چه کسانی از عرضه خودرو در بورس سود می‌برند؟
رقیه ندایی|
پیشنهاد عرضه خودرو در بورس کالا با باید و نباید‌هایی از سوی کارشناسان و مسوولان روبه رو شده است و مدافعان این طرح بر این اعتقادند که با عرضه خودرو در بورس کالا، فروش خودروسازان شفاف‌تر و کشف قیمت نیز انجام خواهد شد.
باعرضه خودرو در بورس کالا چند سوال پیش می‌آید اینکه تکلیف قید و بندهای کمی و کیفی (آنچه شورای رقابت گفته است) چه خواهد شد؟
برخی از موافقان ورود خودرو به بازار سرمایه معتقدند که این عرضه و ورود به نفع خودروسازان خواهد بود و میزان نقدینگی آنان افزایشی می‌شود و در نهایت کیفیت خودرو‌ها می‌تواند بهتر شود و این افزایش کیفیت با افزایش قیمت همراه نخواهد بود و زیانی برای مشتریان به همراه ندارد.
دولت همیشه سعی داشته بازار خودرو را کنترل کند و اغلب خودروسازان می‌گویند که این کنترل تاثیر منفی بر روی بازار و همچنین کیفیت محصولات داشته است و در برخی موارد کیفیت محصولات با حدود قابل توجهی نزول کرده است. همچنین گاهی وزارت صنعت، معدن و تجارت و زیرمجموعه‌های آن و در حال حاضر شورای رقابت وظیفه نرخ‌گذاری در بازار را به عهده گرفته‌اند اما؛ حداقل هر سه ماه یک‌بار مجبور به بازنگری در قیمت محصولات خود هستند. در میان خودروسازان نیز معتقدند که باید نرخ‌گذاری توسط بازار و در حاشیه‌های بازار انجام شود و اینگونه قیمت‌گذاری سودی برای خودروساز و مردم ندارد اما؛ دولت این نوع قیمت‌گذاری را توسط بازار قبول می‌کند. حال با این اوضاع خودروسازان و مشتریان از قیمت‌گذاری شورای رقابت رضایت ندارند. و اغلب مشتریان مجبور به خرید خودرو از حاشیه بازار می‌شوند که در نهایت سود خوبی برای دلالان خودرو باقی می‌گذارند. با این اوضاع که دولت اجازه قیمت‌گذاری توسط حاشیه بازار را نمی‌دهد و ورود به بازار سرمایه می‌تواند رضایتی برای خودروساز و مشتریان پدید آورد و شاید بازار از حالت دو نرخی خارج شود. در این بین نیز مخالفانی وجود دارند برخی از مخالفان ورود خودرو به بورس کالا می‌گویند که عرضه خودرو در بورس تنها به کشف قیمت می‌انجامد و نفعی نه برای خودروسازان خواهد داشت و نه برای مشتریان. اما شاید در میانه اوج بازار و افزایش قیمت‌ها این ورود به نفع خودروسازان باشد. شورای رقابت نیز با در نظر گرفتن مواردی چون بهره‌وری و کیفیت و همچنین بررسی اسناد و مدارک مربوط به هزینه تولید خودروسازان، نسبت به تعیین قیمت آنها اقدام می‌کند. در نتیجه روش فعلی قیمت‌گذاری با وجود همه انتقادها و ایرادهای وارد به آن، از منظر اینکه قید و بندهایی بابت افزایش قیمت (به دلخواه خودروسازان) دارد، برای بخشی از مشتریان خوب است، هرچند از آن به عنوان سیاستی خسارت بار یاد می‌شود. مهم‌ترین مساله در عرضه خودرو در بورس کالا این است که این عرضه موجبات تک‌نرخی شدن قیمت خودرو را در بازار فراهم می‌کند و این تک‌نرخی شدن هم به نفع خودروساز و هم به نفع خریدار است چراکه سوددهی برای دلالان باقی نمی‌ماند و تنها خودرو به قیمت واقعی خود در بازار خرید و فروش می‌شود.
