پیامدهای توافقنامه صلح امریکا و طالبان در افغانستان
سحر کریمی|پژوهشگر مسائل شرق آسیا|
اگر به صورت تاریخی روابط خارجی افغانستان و ایالات متحده امریکا را مورد بررسی قرار دهیم، ایالات متحده امریکا و دولت افغانستان هیچ‌وقت روابط گسترده‌ای با یکدیگر برقرار نکرده‌اند. یعنی هم ایالات متحده امریکا و هم دولت افغانستان خواهان برقراری روابط گسترده با یکدیگر نبودند. ایالات متحده امریکا نگاه استراتژیک نسبت به افغانستان نداشت. این کشور پاکستان و ایران را بیشتر قلمرو استراتژیک خود می‌دانست. در طرف دیگر دولت کابل نیز بیشتر با شوروی نزدیک بود و کمک‌هایی را نیز از شوروی دریافت می‌کرد.
با اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی، افغانستان مورد توجه ایالات متحده امریکا قرار گرفت. افغانستان به این خاطر مورد توجه ایالات متحده امریکا قرار گرفت که امریکا درصدد انتقام‌گیری از شوروی از شکست جنگ ویتنام بود. با ظهور طالبان و جا گرفتن گروه‌های تروریستی در افغانستان و حمله آنها به برج‌های دوقلو، ایالات متحده امریکا به صورت مستقیم بر افغانستان به منظور از بین بردن تروریسم حمله نمود. از سال 2001 میلادی به بعد، ایالات متحده امریکا بزرگ‌ترین حامی دولت افغانستان محسوب شده و دارای روابط گسترده سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. اگرچه در مدت بیش از 10 سال افغانستان روابط گسترده با ایالات متحده امریکا داشته اما در بسیاری از موارد فراز و نشیب‌هایی نیز داشته است.
سرانجام پس از ۱۹ سال جنگ امریکا با افغانستان، توافقنامه صلح امریکا با طالبان پس از نزدیک به دو سال رایزنی و مذاکره در روز شنبه ۱۰ اسفند (۲۹ فوریه) در دوحه قطر امضا شد. توافق تاریخی بین امریکا و طالبان برای پایان دادن به حدود دو دهه جنگ در افغانستان است. خلیل زاد نماینده ویژه امریکا در مذاکره‌های صلح افغانستان و ملا عبدالله غنی برادر معاون سیاسی گروه طالبان این توافقنامه را امضا کردند و به طولانی‌ترین جنگ تاریخ امریکا پایان دادند؛ با امضا و اجرای این توافق، شمار نظامیان امریکایی حاضر در خاک افغانستان کاهش قابل توجهی خواهد یافت، طالبان حملات خود را متوقف خواهد کرد و میلیون‌ها افغان به آرزوی دیرین خود خواهند رسید. هر چند هستند کسانی که به تحقق چنین آرزویی خوشبین نیستند.
روز شنبه پیش از امضای این توافقنامه، بیانیه مشترکی از سوی ایالات متحده و دولت افغانستان منتشر شد که اعلام می‌کرد چنانچه طالبان به تعهدات خود در چارچوب این توافقنامه عمل کند، امریکا و ناتو تمام سربازانشان را ظرف ۱۴ ماه از افغانستان خارج خواهند کرد. بسیاری این توافق را «قمار سیاست خارجی» دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا می‌نامند.در این بیانیه مشترک آمده که امریکا نیروهایش در افغانستان را به ۸۶۰۰ نفر ظرف ۱۳۵ روز از زمان امضای توافق کاهش خواهد داد. در این بیانیه تاکید شده که نیروهای امریکا و نیروهای ناتو ظرف ۱۴ ماه از افغانستان عقب‌نشینی می‌کنند.براساس توافقنامه میان امریکا و افغانستان قرار است شماری از زندانیان مبادله شوند. 5 هزار تن از نیروهای زندانی طالبان با هزار تن از زندانیان افغانستان مبادله می‌شوند.
مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا که در دوحهبه عنوان ناظر حضور داشت، گفت که این توافق آزمونی برای برقراری صلح در افغانستان است. توافق میان امریکا و طالبان شرایط را برای اقدام مشابه برای افغان‌ها به وجود آورده است. این گام‌هایی است که طالبان باید برای موفقیت این توافق بردارد. نخست به آنهایی که برای قطع روابط با القاعده و سایر تروریست‌ها داده‌‌اند پایبند باشد و نیز تا نابودی داعش ادامه دهند.
وی در جریان مراسم امضای این توافقنامه هشدار داد که اگر طرفین این توافقنامه اقدامات مشخصی را که درچارچوب آن تعیین شده انجام ندهند و به تعهدات و وعده‌های خود عمل نکنند، این توافقنامه هیچ ارزشی نخواهد داشت. او اعلام کرد که ایالات متحده با دقت بر موضوع پایبندی طالبان بر تعهدات‌اش نظارت خواهد داشت و برنامه تخلیه نیروهایش از این کشور را نیز متناسب با اقدامات آینده طالبان تنظیم خواهد کرد. او گفت: با این کار اطمینان خواهیم یافت که افغانستان دیگر سرزمینی برای فعالیت تروریست‌های بین‌المللی نخواهد بود.
اما درخصوص پیامدهای توافقنامه صلح امریکا و طالبان در افغانستان می‌توان بیان کرد که چشم‌انداز صلح آینده منطقه، چشم‌انداز باثباتی نیست. منطقه در آینده نزدیک بیش از گذشته دچار تلاطم‌های متفاوتی خواهد بود، اما اینکه ایالات متحده امریکا حتی می‌تواند به توافقنامه‌ای با طالبان دست پیدا کند، یک پیروزی برای ترامپ محسوب می‌شود، هرچند اگر این توافقنامه در نهایت جای تردید فراوان نیز داشته باشد.نفس امضای یک توافقنامه با طالبان و به ثمر رساندن گفت‌وگوهای امریکا و طالبان در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند در آستانه انتخابات ۲۰۲۰ برگ برنده‌ای برای ترامپ محسوب شود. امضای توافقنامه صلح به معنی پایان جنگ نیست بلکه آغاز یک مسیر طولانی است که باید آن را با تمام خطرات و خوبی‌هایش مدیریت کرد.
امضای توافقنامه صلح و امضای شخص ترامپ در ذیل آن نشان خواهد داد که ترامپ به دنبال حفظ آبروی راهبردی خود در سطح جهانی است تا نیروهای خسته خود را از میدان فرسایشی نبرد افغانستان خارج کند. به اعتقاد وی این جنگ که حدود 19 سال پیش و پس از واقعه 11 سپتامبر به فرمان جورج دبلیو بوش رییس‌جمهوری وقت امریکا به افغانستان آغاز شده بود اکنون به طولانی‌ترین نبرد در تاریخ ایالات متحده امریکا تبدیل شده است. امریکا بیش از 750 هزار میلیارد دلار تاکنون در نبرد با طالبان هزینه کرده، جنگی که جان ده‌ها هزار تن را گرفته است. دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا مخالف هزینه‌های نظامی این کشور در افغانستان است.
اکنون امریکا و طالبان پس از ویرانی‌های جبران‌ناپذیری بازی توافقنامه صلح را به راه انداخته‌اند که تاکنون روشن نیست این بازی چقدر پیچیده بوده که تاکنون هیچ‌کسی درباره آن اطلاعات ندارد. تنها این بخش وضعیت روشن است که امریکاهیچ تعهدی در قبال دستاورد دو دهه دموکراسی که با خون مردم عجین و سرمایه‌گذاری شده است، ندارد.
تنها می‌توان انتظار کشید که با امضای توافقنامه صلح امریکا و طالبان زمان و بازی‌های پس از امضای توافقنامه با این کشور چه خواهد کرد. بی‌اعتمادی به طالبان در اجرای کامل توافقنامه در تعهدات‌اش یکی‌از موارد نگرانی نه‌تنها امریکا بلکه بسیاری از مردم افغانستان به‌ویژه زنان و مقام‌های این کشور است. چشم‌انداز آینده افغانستان نامشخص است. این توافق که قرار است راه را برای برقراری صلح با حضور جناح‌های مختلف در این کشور باز کند می‌تواند شرایط را حتی پیچیده‌تر کند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح
