دلایل افت تجارت خارجی در نیمه اول سال

تعادل |

مبادلات تجاری ایران با کشورهای خارجی در 6 ماهه نخست سال‌جاری به 30 میلیارد و 349 میلیون دلار و 62 میلیون و 842 هزار تن رسید. سهم صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید همچنین بدون احتساب صادرات از محل تجارت چمدانی در این مدت بالغ بر 46 میلیون و 318هزار تن به ارزش 13 میلیارد و 566 میلیون دلار است، که بنزین همچنان در صدر کالاهای صادراتی کشور در نیمه نخست امسال قرار دارد . همچنین در نیمه اول سال جاری، ۳ میلیون و ۷۰۶ هزارتن محصولات کشاورزی به خارج از کشور صادر شده، که نسبت به مدت مشابه در سال ۱۳۹۸ با وزنی معادل ۲میلیون و ۹۷۹ هزارتن از افزایشی معادل ۲۴.۴۰ درصد برخوردار بوده است. درمقابل، واردات کالا از کشورهای خارجی نیز در نیمه اول سال، به 16 میلیون و 524 هزار تن به ارزش 16 میلیارد و 783 میلیون دلار رسیده است. اما سهم تجارت چمدانی چقدر است؟ آمارهای منتشر شده، از انجام 246 میلیون دلار تجارت چمدانی در سال 98 با کشورهای مشترک المنافع حکایت دارد که حجم تجارت نسبت به سال 97 بیش از 11 درصد رشد دارد. البته برخی فعالان اقتصادی عامل اصلی افت تجارت خارجی در نیمه اول سال، را تاثیر کرونا بر اقتصاد جهانی می‌دانند، که منجر به کاهش تقاضا شده است. در چنین شرایطی، از آنجا که ایران صادرکننده محصولات واسطه‌ای و نیمه ساخته است، بنابراین صادرات و به عبارتی تجارت خارجی کشور هم متاثر از کاهش تقاضای جهانی، کاهش یافته است. 

