به‌جای ادغام یارانه معیشتی در نقدی، یارانه نقدی در معیشتی ادغام شود

یک کارشناس اقتصادی می‌گوید گرچه مصوبه ادغام یارانه نقدی و کمک معیشتی از سوی کمیسیون تلفیق بودجه ذاتا با تبصره 14 در تعارض است اما این اقدام با سیاست‌گذاری رفاهی بدی که در کشور وجود دارد و با سرکار آمدن هر دولت یک یارانه جدید ایجاد می‌شود، می‌تواند به ساماندهی نظام یارانه در کشور کمک کند. وی مبلغ 72 هزار تومانی را که دولت قرار است به عنوان یارانه نقدی و معیشتی به مردم پرداخت کند، راه نجاتی برای خروج افراد از خط فقر نمی‌داند و به گفته این کارشناس اقتصادی هر فرد حداقل به‌طور متوسط برای تامین نیازهای غذایی خود به ماهیانه 400 هزار تومان نیازمند است بنابراین مبلغ مصوب شده در کمیسیون تلفیق قابل توجه نیست. به گزارش «تعادل» اخیرا کمیسیون تلفیق بودجه 99 در جریان بررسی تبصره 14 بودجه که مرتبط با هدفمندی یارانه‌ها است تصمیم به ادغام یارانه نقدی و یارانه معیشتی گرفت و مصوب کرد که هر ماه به ازای هر فرد مبلغ 72 هزار تومان واریز شود. برخی از کارشناسان اقتصادی و مسوولان نسبت به این مصوبه معترض هستند و می‌گویند این اقدام علاوه براینکه خلاف قانون هدفمندی یارانه‌ها است، به زیان خانوارهای نیازمند خواهد بود. محمدرضا عبداللهی کارشناس اقتصادی به این موضوع پرداخته است که آیا ادغام این دو یارانه اقدام درستی است و تا چه میزان با هدف فقر زدایی همسو است؟ که در ادامه به صورت مشروح می‌خوانید:

  اخیرا کمیسیون تلفیق بودجه 99 مصوب کرد که یارانه نقدی و معیشتی را ادغام کند و هر ماه 72 هزار تومان به حساب خانوارها واریز کند. نظر شما چیست؟

عده‌ای نسبت به اینکه سبد معیشتی دریافت نکردند معترض هستند و این شبهه برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایجاد شد که دولت مدعی است به هفت دهک درآمدی سبد معیشتی پرداخت کرده، در صورتی که به تعداد کمتری یارانه معیشتی پرداخت شده. به این خاطر اعضای کمیسیون تلفیق بودجه 99 مصوب کردند به کسانی که یارانه نقدی پرداخت می‌شود سبد معیشتی هم تعلق بگیرد. از نظر من دغدغه کمیسیون تلفیق دغدغه درستی است اما در رابطه با آن ملاحظاتی وجود دارد اول اینکه دولت در تبصره 14 موظف شده که 3 دهک درآمدی بالا را از پرداخت یارانه حذف کند، بنابراین مصوبه کمیسیون تلفیق عملا در تعارض با‌بندی است که در تبصره 14 بودجه قید شده است، سخنگوی کمیسیون تلفیق گفته به جای 45 هزار تومان یارانه نقدی و حدود 50 هزارتومان یارانه معیشتی که جمعا 95 هزار تومان می‌شود، 72 هزار تومان پرداخت شود، به این معنا که قرار است به تعداد افراد بیشتری سبد معیشتی پرداخت شود و 60 میلیون نفری که دولت مدعی است یارانه معیشتی دریافت می‌کنند به حدود 80 میلیون نفر افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین دغدغه کمیسیون تلفیق اشتباه نیست اما این مصوبه ذاتا با خود در تعارض است.

  تصمیم درست چیست؟

به نظر من دولت باید تنها به کسانی که سبد معیشتی دریافت می‌کنند، یارانه نقدی پرداخت کند و برای افرادی که نه سبد معیشتی دریافت می‌کنند و نه یارانه نقدی به آنها پرداخت می‌شود این قابلیت وجود داشته باشد که بتوانند اعتراض کنند و این اعتراض به صورت شفاف مورد بررسی قرار بگیرد و یارانه به افراد مستحق تعلق بگیرد البته با این قید که اگر 7 دهک به 8 دهک رسید نسبت به آن حساسیتی وجود نداشته باشد. با این روش هم تجمیع یارانه‌هایی که دولت به صورت نقدی پرداخت می‌کند اتفاق می‌افتد و هم دیگر این بدعت که هر دولتی بیاید و بخواهد یک نوع یارانه نقدی جدید پرداخت کند شکل نمی‌گیرد. از سویی هدف عدم پرداخت یارانه به ثروتمندان و دریافت از سوی مستضعفان حفظ خواهد شد کمااینکه ما هر سال این را در قانون بودجه می‌بینیم که دولت 3 دهک را حذف می‌کند و هیچ اتفاقی هم نمی‌افتد، در نهایت تجمیع یارانه‌ها می‌تواند گام خوبی در راستای ساماندهی نظام یارانه‌ها باشد. مگر اینکه دولت و مجلس به این جمع‌بندی برسند که بند حذف 3 دهک تبصره 14 موضوعیت ندارد و کشور می‌خواهد به همه افراد به صورت مساوی یارانه پرداخت کند. اما راه درست‌تر این است که دولت به صورت کاملا هوشمندانه و نظام‌مند با همکاری دستگاه‌های متولی الگوی حمایتی درستی را در جامعه تعریف کند و در چارچوب این الگو از افراد حمایت کند. اما متاسفانه این اصل در ساختار سیاست‌های حمایتی مغفول مانده است. با توجه به اینکه برنامه ششم توسعه وزارت رفاه را مکلف کرده که سند کاهش فقر را تهیه کند این سند می‌تواند قدم خوبی در راستای تعیین تکلیف رویکردهای حمایتی کشور باشد. یعنی این سند مشخص می‌کند که از چه کسی باید نقدی حمایت کرد یا چه کسی باید به صورت کالایی حمایت شود. مطمئنا نحوه حمایت یکسان آن هم به صورت 72 هزار تومان نمی‌تواند با اهداف فقرزدایی که کشور دنبال می‌کند همسو شود.

