سهام عدالت، تهدید یا فرصت

محمد امین خدابخش|

نقدینگی در سال جاری به عنوان مهم‌ترین محرک رشد قیمت‌ها در بازار سرمایه عمل کرده است و به عاملی بدل شده تا به سبب آن شاهد کسب بازدهی استثنایی در دو ماه ابتدایی سال جاری باشیم. این رونق در حالی رخ داده که در ماه‌های اخیر به دلیل شیوع کرونا و عالم گیر شدن آن بسیاری از صنایع به صورت مستقیم و غیر مستقیم از این مساله تاثیرپذیرفته‌اند و درآمد آنها از رکود رخ داده متاثر شده است.

با این حال بر اساس آنچه طی هفته‌های اخیر شاهد بودیم، در این مدت روند صعودی بازار سرمایه تداوم یافته بود و با اینکه پیشروی قیمت‌ها از هفته پایانی اردیبهشت ادامه نیافت، بازهم آنچه که بیشترین اثر را بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران داشت، نه عوامل بنیادی بلکه استنباط فعالان بازار از ورود نقدینگی بود.

کاهش یاد شده که تحت تاثیر عواملی همچون بروز مشکلات در سامانه معاملات و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بازار سرمایه رخ داد در کنار بازده قابل توجه کسب شده عاملی را پدید آورد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران، به ویژه آنها که عمر فعالیتشان در بازار اندک است، درصدد شناسایی سود برآیند و تا مشخص شدن وضعیت بازار در انتظار موقعیتی بهتر برای سرمایه‌گذاری بنشینند. با این حال این مشکلات نه تنها مرتفع نشد بلکه با تسریع ورود سهام عدالت و نزدیک شدن به موعد قابل معامله شدن آن در بازار سهام شاهد افزایش واهمه‌ها نسبت به روند آتی قیمت‌ها بودیم؛ واهمه‌ای که در نهایت شاخص کل بورس را به محدوده ۹۲۰ هزار واحدی رساند و اگر آخرین دو روز معاملاتی گذشته را در نظر نگیریم دوره رکودی چندروزه را به سرمایه‌گذاران تحمیل کرد.  آن‌طور که از بررسی ورود و خروج نقدینگی در روزهای گذشته بر می‌آید اگر عدم استقبال مردم از صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله دولت را نیز مورد توجه قرار دهیم،به نظر می‌رسد که اقبال عمومی نسبت به بازار سهام در مقایسه با دو ماه ابتدایی سال جاری اندکی کاهش داشته است، چراکه ارزش معاملات در روزهای چهارشنبه و شنبه با وجود صعود قیمت‌ها افزایش چندانی نداشت و در روز گذشته شاهد ارزش 9 هزار و 400 میلیارد تومانی داد و ستدهای بورس و فرابورس بودیم. عواملی از این دست سبب شد تا «تعادل» ضمن گفت‌وگو با مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه به بررسی شرایط موجود در این بازار بپردازد.

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که چرا طی یک هفته اخیر شاهد کاهش دسته جمعی قیمت در بازار سرمایه بودیم، گفت: به نظر من یکی از دلایل اصلاح بازار ضعف ورود نقدینگی جدید نسبت به ارزش نمادهای موجود بوده است. برای مثال اگر فرض کنیم که ورود منابع روزانه در حدود هزار میلیارد تومان بوده که این رقم می‌توانست در ابتدای سال تاثیر قابل توجه بر قیمت سهام در بازار داشته باشد، در حال حاضر شاهد آن هستیم که برای رشد قیمت‌ها نیاز به ورود حجم بزرگ‌تری از پول به بازار هستیم. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به عامل دیگری که توانست بسیاری را در چند روز گذشته مجاب به فروش دارایی در بازار سرمایه کند، ادامه داد: دلیل دیگری که توانسته در یک هفته گذشته به افت قیمت‌ها بینجامد، خبر عرضه سهام عدالت و صندوق‌های ETF بود. در روزهای اخیر شاهد آن بودیم که استقبال به عمل آمده از عرضه صندوق‌های قابل معامله در برگیرنده سهام دولت در بانک‌ها و دو شرکت بیمه‌ای با استقبال چندانی روبرو نشد. این مساله در حالی رخ داد که در عرضه صندوق ‌ ETF بانکی دولت، ارگان‌هایی نظیر صندوق بازنشستگی کشوری با اقداماتی نظیر اعطای وام یک میلیون تومانی به بازنشستگان سعی کردند از عرضه این صندوق حمایت کنند، اما در عمل تقریباً بیشتر از یک سوم این صندوق به فروش نرفت.

