رنگ و طرح بر بوم نقاشی

امروز هشتادمین سالگرد درگذشت محمد غفاری معروف به کمال‌المُلک، نقاش برجسته ایرانی است. به این مناسبت نگاهی به تاریخ نقاشی در ایران کردیم. ایران به دنیا یک هنر مخصوص را عرضه کرده است که در نوع خودش بی‌مانند است.تاریخ هنر نقاشی در ایران به زمان غارنشینی برمی‌گردد. در غارهای استان لرستان تصاویر نقاشی شده از حیوانات و تصاویر کشف شده است. نقاشی‌ها به‌وسیله (W.Semner) بر روی دیواره‌های ساختمان‌ها در ملایر و فارس که به 5000 سال پیش تعلق دارند کشف شده است. 

نقاشی‌های کشف شده در مناطق تپه سیالک و لرستان بر روی ظروف سفالی، ثابت می کند که هنرمندان این مناطق با هنر نقاشی آشنایی داشته‌اند.  همچنین نقاشی‌هایی از دوران اشکانیان، نقاشی‌های معدودی بر روی دیوار که بیشتر آنها از قسمتهای شمالی رودخانه فرات به دست آمده، کشف شده است. یکی از این نقاشیها منظره یک شکار را نشان می‌دهد. وضعیت سوارها و حیوانات و سبک به‌کار رفته در این نقاشی ما را بیاد مینیاتورهای ایرانی می اندازد. در نقاشی‌های دوران هخامنشی، نقاشی از روی چهره بر سایر نقاشی‌های دیگر تقدم داشت. تناسب و زیبایی رنگ‌ها از این دوران، بسیار جالب توجه است. نقاشی‌ها بدون سایه و با همدیگر هماهنگی دارند. در بعضی از موارد، سطوح سیاه پر رنگ را محدود کرده‌اند.  از لحاظ تاریخی، مهم‌ترین تکامل در هنر ایرانی، تقبل طرح‌های چینی بوده است که با رنگ آمیزی که ادراک ویژه هنرمندان ایرانی است مخلوط شده بود. زیبایی و مهارت خارق‌العاده نقاشان ایرانی واقعاً خارج از توصیف است. در قرن اول اسلامی، هنرمندان ایرانی زینت دادن به کتاب‌ها را شروع کردند. کتاب‌ها با سرآغاز و حاشیه‌های زیبا رنگ آمیزی و تزئین شده بود. این طرح‌ها و روش‌ها از یک نسل به نسل دیگر با همان روش و اسلوب منتقل می شد که معروف است به «هنر روشن‌سازی». هنر روشن سازی و زیبا کردن کتاب‌ها در زمان سلجوقیان و مغول و تیموریان پیشرفت زیادی کرد. شهرت نقاشی‌های دوران اسلامی شهرت خود را از مدرسه بغداد داشت.  نقاشی‌های دوران قاجاریه (قرن شانزدهم میلادی) یک ترکیبی از سبک هنرهای اروپایی کلاسیک و سبک و تکنیک مینیاتورهای دوران صفوی است. در این دوران «محمد غفاری (کمال‌الملک)» سبک کلاسیک اروپایی را در ایران رواج داد. در این دوران سبکی از نقاشی به وجود آمد که به‌نام «قهوه‌خانه» شناخته شد. این نوع نقاشی یک پدیده جدید در تاریخ هنر ایرانی است. سبک «قهوه‌خانه» عامه‌پسند و مذهبی است. موضوعات این سبک بیشتر تصاویر پیامبران و امامان، شعائر مذهبی، جنگها و نام آوران ملی بودند. «قهوه‌خانه‌ها» رفته رفته جای خود را در بین مردم معمولی باز نمودند. در این مکان داستان سرایان و نقالان داستان‌های حماسی و مذهبی را برای مردم بازگو می‌کردند. هنرمندان همان داستان‌ها را بر روی دیوارهای این «قهوه‌خانه‌ها» نقاشی کرده بودند. قبلا در گذشته که پادشاهان و اشراف‌زادگان نقاشان را پشتیبانی می‌کردند؛ اما این‌بار هنرمندان به درخواست مردم عادی آن مناظر را بر روی دیوارها می‌کشیدند و به این کار علاقه‌مند بودند.