بازارگردان‌ها با بورس چه می‌کنند؟
چند ماهی می‌شود که بورس وضعیت بدی را پشت سر می‌گذارد و مسوولان و سازمان بورسی‌ها نیز به فکر راهکاری برای حل مشکلات بورس هستند. سیاست الزامی سیاست‌گذار مبنی بر اعمال فرآیند بازارگردانی برای شرکت‌های بورسی چه تاثیری می‌تواند بر جای بگذارد. بازارگردان‌ها افراد یا شرکت‌هایی هستند، که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند. بازارگردان نقش‌های زیادی در بازار سرمایه ایفا می‌کند که افزایش قدرت نقدشوندگی یکی از مهم‌ترین آنهاست و به این ترتیب بازارگردان باید مطمئن شود که عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار مورد نظر در بازار وجود دارد. دراین بازارگردان‌ها چگونه معاملات را تسهیل و ساده می‌کنند؟ بازارگردان‌ها حجم زیادی از اوراق بهادار را در اختیار دارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارشات را در بازارهای مالی انجام دهند. این سفارشات هم می‌توانند سفارشات خرید و هم فروش باشند که در عرض چند ثانیه اتفاق می‌افتند. بازارگردان‌ها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذار را می‌گیرند. برای مثال، اگر سرمایه‌گذاران به دنبال فروش اوراق بهادار باشند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند تا زمانی که همه فروشندگان تامین شوند و برعکس، اگر سرمایه‌گذاران اوراق بهاداری را خریداری کنند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را به فروش می‌رسانند تا تمام سفارشات پر شود. بازارگردان‌ها چگونه سود می‌کنند؟ تمام بازارگردان‌ها به دلیل ریسک نگه داشتن دارایی، سود یا دستمزد دریافت می‌کنند. خطری که بازارگردان‌ها با آن مواجه هستند، کاهش ارزش یک اوراق بهادار پس از خرید از فروشنده و قبل از فروش به یک خریدار است. در برخی بازارهای خارجی، بازارگردان‌ها برای هر اوراق بهاداری که پوشش می‌دهند، اسپرد مطالبه می‌کنند. این به عنوان شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش شناخته می‌شود و در معاملات مالی بسیار رایج است. هر چند بقای بازارگردانان به کسب سود بستگی دارد و کسب سود نیز برای این موسسات، تنها از طریق خرید و فروش دارایی‌های مالی امکان‌پذیر است، اما ماهیت و هدف اصلی بازارگردانی نه کسب سود، بلکه کاهش دامنه نوسانات قیمت و در واقع کنترل ریسک سهام، حفظ نقدشوندگی سهام و تنظیم جریان عرضه و تقاضای سهم در بازار است. بازارگردانی را می‌توان یک فرآیند بسیار عالی و مفید برای بازار دانست اما؛ از یک سو ملزم کردن تمامی بازار سهام به بازارگردانی را می‌توان یک روند اشتباه دانست. به‌طور کلی هرگونه اقدام دستوری و اجباری در بورس یک راهکار اشتباه است و می‌تواند بازار را از روند طبیعی و متعادل خود خارج کند. ماهیت کلی بازار گردانی به نفع بورس است اما؛ الزام می‌تواند بازار را کمی دچار تشنج کند. درحال حاضر بورس با وجود بازارگردانی روند متعادل به خود گرفته است و اگر تمامی بازارگردانی‌ها به درستی انجام شود، بازار سرمایه به تعادل می‌رسد. ولی در حالت کلی بورس با حمایت‌های دستوری به تعادل نمی‌رسد و لازمه تعادل ایجاد روند طبیعی در بازار سهام است. قابلیت نقدشوندگی مهم‌ترین ویژگی بازار است و بازارگردانی صحیح و به موقع باعث می‌شود که میزان نقدشوندگی بازار افزون شود اما؛ این ویژگی در بازاری مانند بورس ایران که به صورت هیجانی روند صعودی و نزولی را تجربه می‌کند و دامنه نوسان محدودی دارد ممکن است مشکلاتی ایجاد کند و برخی از ماده‌های موجود در بازار را نقض کند. این بدان معناست که محدویت نوسان‌گیری روزانه باعث شد که میزان نقدشوندگی بازار کاهش یابد از یک‌سو بازارگردانی میزان نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد حال یک سوال مطرح می‌شود که سازمان بورس سعی دارد میزان نقدشوندگی در بازار را افزایش دهد یا کاهش؟ کدام مصوبه به جا و درست است؟
در این میان معاملات الگوریتمی می‌تواند به بازار گردانی کمک شایانی کند و میزان نقدشوندگی را افزایش دهد اما؛ بازهم سازمان بورسی‌ها این نوع معاملات را از بازار حذف کردند البته به صور موقت. بازار گردانی به نفع بازار است اما؛ در صورتی که ابزارهای کمکی برای این ویژگی وجود داشته باشد و مسوولان و مدیران دخالتی در روند طبیعی بازار نکنند و بدون محدودیت و حذف مصوبات اجازه دهند بورس روند طبیعی خود را پیش ببرد.