     سرعت عملی که به مذاق بازار خوش نیامد

وی افزود: در بحث عرضه سهام عدالت انتظار عمومی بر این بود که دارایی‌های قرار گرفته در سبد سهام عدالت در مدت زمان طولانی‌تری به بازار عرضه شوند. این در حالی است که دارایی‌های سهام عدالت بسیار تسریع شده و در هفته پیش‌رو شاهد قابل معامله شدن آن خواهیم بود.

 دلبری در خصوص دلیل بدبینی بازار نسبت به ورود سهام عدالت سهام گفت: آنچه که در مورد این سهام حائز اهمیت است این است که حجم سهام وارد شده به بازار بالا است و تقریباً تمامی صنایع بزرگ حاضر در بورس و فرابورس را شامل می‌شود. همین امر به عاملی بدل شده تا بسیاری افزایش احتمالی عرضه در گروه‌هایی مانند فلزات اساسی، پالایشی و پتروشیمی را دلیلی برای کاهش بیشتر قیمت‌ها تلقی کنند. این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر زمان بازگشت قیمت‌ها به روند صعودی گفت: در دو هفته اخیر بسیاری از نمادهای مهم بازار بین ۲۰ تا ۲۵ درصد ریزش قیمت را شاهد بودند. در اینجا نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که معمولا یکی از نقاط برگشت بازار در محدوده ۲۵ تا ۳۰ درصدی کاهش قیمت‌ها است. 

     در انتظار فصل مجامع

مهدی دلبری با اشاره به رویکرد خریداران در شرایط فعلی بازار گفت: در حال حاضر دو نوع خریدار وجود دارد، یکی آنهایی که می‌خواهند با خرید در قیمت‌های فعلی میانگین بهای تمام شده سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و دسته دیگر آنهایی که قیمت‌های فعلی را برای ورود سرمایه جذاب می‌دانند. با این حال فکر می‌کنم که در حال حاضر برای اینکه بگوییم بازار مجدداً به روند صعودی بازگشته اندکی زود است. به نظر من گزارش عملکرد شرکت‌ها نقش مهمی در روند آتی بازار سرمایه خواهد داشت. در صورتی که کیفیت گزارش‌ها خوب باشد می‌توان انتظار داشت که بازار به روند صعودی برگردد مضاف بر آنکه قیمت‌های جهانی نیز رو به بهبود هستند. مردم نیز باید به خاطر داشته باشند که فصل مجامع نیز در پیش است و ممکن است در هفته‌های پیش رو شاهد اخباری باشیم که بر روند صنایع یا بازار اثرگذار باشد. در چنین شرایطی توجه بازار به عواملی بنیادی و اخبار پیرامون آن بیشتر می‌شود. دلبری در پاسخ به این سوال که در حال حاضر آیا می‌توان رقم دقیقی برای رشد احتمالی شاخص عنوان کرد یا خیر، گفت: چنین گفته‌ای بیش از آنکه سمت و سوی علمی داشته باشد بیشتر حالت پیشگویی دارد و نمی‌توان زیاد به آن اتکا کرد.

