سیاست‌های غلط را کنار بگذاریم

مرتضی دلخوش

شرایطی که امروز بر اقتصاد ایران حکمفرما شده، شرایطی خاص و منحصر به فرد است. از این رو برای عبور از شرایط فعلی و کاهش فشار بر مردم نیز باید به سمت اجرای سیاست‌هایی رفت که تاکنون کمتر به آنها پرداخته‌ایم و به نوعی در فرآیند اجرایی آنها را فراموش کرده‌ایم. اقتصاد ایران برای دوره‌ای نسبتا طولانی به درآمدهای نفتی وابسته بوده و هر یک از دولت‌ها که آمده‌‌اند نیز هرچند شعارهایی درباره تغییر سیاست‌ها و بهبود عملکرد داده‌اند اما در عمل، دسترسی به درآمدهای سهل‌الوصول نفتی، آنها را نیز وسوسه کرده و در عمل اصلاح سیاست‌های کلان اقتصادی به فراموشی سپرده شده است. این روش ثابت در میان تمام دولت‌ها، در دو سال گذشته با مشکلات تحریم مواجه شده و دسترسی به درآمدهای نفتی به حداقل خود رسیده است. در چنین بستری، تصمیم‌گیران مجبور شده‌اند به سراغ گزینه‌هایی بروند که هرچند نهایی کردن آنها دشوار است اما در نهایت می‌تواند به نفع اقتصاد کشور تمام شود. استفاده از درآمدهای مالیاتی یا بهره‌گیری از شیوه‌های نوین کسب درآمد بخشی از این برنامه‌هاست.

در طرف دیگر ماجرا، اقتصاد ایران برای دوران طولانی بانک محور بوده و چه دولت و چه شرکت‌های خصوصی برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود از تسهیلات بانکی استفاده کرده‌اند. این موضوع در کنار فشاری که بانک‌ها آورده، سود بردن از گزینه‌های مناسب‌تری مانند بازار سرمایه را نیز کنار گذاشته است. در شرایط امروز، می‌توان لااقل برای کاهش نسبی مشکلات، دست به اقداماتی مهم زد و با عبور از سیاست‌های غلط گذشته، راه را برای ابزارهای نوین باز کرد. نگاهی به امکانات موجود در بازار سرمایه یکی از این انتخاب‌هاست. بازار سرمایه در حرکت نخست می‌تواند به محلی برای کاهش فعالیت شرکت‌های دولتی در اقتصاد ایران و کاهش تصدی‌گری آنها منجر شود. دولت ایران بسیار بزرگ است و از این رو وقتی مشکلی در سطح کلان ایجاد می‌شود، سایر بخش‌ها نیز از آن آسیب می‌بینند، در صورتی که اگر تصدی‌گری دولتی کاهش پیدا کند و بخش خصوصی واقعی امکان فعالیت پیدا کند، قطعا می‌توان به کاهش فشارها امیدوار بود. از سوی دیگر با توجه به اینکه امروز یکی از مهم‌ترین دغدغده‌های دولت، جبران کسری بودجه است، بازار سرمایه می‌تواند در این حوزه نیز کمک حال باشد و چه با فروش سهام دولت و چه با فروش منابع و دارایی‌ها، می‌توان از این بازار کمک گرفت. در شرایط فعلی باید برای عبور از مشکلات تصمیماتی کلیدی گرفت و عبور از سیاست‌های سنتی گذشته و حرکت به سمت شیوه‌هایی که در سایر کشورها، مفید بودن خود را ثابت کرده‌اند، یکی از بهترین راهکارهای باقی مانده است.