نمی‌توان از توسعه فناوری جلوگیری کرد

موضوع امنیت در دنیا به سمت آسایش و خدمات ملی در حال تغییر است و در حوزه فضای مجازی باید بررسی کنیم که سیاست‌های ما در حوزه فضای مجازی در راستای ایجاد اعتماد بوده است یا خیر؟ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات، امنیت نیاز الزامی حوزه فضای مجازی است، در صورتی که تراست چگونگی ایجاد اعتماد است، نمی‌توان برای اعتماد کاربران به شبکه‌های اجتماعی به‌صورت دستوری عمل کرد، بلکه باید خدمات خوبی ارایه شود تا کاربران به شبکه‌های اجتماعی اعتماد کنند. همچنین به دلیل سرعت فناوری‌ نمی‌توان از توسعه فناوری جلوگیری کرد، زیرا اگرچه اکوسیستم خدمات و سرویس‌ها در روستاها شکل نگرفته است و این موضوع باعث شکاف حکمرانی بین شهر و روستا می‌شود، درمقابل اگر نتوان خدمات مورد نیاز جامعه را ارایه داد، این موضوع منجر به نارضایتی مدنی می‌شود. طرح شبکه ملی اطلاعات در کشور از اواخر سال ۱۳۸۴ مطرح و مهم‌ترین دلیل پیاده‌سازی این شبکه در آن سال‌ کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد. همان زمان شورای عالی فضای مجازی در تشریح خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات، این خدمات را بخش غیر قابل اجتناب از این شبکه دانست که دارای جنبه راهبردی با مخاطب داخلی بالایی هستند. مرکز داده (میزبانی و ذخیره‌سازی)، خدمات نام و نشان‌گذاری، جویشگر، رایانامه، پیام‌رسان‌های ارتباطی، هاب پیام و مراکز تبادل اطلاعات و نیز اکثر خدمات رایانش ابری، از مهم‌ترین خدمات باکیفیت شبکه ملی اطلاعات اعلام شدند. با وجود این به نظر می‌رسد در سال‌های گذشته در توسعه خدماتی مانند پیام‌رسان و جویشگر، موفق عمل نکرده‌ایم. نشست‌ نقد و اندیشه با موضوع «حکمرانی در فضای مجازی» با حضور مهدی فسنقری، معاون پژوهشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و رضا عزمی، دانشیار گروه مهندسی کامپیوتر و رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه الزهرا برگزار شد. فسنقری با بیان اینکه در فضای مجازی مرزها تعریف دیگری دارند، گفت: حکمرانی به این معنی است که فرایندی در نهادهای موجود شکل می‌گیرد که می‌تواند به اعمال قدرت منتهی شود، البته در این حوزه قانون و مقررات نیز دخیل هستند. در حکمرانی دولت، بخش خصوصی و در نهایت مردم را هم داریم که در ارتباط با هم عمل می‌کنند، حکمرانی فضای مجازی فضای تنیده‌ای از فضای مجازی و واقعی است که دارای توان، قدرت و هنجارها و ارزش‌هایی است که در برخی از حوزه‌ها همان مرزهای واقعی در فضای مجازی وجود دارد اما در برخی حوزه‌های دیگر مرزهای جدیدی تعریف می‌شود.

    تصمیم‌سازی در فضای مجازی مبتنی‌‌بر داده باید به‌روز باشد

وی تاکید کرد: معنی درست این است که تصمیم‌سازی مبتنی‌بر داده به‌روز، واقعی و صحیح انجام شود و این معنی تصویر غلطی که از حکمرانی در فضای مجازی وجود دارد را تغییر می‌دهد. هم‌اکنون استارت‌آپ‌های بسیاری وجود دارند که می‌توانند با داده‌ها و خدمات در اختیار دولت، سرویس‌های خوبی راه‌اندازی کنند که به این شکل این بخش می‌توانند به‌صورت بازوی دولت عمل کنند و دولت نیز کوچک‌تر می‌شود و فقط به سیاست‌گذاری می‌پردازد. وی به شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد و گفت: اگر در شبکه ملی اطلاعات موضوع تکالیف و اولویت‌ها مشخص شده، چرا هنوز موضوع خدمات تبیین نشده است. راه‌اندازی CDN‌ها نیز برای شکل‌گیری اکوسیستم اقتصادی محتوا انجام شده در صورتی که این فضا از طریق حضور بخش خصوصی فعال می‌شود و با امکان ارایه خدمات جذاب این اکوسیستم شکل می‌گیرد و در نبود این بخش هر چقدر CDNها توسعه داده شود این اکوسیستم شکل‌ نمی‌گیرد. معاون پژوهشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه هم‌اکنون صدا و سیما و وزارت ارشاد در حوزه محتوا فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: آیا ما یک سند تدوین شده متقن در مورد تولید محتوا داریم که بتوانیم بر اساس آن این حوزه را توسعه دهیم؟ شرکت‌ها در حوزه فضای مجازی حکمرانی می‌کنند. در کشوری مانند امریکا شرکت‌های بزرگ در فضای مجازی حکمرانی می‌کنند در صورتی که در ایران اجزای دولت برای کاهش قدرت خود یکپارچه نیستند. فسنقری با اشاره به تدوین سند کودک و فضای مجازی در وزارت ارتباطات، گفت: برای ما بهتر است که نهاد متولی این حوزه این اقدامات را انجام دهد اما آیا دستگاه دیگری این کار را انجام داد؟ دستگاه‌های مختلف در این حوزه فعالیت می‌کنند اما به نتیجه ملموس در این حوزه در جامعه منجر نشده است. برخی از مشکلات حکمرانی فضای مجازی مربوط به حکمرانی در فضای واقعی است. سازوکارها و قوانین و مقررات نهادهای مختلف و فرایند ارتباط بین این نهادها که در فضای واقعی وجود دارد بر فضای مجازی تاثیر می‌گذارد.

