تحریم و راهکار مقابله با آن
مجید محسنی مجد
در شرایطی که به دلیل تحریم‌های گسترده، کشورمان شرایط اقتصادی سختی را تجربه می‌کند، بسیاری از سازمان‌ها و صنایع تولیدی داخل کشور نیز با مسائل و مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند. نوسانات ارزی و تامین مواد خام اولیه از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که این سازمان‌ها و صنایع با آن مواجه هستند. با تمام این احوالات و سختی‌هایی که مردم کشور با آن روبرو هستند، شرایط تحریم فضایی در کشور ایجاد کرده تا تمرکز روی توانمندی‌های داخلی کشور بیشتر شود و توجه روزافزون به تولیدات داخلی افزایش پیدا کند. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که می‌تواند در این شرایط به سازمان‌ها و صنایع تولیدی کمک نموده و مدیران بایدبه‌آن توجه کنند، بحث ارتقای مولفه‌های بهره‌وری در زیرمجموعه‌های مدیریتی خودشان است. رشد بهره وری یکی از پیش شرط‌های اساسی ارتقاء سطح رقابت‌پذیری بخش صنعت و موفقیت آن در شرایط رقابت فزاینده جهانی به شمار می‌رود، زیرا این امر سبب کاهش بهای تمام شده کالای تولیدی از طریق کاهش هزینه متوسط تولید و منجر به افزایش سودآوری محصولات نهایی در واحدهای تولیدی آن صنعت خواهد شد. پیامد چنین تحولی افزایش توان رقابت محصولات داخلی در بازارهای خارجی در آینده‌ای نه چندان دور و بعد از کنار رفتن تحریم‌ها خواهد بود. توجه به این نکته ضروری است که بهره وری نقش قابل توجهی در آمادگی ورود کشور به بازارهای صادراتی دارد، این در حالی است که عامل صادرات به خودی خود منجر به بهبود بهره وری نخواهد شد. در واقع می‌توان گفت اگر چه به ظاهر تحریم‌ها سبب به وجود آمدن چنین وضعیتی در کشور شده‌اند، اما این طور به نظر می‌رسد که عدم حمایت کافی از توان تولید داخل و همچنین پایین بودن بهره وری سالیان دراز گذشته، در وضعیت امروز کشور بی‌تأثیر نبوده است. این در حالی است که به گفته فرمایشات مقام معظم رهبری، باید بدانیم که علاج همه مشکلات کشور در داخل است. بنابراین یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد، افزایش هر چه بیشتر بهره وری در سازمان‌ها و صنایع تولیدی است.
در شرایط حاضر و برای دستیابی به بهره وری بالاتر، چابک‌سازی سازمانی یکی از موضوعاتی است که می‌تواند به ما در گذار از شرایط تحریم بسیار کمک نماید. چابک‌سازی به معنای کوچک‌سازی و کاهش فعالیت‌های سازمانی نیست بلکه روشی است که یک سازمان با آن قابلیت سازگاری سریع در واکنش به تحولات و وقایع غیرمنتظره و پیش بینی نشده، فرصت‌های بازار و نیازمندی‌های مشتری را پیدا می‌کند. در واقع چابک‌سازی به معنای کنار گذاشتن روش‌هایی است که در شرایط عادی به کار می‌آید اما در شرایط سخت کنونی بازدهی و راندمان مناسبی را ندارند. چابک بودن را می‌توان به صورت توانایی سازمان جهت بقا و پیشرفت در یک محیط کسب و کار غیرقابل پیش بینی و دایما در حال تغییر تعریف کرد. چابک‌سازی به معنی درهم شکستن طرز تفکرات، روابط و سلسله مراتب سنتی است. چابک بودن الگوی جدیدی است که سازمان‌ها و صنایع تولیدی را قادر می‌سازد در مقابل تغییرات پیش بینی نشده عکس العمل مناسب نشان دهند.
در روند چابک‌سازی باید همواره و به‌طور مستمر بر عملکرد کارکنان و سازمان، ارزش محصولات و خدمات، تغییرات دایم در جهت دستیابی به فرصت‌های حاصل از جذب مشتری رسیدگی شود. در واقع اساس و بنیان یک سازمان چابک، یکپارچه‌سازی نظام، استفاده بهینه و روزآمد از فناوری اطلاعات و همکاری درون تشکیلاتی هماهنگ و انعطاف پذیر برای پاسخگویی سریع به اتفاقات و تغییرات شرایط عادی است. این طور می‌توان گفت یک سازمان چابک می‌تواند با وفق دادن خود با هر شرایط سخت، هزینه‌های تولید خود را کاهش داده و با ارضای نیاز مشتریان خود، سهم خود را در بازار افزایش داده و قابلیت رقابت‌پذیری خود را افزایش دهد. در واقع یک سازمان چابک باید دارای چهار ویژگی اصلی پاسخگویی، شایستگی، انعطاف‌پذیری و سرعت باشد. به عبارتی چابک بودن به معنای توانایی شناسایی فرصت‌ها برای نوآوری و غنیمت شمردن فرصت‌های بازار رقابتی از طریق کنار هم گذاشتن دارایی‌های مورد نیاز، دانش و رابطه داشتن با سرعت و شگفتی است.
همانطور که گفته شد، در شرایط دشوار حاضر، چابک‌سازی رویکردی است که می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات حال حاضر صنایع تولیدی کشور شود. حرکت به سوی تولید چابک سبب افزایش بهره وری شده و راهگشای مهمی در تامین نیازهای کشور از طریق تولیدات داخل خواهد شد. اگرچه تحریم‌ها توانسته است شرایط سختی را به کشور عزیزمان ایران و مردم این سرزمین تحمیل کند، اما به یقین، سبب خواهد شد تا با تکیه بر توان داخلی و تولید محصولات متنوع ایرانی، زمینه توسعه هر چه بیشتر این سرزمین فراهم گردد.
