دوگانه بیکاری و تورم

علی‌اکبر نیکواقبال

تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اقتصاد ایران برای ترمیم خود، نیاز به اصلاحات ساختاری و بهبود شرایط در شاخص‌های مختلف دارد، این اصلاح زیرساختی بسیار پیچیده خواهد بود و دولت برای رسیدن به آن باید گام‌های محکمی بردارد. در بررسی شاخص فلاکت به‌طور همزمان وضعیت دو شاخص تورم و بیکاری بررسی می‌شود. دو حوزه‌ای که ما نتوانسته‌ایم برای بهبود شرایط‌شان، اتفاقات مهمی را رقم بزنیم و وضعیت فعلی تا حدی نتیجه این نبود برنامه و عملکرد ضعیف است. در حوزه تورم، بانک مرکزی چندی قبل هدف‌گذاری سالانه 22 درصد را اعلام کرد. این نرخ خود نسبت به استانداردهای جهانی فاصله بسیار زیادی دارد اما در عین حال حتی رسیدن به این نرخ نیز در اقتصاد ایران اما و اگرهای فراوانی دارد. یکی از اصلی‌ترین پایه‌های افزایش نرخ تورم، بالا بودن سرعت رشد نقدینگی است. در سال‌های گذشته با وجود آنکه بسیاری از کارشناسان بارها نسبت به سرعت بالای رشد نقدینگی تذکر داده‌اند اما در عمل ما شاهد آن بوده‌ایم که عدد نقدینگی به شکل جدی در حال رشد است. ترکیب نقدینگی موجود و پول پرفشاری که از سوی دولت منتشر می‌شود، خود عاملی برای افزایش تورم است و این امر در نهایت خود را در شاخص فلاکت نیز نشان می‌دهد.  در بررسی روند رشد نقدینگی، تفاوت ماهوی میان درخواست افزایش آن از سوی مردم و دولت وجود ندارد. یعنی چه جامعه برای ترمیم قدرت خرید خود به نقدینگی جدید نیازمند شود و چه دولت برای جبران کسری بودجه به سراغ آن برود، در عمل نتیجه نهایی، افزایش تورم خواهد بود. برای عبور از این شرایط راه‌حل مهمی که می‌تواند بسیار کارگشا باشد حمایت از تولید است. وقتی میزان تولید افزایش یابد، از سویی رشد اقتصادی کشور مثبت خواهد شد و از سوی دیگر، آمار بیکاری پایین می‌آید. با کاهش آمار بیکاری دیگر شاخص تاثیرگذار در شاخص فلاکت نیز افت خواهد کرد. در نهایت افزایش تولید، نیاز به نقدینگی جدید دارد و در اقتصاد ایران، نقدینگی سرگردان قابل توجهی وجود دارد. از این رو در صورتی که یک برنامه‌ریزی جامع برای هدایت نقدینگی به سمت تولید صورت گیرد، از سویی پول پرفشار موجود در اقتصاد کاهش یافته و در سال‌های آینده با افزایش درآمد نیاز به جبران کسری بودجه وجود نخواهد داشت، از سوی دیگر تورم پایین می‌آید و مهم‌ترین عامل به وجود آورنده آن تضعیف می‌شود و در نهایت با رشد تولید، تقاضا برای جذب نیروی کار بالا می‌رود که این موضوع نیز تاثیر خود را بر کاهش آمار بیکاری نشان خواهد داد، طرحی زیربنایی و مهم که شاید بتواند بخش مهمی از مشکلات موجود در اقتصاد ایران را برطرف کرده یا فشار موجود را کاهش دهد.