همچنین تقربیا سه ماه پیش و پس از پیشنهاد عرضه خودرو در بورس کالا، احمد نعمت بخش دبیر انجمن خودروسازان ایران اعلام نمود: در صحبت‌های مطرح شده با رییس‌جمهوری، انجمن پیشنهاد داده که با توجه به حمایت دولت از بازار سرمایه، بهتر است تدابیری اتخاذ شود تا خودروسازان هم به بورس کالا ورود و خودروهای تولید داخل را در این بورس عرضه کنند. او با بیان اینکه تنها دو راه برای کنترل بازار وجود دارد تاکید کرد یا باید قیمت‌گذاری دستوری حذف و فروش خودرو در حاشیه بازار انجام شود، یا ظرفیت بورس کالا برای عرضه خودرو مورد استفاده قرار گیرد.
نعمت‌بخش افزود: خودروسازان از آمادگی کامل برای عرضه محصولات خود در بورس کالا برخوردارند، تاکید داشت عرضه خودرو در بورس کالا رانت دو نرخی بودن قیمت خودرو را از بین می‌برد و باعث ایجاد شفافیت در بازار خواهد شد. ورود خودرو به بورس کالا اما اگرچه سازوکار خاصی نیاز ندارد، اما مستلزم آن است که شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودرو کنار برود. این نکته نیز حائز اهمیت است چندی پیش یکی از فعالین بازار در خصوص این عرضه گفت: چند سال پیش نیز ورود خودرو به بورس کالا پیشنهاد شد و حتی کار تا مراحلی نیز پیش رفت، اما خودروسازان چندان تمایلی به آن نشان ندادند. وی با بیان اینکه حضور در بورس نیازمند شفافیت است، می‌افزاید: خودروسازان حتی در دور نخست حضور شورای رقابت در قیمت‌گذاری نیز می‌توانستند آن دسته از محصولات‌شان را که مشمول قیمت‌گذاری نبود، در بورس عرضه کنند، اما احتمالا از شفافیت آن هراس داشته‌اند. این کارشناس ادامه داد: قیمت خودرو منوط به مسائلی مانند عرضه، تورم انتظاری و شرایط کلی اقتصاد کشور است و ممکن است با عرضه به بورس حتی شاهد افزایش قیمت نیز باشیم، منتها حداقل ماجرا این است که مسائلی مانند قیمت‌گذاری دستوری و قرعه‌کشی و رانت جمع خواهد شد؛ این را هم نباید فراموش کرد که با انتفاع خودروسازان از عرضه محصولات‌شان به بورس نقدینگی آنها افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند به رشد تولید و عرضه و در نهایت کاهش یا ثبات قیمت منجر شود.
ورود خودرو به بورس
با ورود خودرو به بورس کالا دیگر بهانه‌های معمول خودروسازان مورد قبول نیست و این خودروسازان باید با رعایت یک سری از قوانین منحصر به فرد به عرضه و تولید خودرو بپردازند و همچنین موجب می‌شود که در بازار خودرو و کارخانه‌های خودروساز با شفافیت رو به رو شویم و از هرگونه مشکلات جلوگیری شود.
یک سوال در اینجا مطرح می‌شود که؛ آیا خودروسازان قبول می‌کنند که عرضه اولیه‌ای با کمترین قیمت داشته باشند؟ می‌توان گفت خیر با این میزان زیان هنگفت خودروسازان، آنان عرضه‌ای با قیمت معقول را قبول می‌کنند و احتمالا در پذیرش خودروسازان مشکل عمیقی پیش آید. در میان این نکته نیز وجود دارد که ممکن است از این عرضه‌ها استقبال چندانی نشود و رونقی در بازار نداشته باشد.