     تغییر مختصات بازار با ورود سهام عدالت

کارشناس بازار سرمایه در خصوص چرای اهمیت سهام عدالت در روند پیشروی بازار و متغیرهای تاثیرگذار بر آن اظهار داشت: آنچه که سهام عدالت را به مساله‌ای با اهمیت بدل می‌کند تغییر قابل توجهی است که در حجم سهام شناور موجود در بازار ایجاد می‌کند. باید به خاطر داشت که قابل معامله شدن این دارایی سبب خواهد شد تاحدود ۵۰ میلیون نفر با علایق و سلیقه‌های گوناگون در بخش وسیعی از صنایع بازار حضور پیدا کنند و بر آنها تأثیر بگذارند. از این‌رو با پدیده‌ای روبرو خواهیم بود که تاکنون در بازار سرمایه دیده نشده است. پس باید صبر کرد و دید که استراتژی‌ها و جنس خرید و فروش در مواجهه با این میزان از سهام‌دار چگونه خواهد بود. این کارشناس بازار سرمایه افزود: به نظر می‌رسد که عرضه این سهام در برخی از نمادها فشار فروش قابل توجهی را به وجود آورد. این در حالی است که نمادهایی دیگر نیز هستند که انتظار می‌رود بتوانند با تکیه بر سهامدار حقوقی روند نمادهای مربوطه را متعادل کنند.

     چشم به راه نقدینگی

وی در پاسخ به این سوال که آیا ظرفیت بازار سرمایه در حال حاضر به شکلی هست که بتواند حجم سنگین سهام شناور ناشی از ورود سهام عدالت را هضم کند یا خیر، گفت: هم‌اکنون فرض بر این است که با کاهش قیمت سهام در بازار طی روزهای گذشته ارزش سهام عدالت به سطحی در حدود ۴۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده باشد. از این‌رو می‌توان گفت که در حال حاضر چنین ظرفیتی در بازار وجود ندارد. از سویی دیگر نیز سهامداران حقوقی نیز مانند بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی در شرایطی نیستند که بتوانند منابع لازم برای پاسخگویی به حجم یاد شده را به بازار سرمایه وارد کنند. تنها حالتی که می‌توان متصور شد تا نقدینگی لازم برای تعدیل این حجم از شناوری به بازار وارد شود بهبود شرایط بنیادی شرکت‌ها و ایجاد شرایطی مقرون به صرفه است تا نقدینگی بیشتری را از جانب اقتصاد به بازار سرمایه گسیل کند. از آنجایی که آغاز معاملات سهام عدالت به منزله تغییر شکل بازار سهام در دو بعد حجم سهام شناور و افزایش قابل توجه تعداد بازیگران خرد است، از این رو فرآیند یاد شده باید به گونه‌ای انجام شود تا در سال‌های پیش رو شاهد خروج سهامداران عدالت از بازار نباشیم. 

     پیشروی بازار با محرک نقدینگی

این کارشناس بازار سرمایه در پایان با اشاره به رشد قیمت‌ها در دو سال گذشته گفت: دو سال گذشته به سبب آنکه بازارهای موازی از جذابیت چندانی برخوردار نبودند و نقدینگی به مهم‌ترین عامل رشد قیمت‌ها بدل شده بود، پول قابل توجهی به بازار سرمایه جذب شد. نمی‌توان انتظار داشت تا با تغییر متغیرهای بنیادی لزوماً تفاوت قابل توجه در معاملات سهام رخ دهد. به نظر می‌رسد آنچه که در حال حاضر به مهم‌ترین دلیل سرمایه‌گذاری برای بسیاری بدل شده تحلیل ورود و خروج منابع به بازار سهام است. باید توجه داشت که بخش وسیعی از سرمایه‌گذاران در حال حاضر چندان به تغییر عامل بنیادی وزن نمی‌دهند. همان‌طور که شاهد بودیم در ماه‌های اخیر، در برخی از صنایع گزارش عملکرد شرکت‌ها به سبب شروع کرونا و عوامل غیرمستقیم نظیر تغییرات در بازارهای جهانی چندان جذاب نبود با این حال دو ماه ابتدایی سال جاری یکی از از پررونق‌ترین ادوار در ۲ سال گذشته بوده است.