راه‌های مقابله با فشارحداکثری
محسن شمشیری
همانطور که پیش‌بینی می‌شد تحریم‌های ثانویه 18 بانک عمدتا خصوصی و متوسط کشور در روز پنج شنبه اثر قابل توجهی بر اقتصاد ایران و بازار ارز نداشته است و نرخ دلار همچنان در مرز 30 هزار تومان و سکه در کانال 15 میلیون تومان است و نسبت به هفته‌های قبل از همان روند قبلی برخوردار است و شوک جدیدی را به بازار وارد نکرده است. زیرا به دلیل آثار تحریم‌های قبلی بانکی و نفتی ایران، فشار حداکثری و جزییات تحریم‌های بانک مرکزی، سیستم بانکی، تحریم‌های ثانویه و تعدادی از بانک‌های کشور، عدم بازگشت ارز صادراتی، بلوکه شدن بخشی از دارایی‌های ایران در خارج کشور، اقدامات گروه اقدام مالی FATF و سایر مسائلی که در سه سال اخیر شاهد بوده‌ایم، دیگر روزنه و امکان جدیدی برای فشارهای جدید باقی نمانده و امریکا هر کاری که می‌توانسته انجام داده و لذا تحریم‌های جدید از جنبه روانی و خبرسازی موج جدیدی ایجاد کرده بدون آنکه بر بازارها و نرخ‌ها اثر قابل توجهی داشته باشد.براین اساس، صاحبنظران معتقدند که از این نقطه که فشار حداکثری بر بازار ارز و بانک‌ها وارد آمده، ایران می‌تواند به دنبال راهکارهایی باشد که دیگر نفوذ و فشار امریکا بر آنها ممکن نیست.
به عقیده کارشناسان، بانک‌های ایران مسیر غیر دلاری، همکاری با کارگزاری‌ها از طریق دیگر، را انتخاب کرده‌اند تا کمترین ارتباط با معاملات و گزارشگری دلاری داشته باشند و همین امر باعث شده که تحریم‌ها نتواند آثار و شوک‌های جدیدی را تحمیل کند و لذا این راهکارها باید ادامه یافته و گسترش یابد.
برخی کارشناسان با اشاره به آنچه در سه سال اخیر رخ داده به سخنان مسوولان اقتصادی و بانکی اشاره کرده‌اند که قبلا تاکید کرده‌اند امریکا فشار حداکثری را وارد کرده و دیگر امکان جدیدی برای تاثیرگذاری ندارد و بانک‌های ایران عملا مسیر دیگری را برگزیده‌اند که نیازی به استفاده از امکانات در دسترس امریکا نداشته باشند و همین امر توانسته نیازهای کشور به کالاهای اساسی را پاسخ گفته و تخصیص ارز برای نیازهای اساسی کشور را تحقق بخشد.
در اولین روز کاری بعد از تحریم ثانویه 18 بانک عمدتا خصوصی ایران از سوی امریکا، کارشناسان معتقدند که با توجه به تحریم‌های قبلی بانکی ایران، بانک مرکزی و گروه اقدامات مالی fatf، تحریم‌های جدید اثری بر اقتصاد ایران ندارد و تنها یک بهانه و اثر روانی برای تاثیرگذاری بر بازارهای ایران بوده است. شاهد مدعا وضعیت نرخ ارز است که مانند هفته‌های قبل، نرخ دلار همچنان در مرز 30 هزار تومان و سکه در کانال 15 میلیون تومان قرار داد و لذا بازار واکنش زیادی نسبت به تحریم‌های ثانویه نشان نداده است زیرا اثر این تحریم‌های ثانویه تاثیری بر مبادلات ارزی و بانکی ندارد و فشارهای تحریم قبلا از مسیرها و تحریم‌های دیگر اثر خود را گذاشته است.
برخی گفته‌اند که تحریم‌های اخیر امریکا علیه بانک‌ها، بیشتر اثر رسانه‌ای، سیاسی و تبلیغاتی دارد همه بانک‌هایی که نام آنها دیروز به عنوان تحریم شده است، اعلام شد قبلاً هم در فهرست تحریم‌های امریکا وجود داشتند. این بانک‌ها از همان زمان خروج امریکا از برجام تحریم شدند بنابراین اتفاق جدیدی درباره این بانک‌ها نیفتاده است.نوع اعلام این خبر هم نشان می‌دهد که امریکایی‌ها می‌دانند که قرار نیست اتفاق جدیدی در نتیجه این تحریم بیفتد، آنها در مواردی که بخواهند مجموعه مالی را تحت فشار شدید قرار دهند، تحریم آن را از قبل اعلام نمی‌کنند و ناگهانی، آن را اعلام می‌کنند.با اینکه در این دو سال شدیدترین تحریم‌ها بر نظام بانکی و مالی کشور، اعمال شده است ارز مورد نیاز کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم و مواد اولیه واحدهای تولیدی تامین شده و کانال‌های دیگری وجود دارد که از طریق آن ارز مورد نیاز ذی‌نفعان تأمین شده است.برخی صاحبنظران به نیاز تبلیغاتی و انتخاباتی امریکا اشاره کرده و معتقدند که ایجاد تبلیغات روانی امریکایی‌ها با تحریم دوباره ۱۸ بانک ایرانی استفاده انتخاباتی دارد تا امریکا بتواند از آن بهره ببرد.از طرف دیگر نپذیرفتن FATF از سوی ایران برای آنها بسیار سنگین تمام شده، به‌طوری که باید آن را برای مردم کشور خود به گونه‌ای توجیه می‌کردند، به همین دلیل این کارها بیشتر به نظر تبلیغات داخلی می‌رسد وگرنه تاثیری در اساس کار ایران ندارد.امریکا قبلا تمام کانال‌های ارتباطی ما با دنیا را قطع کرده است، بنابراین از نظر ایرانی‌ها این کارها اصلا جدید به حساب نمی‌آید، بنابراین خیلی تاثیرگذار نیست.براین اساس ایران باید کانال‌های دیگری را انتخاب کند که با امریکا و امکانات این کشور و معاملات دلاری کمترین ارتباط و تماس را ایجاد کند. برخی کارشناسان نیز معتقدند که تحریم‌های جدید نشان داد که فشارهای امریکا در روابط بانکی به حداکثر رسیده و اگر ایران از این نقطه به بعد روش‌های جدید را در مبادلات مالی بین‌المللی جایگزین روش‌های قبلی کند می‌تواند به بهبود عرضه و تقاضا در بازار ارز کمک کند و بدون استفاده از امکانات در دسترس امریکا، نیازهای خود را برطرف نماید.از این رو، پیمان‌های منطقه‌ای، تهاتر کالاها، استفاده از منابع بلوکه شدن در مقابل تجارت کالا، معاملات دوجانبه و چندجانبه بین ایران و کشورهای همسایه، ایران و هند، چین، روسیه و برخی کشورهای اروپایی می‌تواند بدون تماس و ارتباط با دلار و امریکا، به تامین نیازهای ایران کمک کند.
همچنین تک‌نرخی کردن ارز، کاهش فاصله دلار 4200 تومانی، سنا، نیما، صرافی‌ها، بازار آزاد، می‌تواند به تخصیص بهتر منابع ارزی، کاهش واردات، کاهش رانت و فرصت بادآورده، تامین عرضه ارز، منجر شود و کمبودهای ارزی را از این طریق تاحدودی کاهش دهد.