  چرا تجارت خارجی کاهش یافت؟ 

طی دو فصل اول و دوم ۱۳۹۹، در مجموع تجارت کالای بدون نفت خام کشور بالغ بر ۳۰.۴ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با ۲۸ درصد کاهش همراه است. و ارزش صادرات کالای بدون نفت خام در نیمه نخست سال جاری به ترتیب برابر با ۴۶.۳ میلیون تن و ۱۳.۶ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با نیمه ابتدایی سال ۱۳۹۸ از حیث وزنی با ۳۴ درصد افت و از لحاظ ارزشی، با ۳۵ درصد کاهش مواجه شده است. در مرداد ماه ۱۳۹۹ وزن و ارزش صادرات بدون نفت خام نسبت به تیرماه همین سال افت قابل توجهی داشت ولی آمار اخیر اعلامی گمرک حاکی از افزایش ۶ درصدی وزن و رشد ۲۴ درصدی ارزش صادرات طی یک ماه شهریور نسبت به مرداد ماه است. همچنین میزان و ارزش واردات کالا در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ به ترتیب برابر با ۱۶.۵ میلیون تن و ۱۶.۸ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با نیمه ابتدایی سال قبل، از حیث وزنی تقریباً تغییری نداشته ولی از لحاظ ارزشی ۲۱ درصد افت داشته است. در همین حال، رییس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با «فارس» درباره افت تجارت 6 ماهه در سال جاری، گفت: آمارها گویای این است که در شرایط تجاری کشور کماکان در شرایط مشابه ابتدای امسال و در زمان بسته شدن مرزها بر اثر کرونا قرار دارد، لذا هنوز وضعیت تجارت کشور به شرایط پیش از شیوع ویروس کرونا بازنگشته است. محمد لاهوتی، افزود: نکته دومی که از آمار تجارت خارجی کشور استنباط می‌شود، آن است که سبد صادراتی کشور با تغییراتی روبه‌رو بوده است، به‌طوری‌که صادرات بنزین به سبد صادراتی کشور اضافه شده است، در حالی که قبلا صادراتی در این زمینه نداشتیم. وی بیان داشت: نکته‌ای که در آمار منتشر شده تجارت خارجی وجود دارد، این است که اطلاعات دقیقی از بقیه کالاهای صادراتی منتشر نشده و به عبارتی اطلاعات دقیقی از کاهش یا افزایش صادرات سایر کالاها منتشر نشده است.  لاهوتی با اشاره به کاهش حجم تجارت خارجی در 6 ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل بیان داشت: دلایل متعددی برای کاهش تجارت خارجی کشور وجود دارد که عامل اصلی آن تاثیر کرونا بر اقتصاد جهانی است.  وی بیان کرد: همچنین اثرات اقتصادی کرونا در جهان، باعث کاهش تقاضا شده، به‌طوری که مردم در سطح جهان به جای خرید کاهش هزینه‌ها را ترجیح می‌دهند و لذا طبیعی است که بر این اساس کاهش تقاضا رقم بخورد. لاهوتی با اشاره به کاهش حضور توریست در کشورهایی مثل عراق و امارات بیان کرد: طبیعی است که در این کشورها تقاضای واردات کالا کاهش یابد. به گفته لاهوتی، در این شرایط از آنجا که ایران صادرکننده محصولات واسطه‌ای و نیمه ساخته است، بنابراین صادرات و به عبارتی تجارت خارجی ما هم متاثر از کاهش تقاضای جهانی، کاهش یافته است. وی با اشاره به عوامل تاثیرگذار دیگر بر کاهش حجم تجارت خارجی کشور بیان کرد: توقف 4 ماهه کشتی‌های حمل بار ایران به چین نیز تاثیراتی بر کاهش تجارت کشور طی 6 ماهه ابتدای امسال داشته است. لاهوتی با ابراز امیدواری برای جبران کاهش تجارت در 6 ماهه دوم سال جاری، افزود: با توجه به آمار منتشر شده تجارت خارجی به نظر می‌رسد، برای جبران کاهش صادرات در نیمه اول سال باید سیاست‌های حمایت از صادرات در نیمه دوم سال پررنگ‌تر و تعامل با صادرکننده‌ها نیز بیشتر شود. وی بیان کرد: همچنین لازم است تا با ارایه مشوق‌های صادراتی و ارایه تسهیلاتی در زمینه رفع تعهد ارزی شرایط صادرات را برای صادرکنندگان آسان‌تر کرد تا کاهش صادرات جبران شود.

    ارزش صادرات کشاورزی 

البته افت تجاری در حالی رقم خورده که جزئیات صادرات محصولات کشاورزی از سوی گمرک، حکایت از این دارد که ارزش اقلام و محصولات صادر شده از کشور در 6 ماهه ابتدای سال معادل ۲ میلیارد و ۵۷۰ میلیون دلار بوده که نسبت به ارزش کالاهای صادر شده در مدت مشابه سال ۱۳۹۸، با ارزشی معادل ۲ میلیارد و ۲۸۹ میلیون دلار، از افزایشی معادل ۱۲.۲۸ درصد برخوردار است. 

بنابه اظهارات معاون فنی گمرک، ۱۰ قلم اول صادرات کالاهای کشاورزی در شش ماهه ابتدای سال جاری، پسته، گوجه فرنگی، هندوانه، رب گوجه‌فرنگی، مغز پسته، شیرینی، بیسکوییت، سیب، سیب‌زمینی و هلو است. البته بنابر آمارها، در این مدت صادرات پسته با پوست، برابر با ۴۷ هزار تن با ارزش ۳۰۴ میلیون دلار می‌باشد که نسبت به سال قبل در این مدت، از نظر وزنی ۱۴۳درصد و از نظر ارزشی ۱۰۱ درصد رشد داشته؛ میزان صادرات رب گوجه فرنگی در شش ماه برابر با ۱۰۴ هزارتن و ارزش ۸۸ میلیون دلار بوده که از نظر وزنی ۱۰۸ درصد و از نظر ارزشی ۴۸ درصد افزایش داشته است. همچنین صادرات مغز پسته به وزن ۷ هزارتن با ارزشی معادل ۸۱ میلیون دلار نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی معادل ۹۱درصد و از نظر ارزشی برابر با ۵۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. 

