انتظار تداوم رونق بازار سهام تا پایان پاییز

گروه بورس|محمد امین خدابخش|

طی دو سال گذشته رشد قابل توجه میزان نقدینگی در کنار کوچک‌تر شدن اقتصاد ایران به عاملی بدل شده است تا در طول این مدت، افزایش تورم و کاهش جدی ارزش پول ملی به مساله‌ای متداول بدل شود. این تغییرات اگرچه در مدت یاد شده سبب شده‌اند تا از یک سو سفره خانوار ایرانی کوچک شود و از سوی دیگر با افزایش ریسک‌های وارد شده بر پیکره اقتصاد شاهد شکل‌گیری انتظارات تورمی باشیم؛ انتظاراتی که اگرچه فضای کسب و کار را تهدید می‌کنند و برنامه‌ریزی برای آینده را مشکل می‌سازند با این حال در بازارهای مختلفی همچون طلا، ارز و به‌خصوص بازار سرمایه، خوشبینی پایدار را برای فعالان پدید آورده‌اند که توانسته ضمن حفظ قدرت خرید افراد ریسک پذیرتر به افزایش بهای دارایی‌های مورد معامله در این بازارها نیز بینجامد.

در این میان دارایی‌هایی نظیر مسکن ارز و سایر کالاهایی مانند خودرو که حتی ماهیت سرمایه‌ای ندارند، در اقتصاد تورمی ایران، برای حفظ ارزش پول ملی مورد استفاده قرار می‌گیرند. عامل تقاضا روی این دارایی‌ها خود نقشی موثر بر افزایش نرخ تورم دارد و از این رو اگرچه دارندگان آنها را در مقابل ریسک‌های متنوع سیاسی و اقتصادی بیمه می‌کند با این حال سبب می‌شوند تا با افزایش تقاضا روی دارایی‌های مورد بحث قدرت خرید عموم مردم به شکلی پیوسته کاهش پیدا کند. در این میان تنها بازاری که این خصوصیت را ندارد و هرچه نقدینگی به آن وارد ‌شود، می‌تواند بدون تاثیر بر تورم به رشد خود ادامه دهد، بازار سرمایه است.

ساختار بازار یاد شده به نحوی است که اگرچه از تمامی متغیرهای خرد و کلان تاثیرگذار بر اقتصاد اثر می‌پذیرد، با این حال به دلیل آنکه در بردارنده سهام شرکت‌های فعال در حوزه‌های مختلف است در عمل پذیرای عرضه و تقاضا روی دارایی‌هایی است که به خودی خود تاثیری روی تورم ندارند. این خصیصه سبب شده تا در شرایط تورمی فعلی گسیل نقدینگی به بازار سرمایه به معامله برد-برد برای تمامی کنشگران اقتصادی بدل شود و و شرایطی را پدید آورد که بتوان در سایه عرضه و تقاضای شفاف و کاهش ریسک معاملات نسبت به سایر بازارها، ضمن حفظ ارزش پول و حتی کسب بازدهی فراتر از تورم، از ورود نقدینگی به بازارهای تورمی، کاست.

دقیقا به همین دلیل است که در سال‌های گذشته به خصوص در ماه‌های اخیر شاهد حمایت بسیاری از مسوولان به خصوص مقامات دولتی از این بازار بوده‌ایم و سعی شده تا با حمایت از آن در بعد کلام و عمل سرمایه‌های خرد به سمت خرید و فروش سهام سوق داده شود. از جمله این اقدامات می‌توان به کاهش نرخ سود بانکی اشاره کرد که حجم وسیعی از نقدینگی را به معاملات سهام روانه کرده و موجب شده تا روند صعودی بازار در سه ماه نخست سال جاری با سرعتی قابل توجه نسبت به سال قبل، تسریع شود. 

همین امر سبب شد تا در سال جاری نه تنها سطح روانی یک میلیون واحدی شاخص کل بورس به آسانی فتح شود، بلکه با تداوم این رشد شاهد رسیدن دماسنج اصلی بازار به سطح یک میلیون و 300 هزار و 812 واحد در روز گذشته باشیم.

