شرط زنده ماندن برجام

گروه ایران|بهاره مهاجری

در پایان سفر به تهران و واشنگتن و در شرایطی که بسیاری از تحلیلگران سفر بورل به این دو پایتخت را آخرین فرصت‌ها برای نجات برجام تفسیر و تعبیر می‌کردند، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه دیپلماسی بدون پشتوانه عمل و اقدام راه به جایی نخواهد برد، اعلام کرد: «اگر بخواهیم برجام زنده بماند، باید اطمینان حاصل کنیم که ایران در ازای بازگشت به اجرای کامل این توافق، از مزایای آن برخوردار شود.» عباراتی که جوزف بورل با بیان آنها تصویری از چشم‌انداز پیش روی برجام را ارایه می‌کند. چشم‌اندازی مبتنی بر «وظایف» و «تعهدات» دو طرف که از یک طرف ایران را به منافعی که در بطن برجام روی آنها تاکید شده می‌رساند و از سوی دیگر به دغدغه‌هایی که برخی کشورهای غربی در خصوص دانش هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهد. رویکردی که ایران از زمان خروج ترامپ از برجام روی آن تاکید و اعلام کرده که تنها راه تداوم برجام؛ تمرکز روی این وظابف و تعهدات دو طرفه است. در برابر این رویکرد معقول ایران، اما ایالات متحده با به کارگیری اهرم‌های فشار اقتصادی و سیاسی تلاش می‌کند تا ایران را وادار به پذیرفتن توافقی کند که هیچ پایه و اساس منطقی ندارد.دوشنبه 14بهمن ماه بود که جوزف بورل به منظور گفت‌وگو درباره طیف‌های وسیعی از موضوعات مهم، مانند برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، افزایش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن و مسائل منطقه‌ای به تهران سفر کرد و با مقامات بلندپایه ایران گفت‌وگو‌های مفصلی انجام داد. سفری که بسیاری از کارشناسان آن را آخرین گام‌های اروپا برای حفاظت از برجام و تداوم آن تحلیل و ارزیابی و اعلام کردند که بورل به دنبال آن است که از طریق بازآفرینی وظایف و تعهدات دو طرف و تاکید بر اجرای آنها، زمینه نجات برجام را فراهم کند. بورل، چند روز بعد از سفر به تهران اما چمدان‌هایش را برای سفر تازه‌ای بست و عازم واشنگتن شد تا با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی، جارد کوشنر، مشاور رییس‌جمهور و نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان امریکا دیدار و گفت‌وگو کند. هرچند جزییاتی از گفت‌وگو‌های بورل و مقامات امریکایی منتشر نشد، اما زمزمه‌هایی در این خصوص شنیده شد که ایالات متحده چارچوب تازه‌ای را برای توسعه مناسبات ارتباطی با ایران ارایه کرده است تا بر اساس آن بتوان دورنمای ارتباطی مشخصی را میان دو طرف ترسیم کرد. دیروز بورل اظهارات تازه‌ای را بعد از ملاقات با مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا در واشنگتن و در یادداشتی در نشریه امریکایی پروجکت سیندیکیت بیان کرد. مطالبی که با پیگیری آنها می‌توان تصویری از راهبردهای آتی کشورهای اروپایی در خصوص برجام و امنیت منطقه دست پیدا کرد.

  اهداف اروپا از مذاکره

مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه دیپلماسی بدون پشتوانه عمل و اقدام راه به جایی نخواهد برد، گفت: اگر بخواهیم برجام زنده بماند، باید اطمینان حاصل کنیم که ایران در ازای بازگشت به اجرای کامل این توافق، از مزایای آن برخوردار شود. بورل که جمعه شب با مقام‌های امریکایی در واشنگتن دیدار کرد، در یادداشت خود به طرح ادعایی رییس‌جمهوری امریکا درباره صلح خاورمیانه موسوم به «معامله قرن» اشاره کرد و گفت: اگر خواهان برقراری صلح میان فلسطین و اسراییل هستیم باید از طریق راه‌حل بر پایه مذاکره که طبق قوانین بین‌الملل و مورد توافق تمام طرف‌ها باشد به آن برسیم. دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا سه‌شنبه همراه با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در کاخ سفید حاضر شد و با رونمایی از طرح خود موسوم به «معامله قرن» اعلام کرد که این طرح، شهر قدس را پایتخت یکپارچه رژیم صهیونیستی می‌داند. بیشتر دولت‌های اروپایی و اتحادیه اروپا واکنش سردی را به این طرح نشان داده و بر لزوم از سرگیری مذاکرات روند صلح خاورمیانه تأکید کرده‌اند. بورل در این خصوص تصریح کرد که دیپلماسی بدون اقدام عملی محقق نمی‌شود؛ اگر می‌خواهیم آتش‌بس شکننده لیبی پایدار باشد باید از تحریم معاملات تسلیحاتی حمایت کنیم. اگر نمی‌خواهیم کشورهای منطقه ساحل آفریقا گرفتار بی‌قانونی و بی‌ثباتی شوند باید تلاش‌های خود را افزایش دهیم. وی سپس عنوان کرد که کشورهای جامعه جهانی باید سهم خود را در این زمینه‌ها ایفا کنند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود که فراتر از بحران‌های موجود در همسایگی اروپا دو اولویت وجود دارد. اول اینکه اتحادیه اروپا باید راهبرد جدیدی را با و برای آفریقا ترسیم و از مسائلی همچون تجارت، نوآوری، تغییرات آب و هوایی، فضای مجازی، سرمایه‌گذاری برای معنا دادن به ادعای برابری بهره‌برداری کند. دوم اینکه به گفته او اتحادیه اروپا باید رویکرد جدی‌تری را نسبت به بازیگران راهبردی جهان از جمله ایالات متحده، چین و روسیه اتخاذ کند. بورل با اشاره به وجود برخی اختلاف نظرها افزود که سه کشور در حوزه سیاست قدرت و تحولات بین‌المللی نقش مهمی ایفا می‌کنند و در این میان اتحادیه اروپا باید از ارزش‌ها، منافع و اصول توافق شده بین‌المللی حمایت کند. بورل تصریح کرد که رسیدن به این دستاورد ساده نیست و ممکن است تا پایان امسال نتوان به آن دست پیدا کرد. اما پیروزی و باخت در مبارزات سیاسی بستگی به این دارد که چگونه آن را ترسیم کنید.

  تطبیق اروپا با واقعیات جهانی

مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد که تمرکز اتحادیه اروپا در سال جاری میلادی روی این نکته خواهد بود که از نقش بازیگری که هنوز در جست‌وجوی هویت می‌گردد، فاصله بگیرد. بورل عنوان کرد که اتحادیه اروپا باید خود را با تحولات بین‌المللی تطبیق دهد و به دنیا از دریچه‌ کنونی و نه آنچه آرزو می‌کند نگاه کند. وی دنیا را به عرصه رقابت ژئواستراتژیک تعبیر کرد که رهبران برخی کشورها برای استفاده از زور و اقتصاد به عنوان سلاح، ابایی ندارند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان مثال توضیح داد، برای اینکه اتحادیه اروپا بازنده رقابت میان امریکا و چین نشود باید با استفاده از زبان قدرت، در کسوت یک بازیگر ژئواستراتژیک ایفای نقش کند. وی با اشاره به دشواری‌های این رویکرد یادآور شد که اتحادیه اروپا بر پایه صلح، حاکمیت قانون و چند‌جانبه‌گرایی تشکیل شد و اینک با استفاده از اراده سیاسی باید در عرصه تحولات بین‌المللی تاثیرگذار باشد.