بازار ارز و طلا تحت تاثیر اقتصاد جهان و کسب وکار داخلی

محسن شمشیری 

در یکی دو سال اخیر، بازار ارز و طلا بیشتر تحت تاثیر تحریم‌ها و خروج امریکا از برجام و در نتیجه افزایش قیمت دلار بود و متناسب با افزایش قیمت دلار، نرخ طلا و سکه نیز افزایش می‌یافت. اما از نیمه‌های سال 98 به این سو، قیمت طلا و سکه بیشتر تحت تاثیر متغیرهای سیاسی، اقتصاد جهان، و شیوع کرونا بوده است.  در مقطع شهادت سردار سلیمانی و اقدام ایران در حمله به پایگاه نیروهای امریکا در عراق، قیمت هر اونس جهانی طلا تا 1700 دلار بالا رفت و برخی کارشناسان این قیمت را بالاترین قیمت در چند سال اخیر ارزیابی کردند اما پس از آنکه مشخص شد احتمال درگیری و جنگ کاهش یافته قیمت طلا بار دیگر کاهش یافت. اما به دنبال شیوع ویروس کرونا، اتفاقی شبیه به جنگ دوم جهانی، بحران مالی بزرگ جهان در سال 2008 و تحولات مشهور به شوک نیکسون که امریکا سیستم پایه طلا و تثبیت قیمت طلا در برابر دلار را شناور اعلام کرد و منجر به رشد قیمت طلا شد، رخ داد و قیمت طلا به بالای 2 هزار دلار رسید.  