   در آستانه 310 میلیارد دلاری شدن

معاملات روز یکشنبه در بورس و فرابورس در حالی خاتمه یافت که تقاضای موجود در بازار، بیشتر نمادهای هر دو بازار را سبزپوش نگه داشت و شاخص کل بورس را به میزان 30 هزار و 201 واحد و شاخص فرابورس را نیز 284 واحد افزایش داد. به موجب این افزایش مجموع ارزش ریالی دو بازار یاد شده از 5 هزار و 815 هزار و 372 میلیارد تومان فراتر رفت و معاملات روز گذشته در حالی خاتمه یافت که ارزش دلاری بازار سهام به محدوده 309 میلیارد و 328 میلیون دلار رسیده بود.به رغم آنکه در طول دو سال اخیر ابعاد بازار سهام چه از نظر حجم معاملات و چه از نظر نقدینگی موجود در آن تغییرات قابل توجهی کرده و از حیث مبانی تحلیل بنیادی شاید سنخیت چندانی با ذهنیت سنتی موجود نداشته است، با این حال وزن بالای انتظارات تورمی در نگرش سرمایه‌گذاران، سهولت داد و ستد در بازار سرمایه در کنار کندی رشد قیمت‌ها و نقدشوندگی کمتر بازارهای موازی به عاملی بدل شده تا شاهد تداوم اقبال نسبت به بازار یاد شده باشیم.دلایلی از این دست سبب شد تا «تعادل» ضمن گفت‌وگو با مهدی رباطی، کارشناس بازار سرمایه و مدیرعامل یکی از شرکت‌های کارگزاری فعال در این بازار به بررسی عوامل موثر بر بازار سهام بپردازد.این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به رشد قیمت‌ها در ماه‌های اخیر که منجر به افزایش قابل توجه در نسبت‌های قیمت به درآمد تحلیلی و قیمت به درآمد ۱۲ ماه گذشته شده است، می‌توان پتانسیل رشد بیشتر را برای اغلب نمادهای موجود در بازار متصور بود یا خیر، گفت: در حال حاضر بازار سهام در وضعیت خاصی قرار دارد. این مساله سبب شده تا نگاه‌های سنتی در تحلیل بازار دیگر به اندازه گذشته کارساز نباشد. از یک سال گذشته تاکنون بسیاری بر این باور بودند که نسبت p بر e در بازار سرمایه بالاست و بنابراین بسیاری از نمادهای موجود در آن قیمت‌های بالا معامله می‌شوند. با این حال شاهد آن بودیم که از یک سال گذشته تاکنون قیمت‌ها رشد قابل توجهی داشته‌اند. در تبیین این رویداد می‌توان به موضوعات مختلفی از جمله نگاه حمایتی حاکمیت بازار سرمایه، نقش مهم انتظارات تورمی و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها اشاره کرد که به رغم افزایش نسبت P/E در کلیت بازار سبب شده تا نقدینگی به سمت بورس هدایت شود و به تبع آن شاهد رشد قیمت‌ها باشیم.

   انتظار تداوم رشد تا پایان پاییز

 وی ادامه داد: با توجه به عواملی از این دست انتظار دارم بازار سرمایه تا پایان پاییز ۹۹ کماکان به رشد خود ادامه دهد. با این حال فکر می‌کنم بازار از دید تحلیلی و منطق سرمایه‌گذاری با قیمت‌های بالایی رو به رو است. نباید این نکته را نیز فراموش کرد که چنین رویدادی در سایر بازارها مانند مسکن و خودرو پیشتر نیز رخ داده و این بازارها همواره دارای حباب بوده‌اند. این در حالی است که تا پیش از این بازار سرمایه نه تنها حباب نداشته بلکه سهام موجود در آن با قیمت‌های پایین معامله می‌شده و برای اولین بار است که طی سال‌های اخیر در این بازار نسبت‌های P/E بالایی را تجربه می‌کنیم. از این رو می‌توان گفت که شاید با تغییر مسیری در اقتصاد مواجه باشیم که تداوم این وضعیت را در بازار توجیه کند. البته باید توجه داشت که برای پاسخ به این پرسش همچنان زود است و باید منتظر ماند و دید که آیا مسیر پیش روی بازار به نحوی خواهد بود که سطوح P/E را حفظ کند یا بر اساس آنچه پیش‌تر نیز متداول بوده این نسبت مجدداً به زیر ده بازمی‌گردد.

   مسکنی مطلوب که جای درمان را نمی‌گیرد

رباطی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه میزان تاثیرات ناشی از تغییر زیرساختار‌های معاملاتی بازار (لات‌های معاملاتی) بر مشکلات موجود در زیرساخت‌های معاملاتی چقدر بوده است، پاسخ داد: بحث مشکلات زیرساخت‌های فناوری اطلاعات چه در حوزه هسته معاملات و چه حوزه OMSها بحثی ریشه‌ای است که مهم‌ترین عامل موثر بر آن تحریم‌هاست. این کارشناس بازار سرمایه افزود: به دلیل آنکه کشور در شرایط فعلی توانایی برطرف ساختن نیازهای خود در حوزه هسته معاملاتی معاملاتی را ندارد در حال حاضر شاهد شرایطی هستیم که بر اساس آن ایجاد تغییری پایدار و رفع دایمی مشکل تنها در صورتی امکان‌پذیر است که یا کشور در ایجاد سامانه معاملاتی بومی خودکفا شود و یا بتواند آن را از خارج تامین کند. می‌توان گفت تا زمانی که این مشکل وجود دارد نمی‌توان شاهد درمانی موثر برای مشکلات ناشی از زیرساخت‌های ‌آی تی در بازار سرمایه بود. بنابر این اگرچه تغییراتی در افزایش حجم سفارشات (لات‌های معاملاتی) می‌تواند در کوتاه‌مدت نقش مسکن را بازی کند و از فشار موجود بر هسته معاملات بکاهد، با این حال در بلندمدت و با افزایش تعداد حجم معاملات در بازار سرمایه بروز مجدد مشکلاتی مانند آنچه در ماه‌های قبل شاهد بودیم، انتظار نخواهد بود.

   فرصت بالقوه مالیات بر املاک خالی

این کارشناس بازار سرمایه در پایان به تاثیر بالقوه اعمال مالیات بر املاک خالی اشاره کرد: فکر می‌کنم که اگر این قانون درست اجرا شود و راه‌های فرار از آن مسدود شود می‌توان انتظار داشت که شرایط موجود در بازار ملک را به حد مطلوبی کنترل کند. راه‌های فراری نیز وجود دارد که در صورت به‌کار‌گیری آنها ممکن است قانون یاد شده در صورت تصویب به هدف نهایی خود نرسد. اما در صورتی که این قانون به درستی اجرا شود نه تنها می‌تواند مشکلات موجود را حل کند بلکه می‌تواند با کاهش میزان املاک خالی خروج احتمالی نقدینگی را به سمت بازار سرمایه سوق دهد.