اختلالات اینترنتی تمامی ندارد
اختلال‌های اینترنتی در هفته‌های گذشته بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود. بسیاری از مدیران کسب‌وکارهای مجازی و کارشناسان اینترنت با انتشار تصاویری مختلف خبر از این می‌دهند که این اختلال‌ها با اختلال‌های گذشته فرق دارد و ایجاد تغییراتی در سیستم فیلترینگ کشور عامل اصلی این ماجراست. شایعات فیلتر شدن اینستاگرام و اخیرا پیام‌رسان واتس‌آپ هم به این گمانه‌زنی‌ها دامن می‌زند. هرچند که تاکنون مقامات وزارت ارتباطات و در راس آن شرکت ارتباطات زیرساخت واکنشی نسبت به این اختلال‌ها نداشته‌اند و البته در مورد اختلال هفته گذشته روی سرویس AMP گوگل در بیانیه‌ای اعلام کردند که به دستور مقامات قضایی این محدودیت ایجاد و در نهایت با پیگیری این شرکت رفع شده است، دیگر واکنش‌ها از سوی زیرساخت هم به توییت‌هایی از سوی عضو هیات‌مدیره این شرکت ختم می‌شود. یک ماه گذشته، شرکت‌ها و کاربران اینترنتی، بارها و بارها دچار مواجهه با اختلالات اینترنتی بودند که البته هر بار هم به علت این اختلالات اینترنتی، توسط شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی یا مسوولان زیرساخت به‌صورت جزئی و در حد یک توییت پرداخته شده است. در تاریخ 18 تیرماه سال جاری، کاربران در شبکه‌های اجتماعی خبر از اختلال و قطعی در سرویس‌های اینترنت همراه و ثابت خود دادند. به دنبال این اتفاق سجاد بنابی، عضو هیات‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در توییتی اعلام کرد که قطعی گسترده اینترنت در خارج از مرزهای ایران به ویژه ارمنستان و ترکیه باعث اختلال در شبکه اینترنت کشور شده است. این در حالی است که صابر مسگری، مدیر محصول CDN ابرآروان اظهار کرد اختلالی که در تیر ماه روی شبکه زیرساخت کشور اتفاق افتاده، فراتر از قطعی ارتباطات بین‌الملل بوده است. به گفته مسگری در سمت دیگر این ماجرا و در کنار این قطعی، برخی اختلال‌ها روی DNS نیز باعث شده تا ارایه سرویس اینترنت در آن بازه زمانی پراختلال‌تر از همیشه باشد. ازطرفی در حالی که موضوع ایجاد اختلال در سیستم فیلترینگ مطرح شده بود، سجاد بنابی اظهار کرد: «اختلال DNS برای برخی سرویس‌دهندگان اینترنتی نیز گزارش شده است.» عضو هیات‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در دو توییت قطعی گسترده اینترنت در خارج از ایران را عامل اختلال در سرویس اینترنت کاربران دانست و در نهایت در توییتی دیگر نوشت که شبکه به پایداری رسیده است. اگر ادعای اعلام شده از سوی شرکت زیرساخت در مورد قطعی گسترده اینترنت در خارج از ایران درست باشد، این اولین‌بار نیست که قطع مسیرهای ارتباطی خارج از مرزهای ایران باعث اختلال در سرویس اینترنت کاربران نهایی در ایران می‌شود. برای نمونه قطع بیش از یک ماه فیبر در خلیج‌فارس که مسیر ارتباطی مناسب برای انجام بازی‌های آنلاین را فراهم می‌کرد، نه تنها کاربران معمولی اینترنت که کاربران بازی‌های آنلاین را با مشکلات زیادی روبرو کرده بود. پاییز سال گذشته نیز با شروع اختلال‌های شدید در اینترنت کشور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت اعلام کرده بود که دلیل اختلال در شبکه اینترنت کشور به دلیل مشکل در مسیر ارتباطی اروپا به سمت فرانکفورت بوده است.