در این شرایط به نظر می‌رسید که اقتصاد جهان برای خروج از رکود کرونا و ورود به دوره‌ای دیگری از رونق، ‌تنها منتظر واکسن کرونا است و احتمالا با اعلام خبر ساخت و ورود واکسن کرونا، شاهد دوره‌ای از رونق بورس و اقتصاد جهان و در نتیجه کاهش قیمت طلا به عنوان یک دارایی سنتی خواهیم بود.  اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که در اقتصاد امروز جهان تحولاتی رخ داده که به نظر می‌رسد حتی برای سه سال آینده سایه خود رابر بازار ارز و طلا خواهد داشت. این اتفاقات شامل تزریق سنگین پول و کمک‌های مالی دولت‌های امریکا و اروپا و کشورهای دیگر است که عملا ارزش پول آنها را کاهش خواهد داد و باعث رشد قیمت کالاها و دارایی‌ها از جمله طلا خواهد بود.  همچنین اختلاف و جنگ تجاری امریکا و چین، اقدامات چین در مناطق مختلف جهان برای نفوذ در بازار کشورهای مختلف، نیز مسائلی است که می‌تواند روی نرخ ارز و طلا اثرگذار باشد.  از سوی دیگر، برخی اقتصاد دانان معتقدند که به دنبال انتشار و تزریق سنگین چند تریلیون دلار در اقتصاد امریکا، در صورتی که واکسن کرونا وارد بازار شود و باعث رونق اقتصاد شود، عملا باعث گردش بیشتر این حجم چند تریلیون دلاری در اقتصاد خواهد شد و در نتیجه اثر نقدینگی و ‌ضریب فزاینده پولی را افزایش خواهد داد و همین موضوع اثر تورمی و رشد قیمت‌ها از جمله افزایش قیمت طلا و کاهش نرخ دلار را به همراه خواهد داشت.  از سوی دیگر، در اقتصاد ایران نیز موضوعات دیگری مانند کسری بودجه دولت، انتشار اوراق بدهی مالی، ودیعه، عرضه سهام شرکت‌های دولتی، افزایش بدهی دولت به بانک‌ها و بانک مرکزی و نهادهای عمومی، فروش اوراق سلف نفتی و پته نفتی و نیز اثرات مختلفی روی قیمت دارایی‌ها از جمله ارز و طلا خواهد داشت.  همچنین برخی اقدامات مانند مالیات بر سکه نیز بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و روی عرضه و تقاضا و قیمت و حباب سکه اثر می‌گذارد.  براین اساس، بازار ارز و طلا در روزهای اخیر تحت تاثیر چند خبر مختلف از جمله مالیات بر سکه، به بازار آمدن واکسن ویروس کرونا در روسیه، بهبود گزارش اشتغال امریکا، افزایش نرخ دلار در بازار داخلی ایران، قرار گرفته است. از یک سو، مالیات بر سکه از 200 تا 650 هزار تومان به ازای دریافت سکه از 10 تا بالای 185 سکه، بازار طلا و سکه را تحت تاثیر قرار داد. همچنین به گفته مسوولان اتحادیه طلا، اگرچه تحت تاثیر اخبار واکسن ویروس کرونا در روسیه، نرخ طلا کاهش یافته و به زیر 1900 دلار نیز رسید و دوباره تا 1950 دلار بالا رفت اما افزایش نرخ ارز در ایران باعث شد که قیمت سکه کاهش زیادی نداشته باشد. همچنین به دنبال اخبار طرح گشایش اقتصادی با محوریت فروش نفت در آینده، چند روزی نرخ ارز کاهش یافت اما به دنبال بحث‌های مختلف در این زمینه، و اینکه هنوز محورهای طرح گشایش اقتصادی مشخص نیست، بار دیگر قیمت دلار به کانال 22 هزار تومانی وارد شده است.  براین اساس به نظر می‌رسد که در روزهای آینده نیز اخبار مربوط به گشایش فضای اقتصادی جهان و اثر واکسن ویروس کرونا، گزارش‌های مثبت اقتصادی از بازار اشتغال امریکا، بهبود ارزش جهانی دلار و... اثر خود را بر قیمت طلا و سکه و ارز داشته باشند. همچنین باید دید که طرح گشایش اقتصادی در جلسات هماهنگی سران قوا، شامل چه محورها و مواردی است و تاچه حد می‌تواند روی بازار ارز و سکه و طلا اثرگذار باشد. برخی فعالان بازار طلا گفته‌اند که تحولات اقتصاد جهان به این زودی نمی‌تواند منجر به کاهش قیمت طلا و سکه شود زیرا سال‌ها طول می‌کشد که اثر شیوع ویروس کرونا کاملا خنثی شود و بورس‌های جهان راه بیافتد. زیرا حتی با فرض رشد بالای اقتصاد امریکا و اروپا، باید منتظر اثر تزریق سنگین چند تریلیون دلاری در اقتصاد کشورهای آسیب‌دیده از کرونا باشیم زیرا نشت این نقدینگی و پول‌های تزریق شده حداقل به مدت سه سال بر افزایش قیمت‌ها و دارایی‌ها اثرخواهد گذاشت و براین اساس باید انتظارداشت که قیمت طلا همچنان صعودی باشد.  بازار ارز ایران نیز تا روزی که طرح اساسی و راهگشا برای بهبود روابط مالی و بانکی ایران ارایه شود همچنان شاهد قیمت‌های بالا خواهد بود و اگرچه مسوولان بانک مرکزی اعلام کرده‌اند که این قیمت‌ها واقعی نیست اما بازار همچنان به پیش خور کردن قیمت‌ها از شرایط آینده ادامه می‌دهد. مگر آنکه نتیجه انتخابات امریکا، رفع تحریم نفتی و بانکی ایران اعلام شود که در آن صورت حداقل اثر جو روانی تحریم کاهش می‌یابد. 

اما موضوع اصلی یعنی اصلاح ساختار اقتصاد ایران، گشایش در فضای کسب وکار، اصلاحات سیاسی، نهادی، قانونی و اقتصادی فعلا دور از دسترس است و نمی‌توان روی آن حسابی باز کرد و در صورتی که دولت بتواند در این زمینه اقداماتی انجام دهد که سرمایه‌گذاری، ‌تولید و فضای کسب وکار را بهتر کند، در آن صورت می‌توان امیدوار بود که بازار ارز به ثبات برسد و شاهد عرضه و تقاضای متعادل در بازار‌ها باشیم و جذابیت بازاردارایی و مسکن و طلا و ارز و سهام، جای خود را به تولید وسرمایه‌گذاری و کار و فعالیت و ارزش افزوده کار و صنعت و تولید بدهد.