نزول بازار سرمایه همراه با کاهش نقدشوندگی

گروه بورس|

چندماهی می‌شود که بورس روند نزولی گرفته و طی چندماه برخی از سهامداران بر این نظرند که فصل پاییز، فصل بازگشت‌هاست و در این فصل بورس روند جدیدی را تجربه می‌کند اما؛ هفت روز است که دومین ماه پاییز می‌گذرد و هنوز بورس روند نزولی را ادامه می‌دهد با این تفاوت که آبان ماه روند نزولی شیب تندتری به خود گرفته و بیش از ماه‌های پیش احساس می‌شود. طی روزهای گذشته شاخص تا مرز یک میلیون و 300 هزار واحد عقب گرد کرد. ولی نقطه پایان این اصلاح و روند نزولی کجاست؟ چرا این اصلاح فرسایش عمده‌ای برای قیمت سهام پدیدآورد؟ آیا سهامداران حال حاضر به خواست خود باقی مانده‌اند و یا منتظر کاهش زیان اند؟

براساس آخرین اطلاعات میزان نقدینگی که توسط سهامداران حقیقی در 50 روز اخیر از بازار خارج شد معادل با میزان نقدینگی بود که در نیمه ابتدایی مردادماه در بازار سرمایه جذب شد. در این بین قسمتی از نقدینگی به عنوان نقدینگی‌های پارک شده در بورس شناخته می‌شود و باقی آن نیز اغلب بی هدف و بی برنامه خارج شده‌اند و تفکر بسیاری از سهامداران این است که بازار سهام اوضاع بدتر و وخیم‌تری خواهد یافت و باید سرمایه خود را حتی با زیان عمده از بازار خارج کنند، این تفکر در حالی است که کارشناسان و تحلیلگران بورسی بر آن نظرند که این روزهای سرخ پوشی گذراست و سبزپوشی طی هفته‌ها و فصل آینده در انتظار سهامداران است اما؛ این کارشناسان و تحلیلگران نیز می‌گویند: شرایط حال حاضر ناشی از بی تدبیری و عدم برنامه‌ریزی از سوی مسوولان، دولتی‌ها و سهامداران کم تجربه است. مسوولان و دولتی‌ها باید تدابیر گذشته خود را کنار بگذارند و با رویه جدید از بازار سرمایه و سهامداران حمایت کنند و این حمایت می‌تواند عملی کردن وعده تزریق یک درصد از صندوق توسعه ملی باشد، به هرحال دولتی‌ها و مسوولان باید دست به کار شوند تا مردم و سهامداران بیش از این متوجه زیان نشوند. 

براساس نظرات کارشناسان و تحلیلگران بازار سهام راه رشد مجدد برای بازار سهام باز است و سهامداران با صبر و حوصله همچنین اعتماد به بازار و عدم فروش سهام خود در روزهای قرمز می‌توانند راه رشد را برای بازار سرمایه فراهم کنند. البته این موضوع نیز فراموش نشود در حال حاضر سهامداران حرفه‌ای و قدیمی بازار و حقوقی‌ها اقدام به خرید سهام کرده‌اند چراکه آنان دریافته‌اند که بورس به کف قیمتی خود رسیده و بهترین زمان خرید سهام اکنون است. 

این سرمایه‌گذاران بورسی بر این باورند که اگر در حال حاضر اقدام به خرید سهام کنند در پایان سال سود خوبی کسب خواهند کرد، در این بین سرمایه‌گذارانی که تنها روی اوراق بدهی متمرکز بودند نیز وارد بازار سهام شده‌اند اما برخی دیگر از سهامداران این نظریه را نادیده می‌گیرند و اقدام به فروش سهام خود با پایین‌ترین قیمت ممکن می‌کنند که در نهایت زیان را برای خود و سرخ پوشی را برای دیگر سهامداران باقی می‌گذارند.

