شلیک به مشروعیت شورای امنیت

دولت ایالات متحده امریکا در ادامه کارشکنی‌های بین‌المللی خود علیه ایران، بامداد جمعه، تلاش خود برای فعال کردن مکانیزم ماشه را آغاز کرد. تلاشی که با توجه به خروج امریکا از برجام، نه تنها در حوزه اجرایی راه به جایی نمی‌برد که حتی در عرصه جهانی نیز مخالفت‌های کم‌سابقه‌ای را علیه امریکا به وجود آورده است.

دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا، در اردیبهشت سال 97 رسما خروج کشورش از توافق برجام را اعلام و بازگشت تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران را اجرایی کرد. به دنبال این تصمیم، کاخ سفید شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران را کلید زد و در شرایطی که ترامپ امیدوار بود، با این فشارها اقتصاد ایران از هم فروبپاشد اما در عمل دولت ایران توانست با مقاومت در برابر تحریم‌ها، طرح کاخ سفید را به شکست برساند.

در شرایطی که کمتر از سه ماه به انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا مانده و ترامپ در آغاز مذاکرات جدید با ایران ناکام مانده، دور جدیدی از تلاش‌های بین‌المللی برای فشار بر ایران را کلید زده است. با توجه به متن برجام، در ماه‌های آینده تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به پایان خواهد رسید. امریکا در گام نخست تلاش کرد با فرستادن قطعنامه‌ای جدید به شورای امنیت سازمان ملل، مانع از لغو این تحریم‌ها شود، طرحی که با 11 رای ممتنع و تنها دو رای موافق به شکستی مفتضحانه ختم شد.پس از این اتفاق، دولت امریکا اعلام کرد با فعال کردن مکانیزم ماشه، تحریم‌های جهانی علیه ایران را کلید خواهد زد. بر اساس متن برجام، هرگاه یکی از اعضای توافق نسبت به عدم پایبندی یک طرف به مفاد توافق به جمع بندی برسد امکان ارایه درخواست تجدیدنظر به اعضای توافق و سپس شورای امنیت سازمان ملل را خواهد داشت. موضوعی که دولت امریکا روی آن دست گذاشته اما در این مسیر یک مشکل بزرگ دارد و آن خروج این کشور از توافق هسته‌ای است، موضوعی که تمام کشورهای جهان بر آن تاکید دارند و برنامه ترامپ را پیش از اجرایی شدن رد کرده‌اند. در بامداد جمعه، ایالات متحده امریکا ضمن متهم کردن ایران به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای، رسما شورای امنیت سازمان ملل را از خواست خود برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» آگاه کرد. پس از آن، فرانسه، آلمان و بریتانیا عدم حمایت خود از این تصمیم را اعلام و بر پایبندی خود بر توافق هسته‌ای تاکید کردند. رویترز گزارش داد که امریکا نامه‌ای را به ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد ارایه کرده که طی آن جمهوری اسلامی ایران به عدم پایبندی به برجام متهم شده است. در همین حال، مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا پنجشنبه شب با حضور در مقر سازمان ملل در نیویورک، درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه را به رییس دوره‌ای شورای امنیت این سازمان ارایه کرده است. او پس از این دیدار، در توئیتر، این خبر را رسما تأیید کرد و گفت که نامه‌ای را به رییس شورای امنیت سازمان ملل تقدیم و تلاش کرده او را از عدم پایبندی ایران به برجام آگاه کند. در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، شورای امنیت یک ماه فرصت دارد قطعنامه‌ای را برای تمدید تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران تصویب کند؛ در غیر این صورت، تحریم‌ها خود به خود بازخواهد گشت.

کلی کرافت، نماینده دایم امریکا در سازمان ملل متحد گفته است با ارایه این سند به شورای امنیت، روند فعال شدن مکانیسم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای سازمان ملل علیه ایران رسما فعال شده است.مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا روز جمعه در کنفرانسی خبری با اعلام فعال‌سازی روند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در حالی که تهران را حامی تروریسم خواند گفت: پیام ما بسیار بسیار ساده است. ایالات متحده هرگز اجازه نخواهد داد که بزرگ‌ترین حامی تروریسم در جهان آزادانه به خرید و فروش هواپیما، تانک، موشک و دیگر سلاح‌های متعارف مشغول شود.پمپئو در اظهارات خود مدعی شد که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌تواند محدودیت‌هایی بر روی آزمایش‌های بالستیک و فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال کند.

