رشد بی‌حساب نقدینگی

وحید شقاقی شهریاری

برای بررسی آنچه که در طول سال‌های گذشته بر اقتصاد ایران گذشته، باید عوامل و مسائلی را در کنار هر قرار دهیم که برخی از آنها، سال‌های طولانی در اقتصاد ما تکرار شده‌اند و ما برای آنها چاره‌ای مناسب پیدا نکرده‌ایم.

یکی از مسائلی که همواره موجبات نگرانی را به وجود آورده و هیچ یک از دولت‌ها برای آن برنامه‌ریزی نکرده‌اند، روند افزایشی نقدینگی بوده است. آنچه ما در ماه‌های گذشته نیز با آن رو به رو شده و در شرایط بالا بودن نرخ تورم، نگرانی‌ها را درباره آینده این شاخص در ماه‌های گذشته افزایش داده است. یکی از اصلی‌ترین دلایل بالا بودن سرعت رشد نقدینگی در اقتصاد ایران، نبود شفافیت در سیاست‌های اقتصادی دولت و بانک‌هاست. هرچند دولت می‌گوید در سال‌های گذشته از بانک مرکزی استقراض نکرده اما حتی بر سر این ادعا نیز میان مقامات دولتی اختلاف نظر وجود دارد و مشابه این عملکرد را می‌توان در سایر بخش‌ها نیز مشاهده کرد. اصلاح برخی سیاست‌های اقتصادی در ایران نیاز به زمانی طولانی خواهند داشت و  احتمالا این انتظار که در مدتی کوتاه یک برنامه جدید تصویب شود و سریعا اثرات خود را در این حوزه‌های زیرساختی نشان دهد، دور از واقعیت خواهد بود اما در عین حال برخی امور هستند که در صورت اقدامی مناسب می‌توانند با شرایطی بهتر دنبال شوند. یکی از مهم‌ترین این امور، نظارت بر عملکرد اقتصادی دولت و بانک‌هاست. اینکه هزینه‌ها به شکل انجام می‌شوند و درآمدها چطور به دست می‌آیند، سوالی است که باید برای افزایش شفافیت در اقتصاد ایران به آنها جوابی درست داده شود. متاسفانه بانک‌ها در ایران این شفافیت را ندارند و از سرمایه‌گذاری‌هایشان در بخش‌های مختلف تا درآمدهایی که به دست می‌آورند با ابهام‌هایی مواجه است. در صورتی که این امور زیر ذره بین قرار گیرند و برای هر یک از آنها، برنامه‌ای شفاف در نظر گرفته شود، می‌توان انتظار داشت که دلیل این حجم از رشد نقدینگی با وضوح بیشتری دیده شود و آنگاه بتوان با ورود به این عرصه در مقابل این رشد تورم و نقدینگی ایستاد و سرعت آن را کاهش داد. تورم در اقتصاد ایران همواره تحت تاثیر عوامل مختلی بالا بوده و یکی از اصلی‌ترین این عوامل رشد نقدینگی بوده است که در سال‌های گذشته همواره ادامه داشته و راهی برای برون رفت از آن پیدا نشده است. از این رو اگر می‌خواهیم برای مسائل کلان راه‌حلی پیدا کنیم، باید با بررسی عوامل تاثیرگذار در آنها، یک به یک برای مشکلات راهکاری بیندیشیم.