نگاه جنسیت‌زده به کتاب‌ها رسید

گلی ماندگار| طرح جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، این روزها بدجوری بحث برانگیز شده است. حالا دیگر به مدد شبکه‌های اجتماعی هیچ چیز از نگاه تیزبین مردم دور نمی‌ماند و این جرح و تعدیل‌ها هم بازخوردهای خودش را دارد. اینکه به یک باره عکس دو کودک دختر روی جلد کتاب حذب می‌شود و مسوولان امر به جای اینکه در این مورد توضیح دهند عذر بدتر از گناه می‌آورند و تقصیر را به گردن طراح جلد می‌اندازند که می‌خواسته فضای شلوغ روی جلد را کمی خلوت کند! جالب است که این خلوت کردن تنها و تنها با حذف تصویر دو دختر بچه صورت می‌گیرد و این طراح محترم فکر نکرده تا سمت راست تصویر را کمی خلوت کند و مثلا عکس یکی از پسر بچه‌ها را حذف کند.  شاید چنین موضوعی در نظر خیلی از ما بی‌اهمیت باشد اما وقتی به ماجراهای رخ داده در تمام این سال‌ها نگاه کنیم می‌بینیم که این موضوع هم خیلی بی‌اهمیت نیست. تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها که زمانی در دستور کار قرار گرفت. حذف یک سری از رشته‌های تحصیلی در دفترچه انتخاب رشته داوطلبان دختر کنکور، تاکید بسیاری از مقامات بر این موضوع که اشتغال زنان می‌تواند برای خانواده آسیب زا باشد و خیلی موارد دیگر. حالا ما این نگاه جنسیت زده را به کتاب‌های دبستان هم کشانده‌ایم. اینکه می‌خواهیم از همین ابتدا به کودکانمان یاد بدهیم تفاوت‌های زیادی بین زنان و مردان است. مردان از آزادی‌های ویژه‌ای برخوردارند و زنان محدودیت‌های بسیار دارند. 

   نگاه جنسیت‌زده را به جامعه القا نکنیم

پرواز کامرانی، روانپزشک کودک در این باره به تعادل می‌گوید: چنین رفتارهایی می‌تواند برای کودکان بسیار آسیب زا باشد. اینکه دختران از همین کودکی فکر کنند که افراد حذف شده جامعه هستند و کسی آنها را جدی نمی‌گیرد می‌تواند در هدف‌گذاری آنها برای آینده بسیار موثر باشد. ما نمی‌توانیم نگاه جنسیت زده یا سنتی خودمان را به زور به جامعه القا کنیم. مساله فقط حذف کردن یک عکس کارتونی از روی جلد کتاب نیست، مساله این است که ما از همین کودکی چه احساسی به دانش‌آموزان دختران می‌دهیم. این حذف می‌تواند تاثیر بسزایی در روحیه آنها داشته باشد.  او در بخش دیگری ازسخنانش در مورد توضیحاتی که از سوی مسوولان در این باره داده شده می‌گوید: این عذر بدتر از گناه است، یعنی این کتاب‌ها توسط کسانی تهیه و تدوین می‌شود که هیچ شناختی از روحیه کودکان ندارند. اینکه چنین کاری را خطای سهوی دانسته یا اصلا خطا نمی‌دانند و درصدد توجیه آن بر می‌آیند می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد. کتابی که قرار است دانش‌آموزان را برای ساختن زندگی و آینده خود و سرزمینشان آماده کند بسیار حایز اهمیت است. چطور می‌شود که چنین اتفاقی رخ دهد و مسوولان آن بگویند ما فقط می‌خواستیم طراحی جلد کتاب را کمی خلوت کنیم.  

کامرانی می‌گوید: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم زنان و دختران این سرزمین برای به دست آوردن آنچه حق خود می‌دانند همیشه در تلاش و تکاپو هستند، در حال حاضر زنان شاغل بخش قابل توجهی از هزینه‌های زندگی را تامین می‌کنند. آنها مادران خوبی هستند و البته همسرانی خوب. آنها برای بهتر شدن زندگی خود و فرزندانشان تلاش می‌کنند.

    حقی که پایمال می‌شود

اکثر قریب به اتفاق بازخوردهایی که در مورد طرح جلد کتاب ریاضی سوم دبستان از سوی کارشناسان، هنرمندان و افراد معمولی بوده منفی است. خیلی از کاریکاتوریست‌ها دست به کارشده‌اند و این اشتباه فاحش را با یک کاریکاتور به نقد کشیده‌اند. اینکه جامعه خوب می‌داند با هر پدیده‌ای چه برخوردی داشته باشد، خیلی خوب است، اما اینکه مسوولان هنوز نمی‌دانند، عذرخواهی کردن می‌تواند بهترین رفتاری باشد که بعد از چنین اشتباهاتی باید از خود بروز دهند، جای بحث و گفت‌وگو دارد. هر رفتاری از این دست می‌تواند حق و حقوق نیمی از جامعه را که از قضا جنس مونث هستند، پایمال کند، همانطور که وقتی مسوولان شهری برای هفته هوای پاک سوار دوچرخه می‌شوند و در شهر مانور می‌دهند، اصلا در این مورد صحبت نمی‌کنند، که زنان هم به عنوان نیمی از افراد این جامعه حق استفاده از این وسیله نقلیه را دارند و کسی نباید مانع آنها شود. اگر قرار باشد، قوانین به درستی اجرا شود باید یک بار دیگر برخی از قوانین بازنویسی شوند، چرا که در بسیاری از آنها حق و حقوق نیمی از اعضای جامعه نادیده گرفته شده و در بسیاری از موارد پایمال شده است.