وی همچنین با انتقاد از عدم حمایت اروپا از قطعنامه پیشنهادی امریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی گفت: آنها هیچ گزینه‌ای را پیش‌رویمان نگذاشتند. هیچ کشوری جز ایالات متحده شجاعت ارایه قطعنامه نداشت. آنها تصمیم گرفتند که طرف نظام ایران را بگیرند. اقدام آنها مردم یمن، لبنان، عراق، سوریه و حتی ملت خودشان را در خطر قرار داد.

هرچند امریکا تمام تلاش خود را برای فشار گذاشتن بر سایر کشورها در موافقت با طرح خود به کار بست اما نه تنها چین و روسیه که حتی متحدان اروپایی امریکا نیز به‌شدت این اقدام را محکوم کردند.مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به درخواست امریکا از سازمان ملل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه تاکید کرد که ایالات متحده نمی‌تواند از این سازوکار استفاده کند.

به گزارش ایسنا به نقل از یورونیوز، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در پی درخواست امریکا مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه در بیانیه‌ای اعلام کرد: همانطور که بارها یادآور شده‌ام، امریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین امریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت‌کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱، استفاده کند. جوزپ بورل تاکید کرد که به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، هر کاری انجام خواهد داد تا این توافق‌نامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا شود.وی افزود: برجام همچنان یک عامل اصلی در جلوگیری از تکثیر جهانی سلاح‌های هسته‌ای و برقراری ثبات منطقه‌ای است.جوزپ بورل همچنین در گفت‌وگو با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز تاکید کرد که مصمم است تا برای حفظ برجام همکاری‌ها را با سایر مشارکت‌کنندگان در این توافق ادامه دهد.سخنگوی وزارت خارجه چین نیز اعلام کرد که امریکا حقی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران ندارد چراکه خود این کشور در ابتدا «قول‌هایش را شکسته» بود.

ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین روز جمعه اعلام کرد که امریکا حقی برای استفاده از مکانیسم بازگشت تحریم نداشته؛ چراکه این کشور دو سال پیش از برجام خارج شده است.وی در این خصوص گفت: طرفین برجام و اکثریت غالب اعضای شورای امنیت سازمان ملل اعتقاد دارند که تقاضای امریکا اساس قانونی نداشته و مکانیسم بازگشت تحریم‌ها نباید فعال شود.لیجیان با اشاره به اینکه امریکا «قول‌های خود را شکسته است» اعلام‌کرد که عدم حمایت طرفین برجام از امریکا در فعال‌سازی مکانیسم ماشه سند «عدم محبوبیت» واشنگتن است.سخنگوی وزارت خارجه چین بیان کرد: این نشان می‌دهد که موضع یکجانبه امریکا با اجماع کلی جامعه بین‌المللی مغایر است. تلاش امریکا برای تضعیف برجام به نتیجه‌ نخواهد رسید. نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نیز رسما اعلام کرد که امریکا اجازه استفاده از مکانیزم ماشه را ندارد.

به دنبال آغاز فعالیت‌های امریکا، مقامات ایرانی نیز در رد حق ایالات متحده، واکنش‌های رسمی نشان دادند. معاون سیاسی وزیر امور خارجه در واکنش به تلاش غیرقانونی امریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه گفت: اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد. سیدعباس عراقچی در توییتی به زبان انگلیسی نوشت: «ابلاغیه امریکا به لحاظ حقوقی فاقد هرگونه صلاحیتی برای موثر واقع شدن است. این ابلاغیه بی‌اعتبار و بی‌ارزش است. هیچ‌یک از اعضای باقیمانده در برجام قائل نیستند که این ابلاغیه می‌تواند به اجرا درآید. اطمینان داریم که شورای امنیت به ایالات متحده اجازه نخواهد داد که از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سوءاستفاده کند تا به هدف اعلام‌شده خود یعنی از بین بردن این قطعنامه برسد. جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و مجیدتخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز در اظهاراتی جداگانه ضمن رد برنامه دولت ترامپ از شکست مفتضحانه سیاست خارجه این کشور گفتند. با توجه به رسیدن به ماه‌های پایانی ریاست‌جمهوری ترامپ، دولت او آخرین تلاش‌های خود برای فشار به دولت ایران را آغاز کرده اما به نظر می‌رسد مانند طرح فشار حداکثری، این برنامه نیز با شکستی قطعی مواجه خواهد شد و این بار آنچه باید سیاستمداران امریکایی را به وحشت بیندازد، انزوای جدی دولت ترامپ در مراجع بین‌المللی است.