خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات چیست
در حالی که با گذشت بیش از ۱۰ سال از زمانی که مفهوم شبکه ملی اطلاعات برای اولین‌بار مطرح شد، مهم‌ترین خدمات از پیام‌رسان تا موتور جست‌وجو هنوز تامین نشده، مقرر شده است خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات تا دو سال دیگر به‌طور کامل تأمین شود. به گزارش ایسنا، طرح شبکه ملی اطلاعات در کشور از اواخر سال ۱۳۸۴ مطرح و مهم‌ترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه در آن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد، اما اساس شبکه ملی از سال ۱۳۹۲ در شورای عالی فضای مجازی بازتعریف شد. در سند «ضرورت تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» تصویب‌شده در سال ۱۳۹۵ نیز آمده که شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت ارتباطی کل فضای مجازی، شبکه همه شبکه‌های کشور است. همان زمان شورای عالی فضای مجازی در تشریح خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات، این خدمات را بخش غیر قابل اجتناب از این شبکه دانست که دارای جنبه راهبردی با مخاطب داخلی بالایی هستند. مرکز داده (میزبانی و ذخیره‌سازی)، خدمات نام و نشان‌گذاری، جویشگر، رایانامه، پیام‌رسان‌های ارتباطی، هاب پیام و مراکز تبادل اطلاعات و نیز اکثر خدمات رایانش ابری، از مهم‌ترین خدمات با کیفیت شبکه ملی اطلاعات اعلام شدند.
انتقادها از روند توسعه شبکه ملی اطلاعات
پس از گذشت مدت‌ها، وقتی که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به ارایه گزارش‌های خود از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات می‌پرداخت و ادعای تحقق ۸۰ درصدی لایه زیرساخت شبکه را داشت، انتقادها از روند توسعه شبکه ملی اطلاعات، توسط ابوالحسن فیروزآبادی -رییس مرکز ملی فضای مجازی- در تیر ماه سال جاری آغاز شد که اظهار کرد ما مصوبه داریم ولی انسجام اجرایی یا زنجیره اجرایی ما کامل نیست. ما روی کاغذ ناظر شبکه ملی اطلاعات هستیم و وزارت ارتباطات مجری است. همان زمان بود که از طرف شورای عالی فضای مجازی اعلام شد شبکه ملی اطلاعات طرح و معماری نهایی ندارد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال تهیه این معماری است تا مشخص شود چند درصد شبکه ملی اجرا شده است. مرکز ملی فضای مجازی که ناظر بر اجرای شبکه ملی اطلاعات است، تهیه معماری نهایی این شبکه را بر عهده وزارت ارتباطات قرار داد تا میزان پیشرفت شبکه را بر مبنای این معماری تعیین کند. هرچند در واکنش به این اظهارات بارها از سوی مسوولان ارتباطی کشور مطرح شده که شبکه ملی اطلاعات در سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تعریف شده، تکلیف وزارت ارتباطات در تکمیل لایه زیرساخت انجام و بخش خدمات و محتواست که نیازمند تکمیل است و طبق مصوبات نهادهای سیاست‌گذار عالی کشور، تهیه زیرساخت برعهده وزارت ارتباطات بود و خدمات و محتوا نبود. البته در مقابل، شورای عالی فضای مجازی هم اعلام کرد گزارشی که از وزارت ارتباطات برای رییس‌جمهوری و سایر مقامات عالی کشور ارسال شده و در آن اظهار کرده بودند که در تحقق شبکه ملی اطلاعات ۸۰ درصد پیشرفت داشته‌اند، کاملا مورد تایید قرار نگرفته است. یکی از مهم‌ترین انتقادات هم وجود نقص در خدمات پایه کاربردی بود که شورای عالی فضای مجازی این خدمات را زیرمجموعه زیرساخت اطلاعاتی شبکه می‌داند که تحقق آن برعهده وزارت ارتباطات بوده است. از طرفی اگرچه مسوولان ارتباطی یکی از مهم‌ترین حلقه‌های مفقوده شبکه ملی اطلاعات را محتوایی می‌دانند که باید بر بستر شبکه ملی قرار بگیرد، اما شورای عالی فضای مجازی یکی از مهم‌ترین دلایل عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات را استفاده حداکثری جامعه از خدمات کاربردی از جمله پیام‌رسان خارجی می‌داند. درباره زیرساخت‌ها و خدمات شبکه ملی اطلاعات نیز در سال ۱۳۹۶ عنوان شد زیرساخت ارتباطی کشور صرفا کابل و فیبر نیست و شبکه ملی اطلاعات باید به عنوان زیرساخت ارتباطی کشور خدمات پایه کاربردی همچون جویشگر، ایمیل و پیام‌رسان ملی و بومی را برای کاربران ارایه کند و صرفا بحث برقراری ارتباط در این شبکه مطرح نیست. حتی با گذشت دو سال، چندی پیش هم اعلام شد خدماتی همچون خدمات ارتباطی (ثابت و سیار، خدمات خاص برای تجارت) خدمات پایه کاربردی و پرکاربرد (موتور جست‌وجو، پیام‌رسان‌ها، مراکز نگهداری داده، سیستم عامل، ویروس‌یاب) روی این شبکه پیش‌بینی شده است، اما هنوز سرویسی که بتواند نیازهای مردم را به خوبی و با کیفیت مناسب تامین کند در کشور وجود ندارد. پس از اینکه وزارت ارتباطات، معماری شبکه ملی را به شورای عالی فضای مجازی ارایه کرد و اعلام شد این شورا با برگزاری کارگروه‌هایی در حال بررسی این معماری است، در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، اعلام شد که اهداف شبکه ملی اطلاعات تا سال ۱۴۰۴ به تصویب رسیده است و مقرر شده خدمات پایه کاربردی داخلی تا سال ۱۴۰۰ به‌طور کامل تأمین شود، اتفاقی که با گذشت ۱۰ سال از مطرح شدن مفهوم شبکه ملی هنوز رخ نداده است.
