکافی در زندگی سیاسی و اجتماعی کشور بدل شده است.

بریتانیا به عنوان نخستین کشوری که از اتحادیه اروپا خارج می‌شود، در طول دوره انتقالی علاوه بر چانه‌زنی با اتحادیه اروپا فرصت مناسبی پیش‌رو خواهد داشت تا فارغ از چارچوب و محدودیت‌های پیشین با شرکای اقتصادی خود از جمله ایالات متحده امریکا، چین و دیگر قطب‌های اقتصادی جهان بر سر تعامل و همکاری‌های جدید وارد مذاکره شود. از سوی دیگر بریتانیای پس از برگزیت در خصوص نحوه پذیرش مهاجران نیز تغییراتی را در قوانین خود ایجاد خواهد کرد و احتمالا اولویت آن بر اساس امتیازبندی و نیز جذب نخبه‌های علمی تعیین خواهد شد. محققانی که ویزای ویژه استعدادهای علمی و پژوهشی را دریافت می‌کنند همچنین نیازی به ارایه پیشنهاد کاری پیش از ورود به بریتانیا ندارند و به لحاظ اداری روند پذیرش آنان سریع خواهد بود.

  واکنش به اجرایی شدن برگزیت

نیکولا استورجن وزیر اول اسکاتلند و رهبر حزب استقلال‌طلب، در بیانیه‌ای به مناسبت فرا رسیدن موعد جدایی رسمی بریتانیا از اتحادیه اروپا این روز را روزی غمبار و توام با خشم برای بسیاری از اسکاتلندی‌ها خواند و همزمان بر حفظ همکاری نزدیک با اتحادیه اروپا تاکید کرد. استورجن که اکثریت کشورش در رفراندوم برگزار شده بر سر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا رای مخالف داده بودند، برگزیت را یکی از غم‌های واقعی و عمیق نامیده و گفته: «آنچه ما در جنبش استقلال‌طلبان نباید اجازه دهیم این است که این احساس خشم، هرچند قابل فهم، ما را به بن‌بست بکشاند و آرمان‌خواهی را در ما تضعیف کند.» در رفراندوم سال ۲۰۱۶ بریتانیا بر سر برگزیت، ۶۲ درصد اسکاتلندی‌ها به ماندن در اتحادیه اروپا رای دادند. این در حالی بود که در نهایت و با تجمیع آرا در سراسر خاک بریتانیا طرفداران خروج از اتحادیه اروپا توانستند ۵۲ درصد آرا را به دست آورند. در همین حال وزیر اول اسکاتلند گفته است تمام تلاشش را خواهد کرد تا یک رای‌گیری مجدد بر سر استقلال اسکاتلند از بریتانیا انجام دهد. همه‌پرسی استقلال اسکاتلند از بریتانیا در ۱۸سپتامبر ۲۰۱۴ برگزار شد که حدود ۵۵ درصد مردم این کشور با آن مخالفت کردند.

لئو وردکار نخست‌وزیر ایرلند، هم نسبت به تاثیرات مخرب نرسیدن به توافق تجاری با اتحادیه اروپا پس از برگزیت هشدار داده است. وردکار همزمان با روز خروج رسمی بریتانیا از اتحادیه اروپا گفته: «شکست در دستیابی به یک توافق تجاری تهدیدی بزرگ و بنیادی برای اقتصاد ما در سال ۲۰۲۱ خواهد بود. به همین خاطر است که ما به این توافق نیاز داریم.»

مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا، ضمن ابراز خشنودی از اجرایی شدن برگزیت گفته: «در حالی که وارد این فصل‌نوین می‌شویم، به افزایش روابط قدرتمند، پربار و موفق با بریتانیا ادامه خواهیم داد.»

امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه، برگزیت را شوکه‌کننده توصیف کرده و گفته این واقعه حاوی عبرت‌هایی است که باید از آنها درس گرفت. ماکرون در نامه‌ای که خطاب به انگلیسی‌ها نوشته: «کشور شما بعد از ۴۷سال همزیستی اتحادیه اروپا را ترک کرد. این نتیجه تصمیم بریتانیایی در همه‌پرسی بود که فرانسه همواره به آن احترام می‌گذارد... اما باید دلایل خروج بریتانیا را درک کرد و از آن درس گرفت. باید از این مساله درس گرفت که مخالفت با اروپا از سوی رهبران سیاسی در بریتانیا و دیگر مناطق جهان، ناشی از شکست‌ها و فرار از این شکست‌ها است. درس دیگر این است که بیایید تصدیق کنیم این خروج نتیجه آن است که اروپا به اندازه کافی کارآمد، دارای قدرت حمایتی برخوردار نیست و به نظر می‌رسد که از واقعیات روز زندگی فاصله گرفته است. بنابراین به اعتقاد من، اروپا به نیروی حرکتی جدیدی در جهان نیاز دارد که بیش از هر زمانی در گذشته نیاز به مدیریت، امنیت و محافظت دارد.»