توجه به نقش زنان در اقتصاد خانواده

مریم شاهسمندی

رویای برابری جنسیتی و برخورداری از حقوق برابر با مردان سال‌هاست که ذهن زنان را به خود مشغول کرده، اما آنچه در واقعیت رخ می‌دهد همان چیزی نیست که بسیاری از ما رویای آن را در سر می‌پرورانیم. در هر زمینه‌ای این زنان هستند که در فرودست قرار می‌گیرند که البته این موضوع هم تنها مختص به زنان ایران نیست، در همه جای دنیا زنان برای دریافت حقوق برابر با مردان تلاش و مبارزه می‌کنند و سال‌هاست که به آن دست نیافته‌اند، اینکه در هر سازمان و شرکت و هر کسب و کاری این مردان هستند که حقوق بالاتر را می‌گیرند، آن هم در قبال کاری برابر با زنان. حتی در کشورهایی که جهان اول به شمار می‌آیند هم زنان حقوق کمتری از مردان دریافت می‌کنند، در حالی که شاید ساعات بیشتری را هم کار کنند و یا حجم کاری که انجام می‌دهند بیشتر از مردان باشد. 

حالا با توجه به این مقدمه قطعا به این نتیجه می‌رسیم که هر چند تمام کسب و کارهای دنیا از کرونا آسیب دیدند اما باز هم این زنان بودند که آسیب بیشتری را تحمل کردند. در ایران اگر شما نگاهی به آمار تعدیل نیروها در زمان کرونا بیندازید تعداد زنانی که از کار اخراج شده‌اند بیشتر از مردان است، چرا این اتفاق رخ می‌دهد، خیلی ساده است، هنوز در کشور ما این تفکر وجود دارد که مردان نان آور خانواده هستند و کار کردن یا نکردن زنان تاثیر چندانی درا قتصاد خانواده ندارد، در حالی که واقعیت جامعه ما چیز دیگری است، سال‌های زیادی است که زنان نقش موثری در اقتصاد خانواده دارند، با وجود تورم اقتصادی و بالا رفتن هزینه زندگی دیگر مردان به تنهایی نمی‌توانند از پس هزینه‌های زندگی بربیایند و زنان هم باید پا به پا آنها در بیرون از خانه کار کنند و در حالی که هنوز وظایف داخل خانه را هم به عهده دارند. اما متاسفانه نگاه سنتی حاکم بر جامعه به زنان باعث شده این واقعیت نادیده گرفته شود. در واقع کسانی که فکر می‌کنند زن تنها باید در خانه بماند و فرزند آوری کند و به امور خانه برسد احتمالا مدینه فاضله‌ای را مد نظر دارند که با دنیای واقعی بسیار تفاوت چشمگیری دارد. 

البته که اگر شرایط اقتصادی برای تمام خانواده‌ها فراهم بود، به سیاق سابق مردان می‌توانستند به تنهایی هزینه‌های زندگی را تامین کنند آن زمان می‌توانستیم توقع خانه داری صرف را از زنان داشته باشیم اما در شرایط نابسامان اقتصادی چنین چیزی قابلیت اجرا شدن ندارد. پس به همین دلایل و نوع نگاه سنتی حاکم بر جامعه است که در زمان کرونا هم این اشتغال زنان است که بیش از پیش آسیب می‌بیند. از سوی دیگر در این دوران زنان در خانه هم تحت فشار روحی و روانی قرار دارند و چه بسا مورد خشونت جسمی نیز قرار بگیرند. طبق آمارهایی که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، در زمان پاندمی کرونا آمار خشونت علیه زنان بسیار افزایش داشته است، ایران هم یکی از همین کشورهاست. زنان در ایران و در برخی از خانواده‌ها حکم کیسه بوکس را برای شوهر خود داشته‌اند. مرد خانه از هر چیزی ناراحت و برآشفته می‌شود این زن است که در معرض آسیب قرار می‌گیرد. 

در این شرایط هم که اوضاع اقتصادی بسیار نا بسامان است و بسیاری از زنان هم که نقش موثری در اقتصاد خانواه داشته‌اند، حالا به واسطه تعدیل نیرو و یا تعطیل شدن کسب و کاری که در آن فعالیت می‌کردند در خانه مانده‌اند و این موضوع بیش از پیش آنها را در معرض آسیب قرار می‌دهد. به هر حال در ایران بازار کار همچنان مردانه است و زنان برای به دست آوردن شغل‌های که حداقل بتوانند به صورت رسمی در آن فعالیت کنند و از مزایای آن برخوردار باشند، با مشکلات زیادی مواجهند، در این شرایط وقتی زنان به بازار کار غیر‌رسمی یا همان شرکت‌های خصوصی و کسب و کارهای کوچک روی می‌آورند، در بحران‌هایی همچون پاندمی کرونا امنیت شغلی نخواهند داشت. چراکه با کوچک‌ترین آسیبی که به آن شغل یا کسب و کار وارد شود این زنان هستند که شغل خود را از دست می‌دهند. 

فعالان حقوق زنان مدت‌هاست بر این واقعیت تاکید می‌کنند که شرایط ناعادلانه بازار کار منجر به اشتغال زنان در مشاغل غیررسمی شده است. این نوع اشتغال هم حین کار و هم در آینده بر وضعیت معیشتی زنان تاثیر می‌گذارد. اکنون که شیوع بیماری کرونا باعث شده بازار کار بیش از پیش بهم بریزد، بخشی از زیان‌های اشتغال ناقص را به عینه می‌بینیم. 

این در حالی است که مثل بسیاری از کشورهای دیگر دولت و صندوق‌های تامین اجتماعی وعده جبران خسارت داده‌اند. در صورتی که وعده‌ها محقق شود تنها شاهد جبران خسارت بخش‌های رسمی اقتصاد خواهیم بود و شاغلان مشاغل غیررسمی لحاظ نمی‌شوند.

در این شرایط وضعیت زنان سرپرست خانوار بدتر از بقیه است، چرا که آنها به تنهایی مسوول تامین هزینه‌های زندگی بوده‌اند و پاندمی کرونا شغل آنها یعنی تنها منبع درآمدشان را از آنها گرفته است. این آسیب‌ها در دراز مدت می‌تواند نتایج بسیار تلخی را به بار بیاورد و باعث بروز ناهنجاری‌های اجتماعی زیادی شود. به همین خاطر است که دولتمردان از همین حالا باید به فکر ترمیم اقتصاد برای دوران پساکرونا باشند.