درست است که اغلب سهامداران با دید بلندمدت در بازار سرمایه سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما باتوجه به شرایط فعلی بازار و کم تجربه بودن این افراد نسبت به بورس بد بین شده‌اند و این ترس و هراس را دارند که بازار در بلندمدت نیز همین وضع را داشته باشد بدین ترتیب به جمع فروشندگان سهام پیوسته‌اند. براساس نقشه خرید و فروش بازار سهام و اعلام سازمان بورس نشان می‌دهد که اغلب نقدینگی‌ها و پول‌های موجود در بازار بورس طی ماه‌های ابتدایی سال جمع آوری شده‌اند (طی 4 الی 5 ماهه نخست سال جاری که بازار بازدهی بیش از 300 درصدی را در کارنامه خود ثبت کرد.) اغلب افرادی که در حال حاضر سهام خود را به فروش می‌رسانند کسانی هستند که هراس دارند میزان سرمایه آنان به پایین‌ترین حد خود برسد و در این میان تحلیل‌های نادرست و نابهنگام دوست، آشنا و فامیل بی اثر نیست و این تعداد کمی از این افراد نظرات و تحلیل‌های خود را بر واقعیت بازار سرمایه تحمیل می‌کنند. 

میزان استقبال مردم و حمایت‌های دولتی‌ها از بازار سرمایه باعث شد که بورس روند صعودی خوبی بگیرد و این روند صعودی با توجه به تورم و استقبال هرچه بیشتر مردم طبیعی تلقی می‌شد اما در این میان یک نکته نیز وجود داشت که برخی از سهامداران در روزهای سبز بازار به صورت هیجانی برای اغلب سهم‌های موجود در بازار صف تشکیل دادند و در نهایت برخی از سهام موجود در بازار بدون ارزندگی افزایش قیمت داشتند. افت و خیز جزیی از ذات بازار سرمایه است ولی برخی از سهامداران افت و خیز را جزو ذات بازار نمی‌دانند و در روزهایی که بازار اصلاح شد سهام خود را به فروش رساندند و در نتیجه باعث شدند که صف‌های طولانی فروش در بازار تشکیل شود. اصلاحات باعث شدند که سهام موجود در بازار به ارزندگی برسند اما برخی از سهامداران بدون توجه به این ارزندگی اقدام به فروش سهام خود می‌کنند و در این فروش نتیجه‌ای جز زیان برای آنان نخواهد داشت. 

از ابتدای سال جاری تا مردادماه با بازدهی‌های اساسی بازار نسبت گردش مالی سالانه به بیش از 58 درصد رسیده بود اما با کاهش میزان نقدشوندگی سهام طی روزهای اخیر این گردش مالی به 32.3 درصد کاهش یافته است و اگر این بازه زمانی را محدود کنیم از تاریخ 17 شهریورماه تا 5 آبان ماه میزان گردش پولی در بازار سهام کاهش عمده‌ای داشته و نزولی معادل با 27.4 درصد را به ثبت رسانیده است و برخی از سهام خرد و معمولی بازار نزدیک به 15 روز است که تغییر قیمتی نداشته‌اند و در قیمت خود ثابت و برخی دیگر نیز کاهش قابل توجهی داشته‌اند. از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ویژگی‌های بازار سرمایه نقدشوندگی بالا است و در سال 2019 شاهد کاهش این متغیر به حدود 87 درصد بودیم اما همچنان فاصله قابل‌توجهی با بورس تهران دارد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نسبت گردش پولی در بورس تهران که در سال‌های گذشته کمتر از 40 درصد بود، در دوره زمانی ابتدای سال جاری تا 19 مرداد ماه یعنی اوج شاخص کل از 58 درصد نیز فراتر رفت اما با آغاز اصلاح قیمت سهام این متغیر در بازه زمانی 19 مرداد تا 5 آبان‌ماه به 32.3 درصد کاهش یافت. 

   بهارستانی‌ها درخصوص بورس

چه می‌گویند؟

جلسه علنی در بهارستان با هدف ساماندهی بازار سرمایه برگزار شد و بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس از نیمه دوم مرداد ماه به دلیل ارسال علامت نااطمینانی به بازار ناشی از ناهماهنگی دستگاه‌های مجری در عرضه سهام صندوق دوم دولتی (مشخصا وزارت‌های اقتصاد و نفت) و نیز نقش‌آفرینی سرمایه‌گذاران حقوقی، بازار ریزش قابل توجهی را تجربه کرد؛ به نحوی که در فاصله یک ماه، نزدیک به 450 هزار واحد از شاخص کل اصلاح شد. 