با وجود تحریم‌ها و نبودن قطعات مناسب تولید خودروسازان کمی با کندی پیش می‌رود و با توجه به تقاضای بازار برای خرید خودرو عرضه این محصول در بورس کالا می‌تواند تعادل را به بازار هدیه دهد و مشتریان با قیمت معقول خودرویی مناسب خریداری کنند. پیش‌بینی می‌شود پس از عرضه این خودروسازان سفته بازی به این سهام ورود کند و قیمت این سهام افزایشی شود و با توجه به حمایت بازار و برخی از سهامدارانی که سواد مالی چندانی ندارند و صف‌های طولانی خرید و فروش این پیش‌بینی دور از تصور نیست و قریب به اتفاق در بازارسهام رخ می‌دهد.
برخی از کارشناسان بازار معتقدند که؛ با در نظر گرفتن این فرض که دولت تصمیم بگیرد شرایط حال حاضر خرید خودرو را برای عرضه خودرو به بورس کالا نیز در نظر بگیرد، در این شرایط به نظر می‌رسد تنها کارکرد بورس کالا برای بازار خودرو کشف قیمت از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا باشد.
ورود خودرو به بورس کالا موجب می‌شود که خرید این محصول تنها به صورت حرفه‌ای صورت گیرد و این حرفه‌ای شدن دست دلالان و واسطه‌گران را از بازار کوتاه می‌کند و در نهایت خودرو به صورت حرفه‌ای و با قیمت مصوب در بازار خرید و فروش می‌شود.
اما این نکته نیز مهم است که عرضه خودرو در بورس کالا باید با نظارت کامل سازمان بورس انجام شود و سلیقه خودروسازان لحاظ نشود چراکه این سلیقه تنها حباب را مهمان بازار می‌کند.
بایدها و نبایدهای عرضه خودرو در بورس
محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره «طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو» و تاثیر استفاده از ظرفیت بورس بر ساماندهی این حوزه، گفت: قیمت‌گذاری خودرو ارتباط چندانی با محل عرضه ندارد بلکه بحث اصلی این است که تغییرات نرخ ارز چه تاثیری در بهای تمام شده تولید خودرو دارد.
نماینده مردم در کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی افزود: باید مشخص شود که از قیمت کنونی خودرو چه میزان حباب بوده و افزایش تولید، تا چه میزان می‌تواند قیمت‌ها را منطقی کند. وی اضافه کرد: براساس بررسی‌های انجام گرفته بخشی از تقاضاها که موجب افزایش قیمت شدید خودرو شده، تقاضای سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری بوده و مصرفی نیست، در دنیا نه تنها خودرو کالای سرمایه‌ای محسوب نمی‌شود بلکه مانند برنج، یخچال و... مصرفی است. مادامی که تقاضای غیرواقعی موجود در بازار با روش‌های واقعی حذف نشود، نگرانی از استمرار وضعیت کنونی وجود دارد. پورابراهیمی با بیان اینکه تاثیر تغییرات نرخ ارز در بهای تمام شده تولید خودرو باید محاسبه شود، بیان کرد: بهای تمام شده خودرو به همراه سود معقول می‌تواند مبنای قیمت‌گذاری چهارچرخ‌ها باشد. به گفته رییس کمیسیون اقتصادی مجلس اگر حذف تقاضای غیرواقعی و محاسبه بهای تمام شده تولید براساس تغییرات نرخ ارز مبنا قرار گیرد، محل عرضه خودرو تغییری در قیمت‌ها ایجاد نمی‌کند. تولید خودرو مازاد به معنای ایجاد هزینه فرصت در اقتصاد کشور است.
وی ادامه داد: ممکن است تقاضای غیرمصرفی در بازار خودرو، موجب تولید مازاد شود، به این معنا که پارکینگ‌ها به محلی برای انباشت خودرو تبدیل شوند؛ تولید خودرویی که استفاده نشده و در پارکینگ‌ها می‌ماند به معنای ایجاد هزینه فرصت در اقتصاد کشور است مانند ساخت ساختمانی که استفاده نمی‌شود و به مرور زمان مستهلک می‌شود. اگر تقاضای کاذب بازار خودرو حذف شده و تاثیر نرخ ارز بر بهای تمام شده تولید آن مشخص شود، بازار چهارچرخ‌ها ساماندهی می‌شود.