اختلال‌های شدید
در سرویس‌دهی کسب‌وکارهای آنلاین
یکی دیگر از اختلال‌هایی که در یک ماه گذشته اتفاق افتاد، اختلال‌های شدید در سرویس‌دهی کسب‌وکارهای آنلاین در تاریخ ۲۰ تیرماه بود و بعد از مدتی کاشف به عمل آمد حلقه واحد تمامی این کسب‌وکارهای مختل شده دیتاسنتر آسیاتک در برج میلاد است. محمدعلی یوسفی‌زاده مدیرعامل این شرکت اعلام کرد که قطع مسیر فیبر ارتباطاتی از برج میلاد باعث شده تا سایت‌هایی که فقط در دیتاسنتر میلاد آسیاتک نگهداری می‌شوند از دسترس خارج شوند. او اعلام کرد: « قطع مسیر فیبر ارتباطی از برج میلاد باعث شد تا سایت‌هایی که فقط در دیتاسنتر میلاد آسیاتک نگهداری می‌شوند از دسترس خارج شوند. در حال رفع این موضوع با کمک به سازمان فاوا شهرداری تهران و همچنین پیگیری جابه‌جایی با مسیر جایگزین هستیم» کمی بعدتر هم به صورت غیررسمی اعلام شد که ماجرا به سرقت یا کنده شدن یک کابل فیبر نوری در این نقطه برمی‌گردد؛ خبری که البته به‌صورت رسمی توسط آسیاتک تایید نشد. در قطعی پنج ساعته، برخی سایت‌های خبری، استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای اینترنتی از دسترس خارج شدند. ابرآروان در این زمینه اعلام کرد که به پاره‌ای از مشکلات برخورد کرده است: «به دلیل قطع اتصال فیبر نوری دیتاسنتر آسیاتک (برج میلاد) در ساعت 37: 19 جمعه ۲۰ تیرماه خدمات ابری آروان، که در این دیتاسنتر واقع شده‌اند، از جمله رایانش ابری، ویدیو پلتفرم، پلتفرم ابری و فضای ذخیره‌سازی ابری (به جز CDN و امنیت ابری) با اختلال مواجه هستند. سرویس‌هایی مانند CDN و امنیت ابری ابرآروان به دلیل توزیع‌شدگی در سطح جهان اختلالی ندارند، اما سرویس‌هایی که وابستگی درون دیتاسنتری دارند با اختلال مواجه شده‌اند.» پس از آن محمد فرجود، مدیرعامل فاوای شهرداری تهران در توییتی نوشت: «این قطعی مربوط به مسیر ارتباطی فیبر نوری تا برج میلاد است که متعلق به شرکت کنترل ترافیک تهران است.» و بار دیگر بنابی از هیات‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، از وصل شدن دیتاسنتر خبر داد و در توییتر خود نوشت: «با تلاش دوستان آسیاتک و سازمان فاوای شهرداری تهران و زحمات همکاران مخابرات ایران، مسیر بک‌آپ راه‌اندازی و دیتاسنتر برج میلاد در مدار قرار گرفت.» و در نهایت پس از حدود پنج ساعت و در ساعات ابتدایی 21 تیرماه، مشکل برطرف شد. مشکلی که به زعم بسیاری از کارشناسان ناشی از بی‌دقتی بوده و برآورد می‌شود همین چند ساعت قطعی، زیانی میلیاردی به شرکت‌هایی که در این دیتاسنتر میزبانی می‌شدند وارد کرده است. همچنین هفته گذشته و در تاریخ ۶ مرداد، برخی فعالان کسب‌وکارهای آنلاین در شبکه‌های اجتماعی از اختلال در سرویس AMP گوگل؛ سرویسی که برای بارگذاری سریع سایت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد خبر دادند که در نهایت باعث ایجاد اختلال در ارایه سرویس آنها شده است. برخی این اختلال را به فیلترینگ ارتباط داده و برخی دیگر ایجاد تحریم جدید از سمت گوگل را عامل این اختلال اعلام کردند. در این بین برخی از مدیران فعال در حوزه کسب‌وکارهای مجازی نیز در شبکه‌های اجتماعی دست‌کاری در شبکه زیرساخت را دلیل اصلی اختلال در سرویس‌های خود عنوان کردند. پس از آن بود که کمیسیون تجارت الکترونیکی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در تاریخ 7 مردادماه، در بیانیه‌ای خبر از ایجاد محدودیت‌های جدید در ارتباطات اینترنتی کشور داد.