  ادغام یارانه‌ها با این شرایط اقتصادی تا چه میزان معیشت اقشار ضعیف را متاثر می‌کند؟

اگر منظور از پرداخت 72 هزار تومان در ماه این است که افراد از زیر خط فقر بیرون بیایند یا حداقل‌های معیشتی را بتوانند برای خود تامین کنند مطمئنا تصور اشتباهی است، طبق برآوردهای صورت گرفته هر فرد حداقل به‌طور متوسط برای تامین نیازهای غذایی خود به ماهیانه 400 هزار تومان نیازمند است به این معنا که یک خانوار 4 نفره باید 1 میلیون و 600 هزار تومان پول داشته باشد تا بتواند حداقل‌های معیشتی خود را تامین کند، این مبلغ به غیر از هزینه‌های مسکن و غیره است. در حقیقت 200 هزار تومان برای یک خانوار 4 نفره عدد قابل توجهی نیست که بتواند نیازهای یک خانواده را پوشش دهد.

  عده‌ای می‌گویند وزارت رفاه در هیچ شرایطی نمی‌پذیرد که شاخص‌های نادرستی را برای شناسایی افراد به کار می‌برد و کمیسیون تلفیق عمدا تصمیم گرفت تا به نیاز معترضان عدم دریافت یارانه معیشتی پاسخ دهد، نظر شما چیست؟

من دغدغه مجلس شورای اسلامی را اشتباه نمی‌دانم و وزارت رفاه باید گزارشی شفاف هم به مجلس و هم به مردم ارایه کند و مشخص شود که یارانه معیشتی در حقیقت به چند درصد از جامعه پرداخت می‌شود البته گزارش‌هایی ارایه شده اما اگر دقیق باشد حجم اعتراضات تا این اندازه گسترده نیست. از طرفی هم نحوه پرداخت یارانه معیشتی در استان‌های مختلف کشور به صورت متفاوت صورت می‌گیرد برای مثال در تهران 50 درصد از افراد یارانه معیشتی دریافت می‌کنند در صورتی که در استان سیستان و بلوچستان بالای 80 درصد مشمول دریافت کمک معیشتی می‌شوند، به هر حال می‌دانیم که صدای آن بخش از جامعه‌ای که یارانه معیشتی دریافت نمی‌کنند علی‌رغم تعداد کمتر آنها بلندتر است. بنابراین دور از ذهن نیست که 3 دهکی که یارانه دریافت نمی‌کنند اعتراضات بیشتری داشته باشند و صدای آنها به گوش مسوولان نرسد. من معتقدم ابهامات در صورتی رفع می‌شود که گزارشات برای نمایندگان مجلس و اصحاب رسانه شفاف باشد.

  در نهایت به عنوان یک کارشناس مرکز پژوهشی با ادغام یارانه معیشتی و نقدی موافقید؟

با ادغام این دو یارانه موافقم اما پیشنهاد من این است به جای اینکه بگوییم سبد معیشتی به کلیه دریافت‌کنندگان یارانه نقدی پرداخت بشود، بگوییم یارانه نقدی به کسانی تعلق بگیرد که سبد معیشتی دریافت می‌کنند و دولت هم یارانه کسانی را که سبد معیشتی نمی‌گیرند حذف کند. اما در این بین دولت باید یک مکانیزم شفاف و پویا برای حذف و اضافه شدن افراد در اختیار عموم قرار دهد. اما به صورت کلی با ادغام یارانه‌ها موافقم برای اینکه سیاست‌گذاری رفاهی در کشور ما رویه بدی را در پیش گرفته و هر دولتی که سر کار می‌آید قصد دارد طبق سلیقه خود یارانه جدید ایجاد کند. به پیشنهاد من این یارانه‌ها باید تجمیع شود اما به صورت هدفمند و گزینشی در اختیار مردم قرار بگیرد.