    اعتماد با دستور به وجود نمی‌آید بلکه  به‌مرور به دست می‌آید

وی به دیوایس، نرم‌افزار، خدمات و شبکه به عنوان بخش‌های مختلف فناوری اطلاعات اشاره کرد و افزود: برای کشورهایی مانند ایران توصیه شده است که نیازی نیست در تمام این بخش‌ها ورود و سرمایه‌گذاری کند بلکه باید در خدمات سرمایه‌گذاری انجام شود. معاون پژوهشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به امنیت در فضای مجازی نیز اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون در دنیا موضوع امنیت به سمت آسایش و خدمات ملی در حال تغییر است و باید بررسی کنیم که سیاست‌های ما در حوزه فضای مجازی در راستای تراست (ایجاد اعتماد) بوده است یا نه؟ آیا این سیاست‌ها سد توسعه ICT شده یا به آن کمک کرده است. در حکمرانی مرز ما در فضای مجازی مشخص نشده است و به‌طور مثال اگر مالکیت معنوی در این فضا مشخص نشود رشد خدمات نخواهیم داشت. فسنقری به حضور شرکت‌های بزرگ در حوزه IT اشاره کرد و گفت: شرکت‌های بزرگ IT با خرید زیرمجموعه‌های کوچک به توسعه اکوسیستم‌هایIT کمک می‌کنند و صرف حمایت دولتی از استارت‌آپ‌ها غلط است. رگولاتوری در این حوزه وظیفه دارد طوری برنامه‌ریزی کند که حداقل دو شرکت بزرگ در این حوزه حضور داشته باشند که هم رقابت و هم کیفیت خدمات و سرویس‌ها مناسب باشد. وی رویکرد دیگر در این حوزه را اتحاد بین‌المللی عنوان کرد و گفت: در این روش برخی کشورها با کشورهای صاحب تکنولوژی، توانمندی خود را با توجه به زیرساخت‌های موجود به اشتراک می‌گذارند و به برندهای بزرگ‌تر متصل می‌شوند و در این شرایط پایداری و سود شرکت‌ها تضمین می‌شود و اکوسیستم اقتصادی این حوزه نیز تقویت می‌شود. فسنقری تصریح کرد: توسعه زیرساخت‌ها باید انجام شود و بخش خدمات باید بتواند خود را با این توسعه‌ها همراه کند چرا که فناوری سرعت بالایی دارد و رقابت بین کشورها و شرکت‌های بزرگ زمانی برنده خود را تعیین می‌کند که از این فرصت توسعه فناوری استفاده کنند. وی با اشاره به قانون برنامه ششم توسعه برای تجهیز روستاها به اینترنت پر سرعت، افزود: به دلیل سرعت فناوری‌ نمی‌توانیم از توسعه فناوری جلوگیری کنیم و معطل انجام وظایف بقیه بخش‌ها باشیم و باید تغییر نگرشی در این حوزه به وجود آید که‌ نمی‌توانیم با سرعت و روش گذشته خدمات ارایه دهیم. اکوسیستم خدمات و سرویس‌ها در روستاها شکل نگرفته است، اگر ما توسعه فناوری را در روستاها نداشته باشیم باعث شکاف حکمرانی بین شهر و روستا می‌شود. معاون پژوهشی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه باید از فناوری موجود به‌صورت کامل استفاده کرد، افزود: با این حال باید توسعه فناوری ادامه داشته باشد چرا که در آینده اگر جامعه خدماتی را بخواهد که ما نتوانیم ارایه کنیم باعث ایجاد نارضایتی مدنی می‌شود. ما زمانی در حوزه‌های موتور جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی ورود کردیم که به تهدید رسیده بودیم و باید در آینده طوری عمل کنیم که اینگونه نشود و فناوری را برای مباحث اقتصادی و ضدامنیتی متوقف نکنیم.

    در حکمرانی فضای مجازی عقبیم

همچنین عزمی با بیان اینکه در حکمرانی فضای مجازی عقب هستیم، گفت: برای فعالیت در این فضا نیاز به زیرساخت و پلتفرم و رگولاتوری داریم که هم‌اکنون رگولاتوری سنگین باعث حذف سرویس‌ها می‌شود به همین دلیل در عصر جدید رگولاتوری‌های سبک حداقلی تصمیم‌گیری می‌کنند اجزای حاکمیت در فضای مجازی دولت، بخش خصوصی و نهادهای غیردولتی هستند که در ابتدا باید دیتاها برای استفاده این اجزا باز شود. وی ادامه داد: زمانی که صحبت از حکمرانی در فضای مجازی داریم به معنای نظارت دولت بر داده‌ها نیست بلکه برعکس داده‌ها بر دولت نظارت دارند. ما در حوزه ساختار شبکه‌های اجتماعی از دنیا عقب نیستیم، اما به دلیل عدم حکمرانی، آفت این فضا را داریم اما از مزایای آن‌ نمی‌توانیم استفاده کنیم. رییس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه الزهرا به ورود نسل‌های جدید تلفن همراه اشاره کرد و افزود: این در حالی است که از نسل‌های حال حاضر تلفن همراه استفاده آنچنانی نشده و ما خواهان استفاده از نسل‌های جدید هستیم. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده در کسب‌وکارهای مانند تاکسی‌های اینترنتی و فروشگاه‌های مجازی می‌توانیم برای ارایه سرویس‌های مختلف به مردم استفاده کنیم در صورتی که هم‌اکنون برای ارایه سرویس‌ها از دسته‌بندی دهک‌ها استفاده می‌کنیم.