پایان بررسی اعطای امتیاز نفت شمال

دهم تیر 1303، بررسی اعطای امتیاز نفت شمال به کمپانی سینکلر در کمیسیون نفت مجلس شورای ملی پایان یافت. امتیازی که خیلی ساده و بی‌درد سر به خوشتاریا داده شده بود به مهم‌ترین مساله ایران آن روز تبدیل شد و انگلیس و روسیه و امریکا را بر سر یکه تازی در این عرصه به جان هم انداخت اما نهایتا بازی بین دو شرکت امریکایی استاندارد اویل و سینکلر جریان یافت و سرانجام کمپانی سینکلر که متعلق به پسر روزولت رییس‌جمهور امریکا بود پس از مدت‌ها گفت و شنود و سیاست بازی در زمان نخست وزیر رضاخان امتیاز مذکور را به دست آورد؛ هر چند که هرگز نتوانست به اکتشاف و استخراج نفت شمال نایل آید. (7) در حالی که، دولت قوام به‌شدت در تنگنای مالی قرار داشت و به حسین علا وزیر مختار ایران در امریکا فشار می‌آورد تا هر چه سریع‌تر قرارداد امتیاز نفت شمال را به امضای شرکت استاندارد اویل برساند و «بدوا هر مبلغی که ممکن شود؛ به‌طور مساعده برساند که هرگاه به فوریت، وجه نرسد؛ از شدت اضطرار، کابینه استعفا خواهد داد. اما دولت قوام که به دلیل تعویق در پرداختن حقوق کارمندان دولت و نیروهای نظامی و انتظامی به‌شدت زیر فشار بود و پیشرفت کند روند انعقاد امتیاز نفت شمال با استاندارد اویل و امتناع دولت امریکا از اعطای وام به خاطر مخالفت دولت انگلیس با وثیقه گذاشتن عایدات نفت جنوب، آن را در معرض حملات شدید نمایندگان مخالف در مجلس قرار داده بود، بیش از این تاب نیاورد و در بهمن ماه 1300 استعفاکرد.  انتشار خبر تصویب لایحه اعطای امتیاز نفت شمال ایران به یک شرکت نفتی امریکایی به نام استاندارد اویل با واکنش شدید دولت‌های انگلیس و شوروی و همچنین شرکت نفت ایران و انگلیس روبه رو شد. دولت انگلستان که نگران از دست دادن کنترل انحصاری خود بر منابع نفت ایران بود، از طریق سفارت خود در تهران به وزارت امورخارجه ایران اعتراض و تاکید کرد: «خوشتاریا، امتیاز نفت خود را به شرکت نفت ایران و انگلیس واگذار کرده و دولت ایران حق ندارد، آن را به دیگری واگذار کند.» از سوی دیگر کاردار سفارت انگلستان در ایران در دیدار با احمد قوام نخست وزیر وقت از اینکه دولت ایران در قضیه امتیاز نفت شمال با آن سفارت مشورت نکرده است، اعلام نارضایتی کرد و «عدم مراجعه دولت به سفارت انگلیس را غیردوستانه تلقی کرد.»  دولت شوروی هم با ارسال نامه اعتراضی به دولت ایران، اعطای امتیاز نفت شمال به یک شرکت امریکایی را خلاف تعهدات ایران دانست و عنوان کرد که براساس پیمان های بین دو دولت ایران و روسیه، اعطای امتیاز نفت در جوار مرزهای آن کشور به دولت‌های دیگر بدون جلب نظر و موافقت مسکو، خلاف تعهدات دولت ایران است.