این کمیسیون در بیانیه خود با اشاره به اختلال‌های زیرساختی و اینترنتی اخیر اعلام کرده بود که در کنار اضطراب ناشی از شیوع ویروس کرونا و فشار ناشی از مشکلات اقتصادی، حالا خبرهایی در خصوص اختلالات و ایجاد محدودیت در ارتباطات اینترنتی به گوش می‌رسد. اینکه در شرایطی که نگرانی از قطع اینترنت و محدودیت به شبکه ملی اطلاعات کماکان سایه خود را بر سر کسب‌وکارها نگاه داشته، ایجاد اختلال در زیرساخت اینترنت کشور، پهنای باند ضعیف و متزلزل، نبود مراکز داده استاندارد و عدم رعایت حداقل‌ها در سرویس‌دهی و مهم‌تر از همه نبود نظارت بر استانداردها و SLAها، نفس کشیدن را برای اقتصاد دیجیتال کشور دشوارتر از قبل کرده است. البته در این بیانیه مدرک یا اطلاعاتی مبنی بر اینکه چگونه این کمیسیون از ایجاد محدودیت‌های جدید در زیرساخت ارتباطی کشور با خبر شده منتشر نشده بود. در این بیانیه با ابراز نگرانی از قطع مجدد زیرساخت‌های ارتباطی آمده بود: «فعالان حوزه کسب‌وکارهای آنلاین در غیاب پاسخ روشن و شفاف از سوی مسوولان زیرساخت و شرکت‌های سرویس‌دهنده اینترنت در قبال تعهدات‌شان به کسب‌وکارها، در هر محفلی نگرانی از احتمال قطعی مجدد زیرساخت‌ها و حتی به مانند سال گذشته قطعی اینترنت کشور (ایران اکسس) را هم مطرح می‌کنند. دیگر اینکه در شرایط تحریم ظالمانه، شرایط اقتصادی نامناسب و شیوع ویروس کرونا، واردکردن شوک‌های ناگهانی به فعالان اقتصاد دیجیتال، با انجام عملیات کارشناسی‌نشده یا آزمایش و خطا، مسدودشدن ترافیک AMP، قطع دسترسی به CDNهای بین‌المللی، نبود مکانیسم شفاف در فیلترینگ به مثابه دردسرهای متناوب این حوزه است و اقتصاد نوپای دیجیتال تحمل این شوک‌های مضاعف را ندارد. باوجود شرکت ارتباطات زیرساخت در واکنش به انتشار این اظهارات، طی بیانیه‌ای اعلام کرد هیچ‌گونه اختلالی در شبکه اینترنت کشور وجود ندارد. در این بیانیه آمده بود که محدودسازی سرویس Google AMP به دستور مقام قضایی خطاب به اپراتورها رخ داده که پس از بررسی مجدد، این دستور با مساعدت مقام قضایی طی چند ساعت لغو شده است. در پایان این بیانیه با اشاره به پاسخ‌گویی و اطلاع‌رسانی سریع مسوولان این شرکت در حوادث و اختلالات اینترنتی کشور طی سال‌های اخیر، به اهمیت فراوان پایداری شبکه و سرویس‌ها برای کسب‌وکارهای آنلاین و اهتمام شرکت ارتباطات زیرساخت اشاره شده بود. به نظر می‌رسد در سال‌های گذشته برنامه‌های مشخص وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به بهبود کیفیت اینترنت ثابت هیچ کمکی نکرده است و همچنان داشتن اینترنت باکیفیت و بدون اختلال آرزوی هر کاربر ایرانی است. در این میان راه‌اندازی سامانه‌های اندازه‌گیری و پایش کیفی شبکه ارتباطات زیرساخت یا حتی سامانه نت‌سنج پلاس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم نه تنها به بهبود کیفیت اینترنت منجر نشده که حتی به منبعی برای کاربران در مورد اطلاع‌رسانی از وضعیت شبکه ارتباطی کشور تبدیل نشده است.
اختلال‌های گاه و بیگاه در شبکه ارتباطی زیرساخت کشور هم دیگر به یک بخش جدانشدنی ارایه سرویس اینترنت در کشور تبدیل شده است؛ اختلال‌هایی که در نهایت با بلند شدن صدای کاربران در شبکه‌های مجازی باعث می‌شود تا مقامات وزارت ارتباطات نسبت به آن واکنشی هرچند کوچک داشته باشند، واکنش‌هایی که البته غالبا به نوشتن یک توییت کوتاه درباره چگونگی رخ دادن حادثه منتهی می‌شود و در این مدت با افزایش اختلالات اینترنتی افزایش یافته است.