مهرداد جمال ارونقی در ادامه به میزان صادرات «سیب، سیب‌زمینی و هلو» در شش ماهه ابتدای سال و مقایسه آن با مدت مشابه در سال قبل اشاره کرد و گفت: میزان صادرات سیب برابر با ۱۶۶ هزار تن با ارزش ۶۱ میلیون دلار می‌باشد که از نظر وزنی ۱۳۰درصد و از نظر ارزشی ۴۳درصد افزایش داشته است. صادرات سیب‌زمینی با وزن ۲۷۰ هزارتن و ارزش ۵۲ میلیون دلار، از رشد وزنی ۱۳۰ درصد و ارزشی ۹درصد برخوردار بوده و نهایتا میزان صادرات هلو، شلیل و شفتالو برابر با ۷۴ هزار تن و ارزش ۵۱ میلیون دلار بوده که از رشد وزنی و ارزشی ۲۰۱درصد برخوردار بوده است. ارونقی عمده کشورهای مقصد این محصولات را «عراق، امارات متحده عربی، افغانستان وچین» برشمرد و تأکید کرد:به‌رغم وجود تحریم‌های اقتصادی، شرایط بحرانی کرونا در کشورها و مشکلات موجود در زمینه رویه صادرات، صادرات محصولات کشاورزی همچنان رکورد‌دار بوده و کرونا و تحریم نتوانسته حریف صادرات محصولات کشاورزی شود.

   حجم تجارت چمدانی 

معاون فنی گمرک همچنین در گفت‌وگو با «فارس» از حجم تجارت چمدنی با کشورهای مشترک المنافع CIS رونمایی کرد. بنابر آمار ارایه شده، در کنار مبادلات تجاری ایران با کشورهای عضو CIS، تجارت محدود و کوچک دیگری نیز در گمرکات مرزی مستقر در شمال، شمال شرق و شمال غرب کشور از طریق مرزنشینان این مناطق با مرزنشینان ساکن کشورهای فوق صورت می‌گیرد که محدود به اقلام کالایی خاصی بوده و به آن تجارت چمدانی گفته می‌شود. معاون امور فنی گمرک ایران با اشاره به گزارش دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات فراداده‌های گمرک گفت: در سال ۱۳۹۸، حدود ۲۲۲ میلیون یورو معادل ۲۴۶ میلیون دلار و در هر روز به‌طور متوسط ۶۷۵ هزار دلار کالا از طریق تجارت چمدانی از گمرکات مرزی به کشورهای CIS ارسال شده است. بنابه گفته ارونقی سال ۱۳۹۷ صادرات به طریق تجارت چمدانی، حدود ۱۹۳ میلیون یورو معادل ۲۲۲ میلیون دلار بود که حاکی از افزایش ۱۱،۱۱ درصدی ارزش دلاری تجارت چمدانی طی سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ دارد. ارونقی در مورد بیشترین حجم تجارت چمدانی در گمرکات اعلام کرد: سال ۱۳۹۸، گمرک بیله سوار با اختصاص ۸۴ میلیون دلار با ۳۴،۲۹ درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه اول، گمرک آستارا با اختصاص ۷۲ میلیون دلار با ۲۹.۴۲ درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه دوم و گمرک سرخس با اختصاص ۲۱ میلیون دلار یا ۸,۴۰ درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.