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص بازارگردانی گفت: با این اتفاق در روزهای آینده صف‌های فروش جمع و بازار متعادل می‌شود. وی ادامه داد: بازارگردانی یکی از رکن‌های اصلی بازار سرمایه است که متاسفانه در بازار ما همیشه مغفول مانده است، در حالی که در بازارهای دیگر بازارگردان‌ها کارهای اساسی در معاملات انجام می‌دهند. کار آنان نیز به این صورت است که وقتی افراد حقیقی یا حقوقی می‌خواهند سهمی را بخرند یا بفروشند، آنان (بازارگردانان) طرف معامله قرار می‌گیرند و اجازه می‌دهند که در یک قیمت عادلانه خرید و فروش‌ها انجام شود. دارابی با بیان اینکه بازارگردان‌ها اجازه نمی‌دهند عرضه و تقاضا به‌صورت رها شده در بازار قرار گیرد افزود: اکنون ما رهاشدگی را در بازار سرمایه کشور به‌شدت احساس می‌کنیم به‌طوری که وقتی صف‌های خرید تشکیل می‌شود کسی نیست بفروشد و در مقابل نیز وقتی صف‌های فروش تشکیل می‌شود کسی نیست که بخرد. علاوه بر این چون بازار ما از گذشته دچار یک نوع فقر تحمیلی قوی هم بوده و کارایی ضعیفی دارد وقتی 5 تا ۱۰ صف فروش شکل می‌گیرد عملا بقیه بازار هم صف فروش می‌شود. یعنی در اثر صف فروش چند سهم به بخش‌های دیگر هم انتقال می‌یابد و جو بازار به کلی منفی می‌شود. برعکس آن هم اتفاق می‌افتد و وقتی چند سهم صف خرید می‌شوند، این صف به نمادهای دیگر هم منتقل می‌شود و عملا شما یک بازار مثبت را می‌بینید.وی دلیل این اتفاق را جای خالی بازارگردان در بازار می‌داند و در همین حال یادآور می‌شود: در چند هفته اخیر مجموعه تصمیماتی که در بورس گرفته شده مجموعه تصمیمات خوبی بوده که امیدواریم بازارگردانی هم اثر مثبت خود را روی بازار نشان دهد. از آنجا که کار بازارگردان این است که بازار را در یک روند طبیعی حرکت بدهد و قیمت‌ها را در حدود قیمت‌های عادلانه نگه دارد، امیدواریم اثر این اتفاق از فردا در بازار مشاهده شود.
چرا بورس منفی شد؟
روز گذشته بازار سرمایه، صف‌های طولانی فروش را متحمل شد و اغلب سهامداران سعی داشتند سهام خود را به یک قیمت منطقی به فروش برسانند. شاخص کل بورس در روز مذکور افت سه هزار و 601 واحدی حدود 0.2 درصدی در ارتفاع یک میلیون و 593 واحدی را تجربه و شاخص کل هم ورزن نیز کاهش 0.1 درصدی را در کارنامه خود ثبت کرد. حقیقی‌های بازار بیش از 116 میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج کردند و بیشترین صف فروش در نمادهای «وملی»، «گشان» و «حکشتی» بود. همچنین نمادهای «دی»، «خودرو»، «رانفور» صف‌های خرید خوبی را داشتند. «فلزات اساسی» کم اقبال‌ترین صنعت با خالص سفارش فروش 330میلیارد تومان است و پس از آن گروه «دباغی، پرداخت چرم و ساخت انواع پاپوش» قرار دارد که برآیند سفارشات فروش آن 290میلیارد تومان می‌شود، از سویی دیگر گروه «خودرو و ساخت قطعات» با تقاضای خرید حدود 200 میلیارد تومانی همراه است. آخرین قیمت 2349 نماد حداقل سه درصد نسبت به قیمت روز قبل آنها افزایش یافته و 269 نماد با کاهش بیش از سه درصدی قیمت همراه بوده‌اند. در این میانه نماد «شستا» بسته و راهی مجمع افزایش سرمایه شد همچنین شرکت‌های «قند پیرانشهر»، «غذایی پیچک»، «بیمه میهن»، «فرآورده‌های سیمان شرق»، «هلدینگ خلیج فارس» و «سیمان دشستان» برای افزایش سرمایه، انتخاب هیات مدیره و... بسته و تعلیق شدند.
باقر خادمی، کارشناس بازار درخصوص وضعیت امروز بازار سهام گفت: چند اتفاق باعث ریزش بازار سرمایه شده و اولین آن وابستگی شدید بازار سهام به سهام ایران خودرو است و نمادهای خودرویی به نوعی لیدر بازار سهام شدند و دومین اتفاق محدوده مقاومتی یک میلیون و 600 هزار واحد است که بازار سهام امروز با این محدوده روبه‌رو شد و به نوعی این محدوده نیازمند صعودی پرقدرت است. این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با عدم رشد شاخص بازار سهام با وجود رشد نرخ ارز اظهار داشت: با اینکه دیروز قیمت دلار رشد داشت اما بازار سهام امروز رشد نداشت. دلیل اینکه روند بازار سهام به افزایش قیمت دلار واکنش نشان نداد این است که بازار سهام به نوعی انتظار کاهش نرخ ارز را دارد، زیرا در کارزار انتخاباتی امریکا نیز شانس بایدن بسیار بیشتر از ترامپ شده است.