در گزارش این کمیسیون تاکید شده که مجلس بارها و از ماه‌ها قبل این اتفاق را پیش بینی کرده و تذکرات لازم را به مسوولان اجرایی داده بود اما عدم توجه به این تذکرات باعث شد تا نه‌تنها لطمات قابل توجهی در بعد اقتصادی به کشور وارد شود، بلکه موجب پدید آمدن پیامدها و نارضایتی‌های اجتماعی سرمایه‌داران خرد شد که اکثرا در ماه‌های اخیر وارد این بازار شده و بخش قابل توجهی از سرمایه خود را از دست داده بودند. محمدرضا پورابراهیمی که به عنوان رییس کمیسیون اقتصادی درباره گزارش این کمیسیون صحبت می‌کرد، کاستی‌های دولت را عامل ایجاد شرایط سخت برای سهامداران خرد دانست.

 او در میان صحبت‌های خود نسبت به شرایط اجتماعی و امنیتی که در پی اشکالات بازار بورس قابل ایجاد است، هشدار داد و در پایان خطاب به فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد با انتقاد از سوءمدیریت در حوزه بورس که باعث عدم اعتماد جامعه شده است، گفت که باید این اعتماد را به بازار سرمایه بازگرداند.

یعقوب رضازاده، نماینده سلماس که یکی از این نمایندگان بود با طرح سوالاتی همانند؛ با توجه به اینکه تمامی شاخص‌های اقتصادی کشور منفی بوده است، چطور در مدت زمان کوتاه وضعیت بورس و عملکرد آن به‌صورت حبابی مثبت بوده است؟ و آیا این درست است که دولت با هدف جذب نقدینگی مردم و موجود در بازار، به‌صورت مصنوعی و به‌صورت نادرست، بازار بورس را فعال و شکوفا نشان داد؟ پیشنهاد داد: افرادی که مدعی علم، صنعت و دانش در بورس و اقتصاد هستند با احصای روش‌های صحیح، این بی اعتمادی را در مردم ایجاد نکنند تا مردم نسبت به نظام اعتمادشان را از دست ندهند.

سیدالبرز حسینی، نماینده خدابنده نیز توپ را در زمین دولت انداخت و بی تدبیری آنان را موجب از دست رفتن سرمایه مردم در بازار سرمایه دانست. او گزارش کمیسیون اقتصادی درباره بازار سرمایه را قابل تقدیر دانست اما پرسید که پیشنهادهای این گزارش چه زمانی می‌خواهد اجرا شود، چراکه امروز مردم نسبت به اندوخته‌های خود در بازار سرمایه دچار خسران شده‌اند و وقت و زمان از دست خواهد رفت. او اظهار امیدواری کرد مجلس یک تصمیم قاطع در این باره بگیرد.

جلال محمودزاده، نماینده مهاباد هم که نسبت به وضعیت بورس شاکی بود تاکید داشت که باید با مسببان وضعیت آشفته بازار سرمایه برخورد جدی شود. او تاکید کرد که وزارت اقتصاد باید پاسخ دهد چرا قبل از فراهم کردن زیرساخت‌ها، نقدینگی مردم را به سمت بورس سوق داده است.

محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی نیز در جریان بررسی گزارش کمیسیون اقتصادی درباره بازار سرمایه صحبت می‌کرد، از عدم تامین مالی بخش تولید و نقدشوندگی در بورس انتقاد و اظهار امیدواری کرد این مشکل با طرح کمیسیون برطرف شود.

    چه خبر از بازار؟

شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران با پایان معاملات روز گذشته پس از افت 34 هزار و 847 واحدی معادل 2.6 درصد در ارتفاع یک میلیون و 301 هزار واحد قرار گرفت و همچنین شاخص کل هم‌وزن با کاهش1.1 درصدی مواجه شد. حقیقی‌های بازار هزار و 450 میلیارد تومان از بازار سهام خارج کردند و این پول اغلب در گروه «بانک و موسسات اعتباری» و سهام «فملی» بود. همچنین حقوقی‌ها حدود نیز هزار و 450 میلیارد تومان وارد بازار سرمایه کردند. ارزش کل معاملات روز مذکور به هزار و 700 میلیارد تومان رسید و حقوقی‌ها نیز 44 درصد یعنی دو هزار میلیارد تومان سهام خریداری کردند و مازاد خرید آنان به 31 درصد از کل معاملاتشان رسید. حقوقی‌ها اغلب خریدار سهم در گروه‌های «بانک و موسسات اعتباری»، «محصولات شیمیایی» و «فلزات اساسی» بودند درحالی که حقیقی‌ها روی گروه‌های «محصولات غذا و آشامیدنی» و «استخراج نفت و گاز و خدمات جانبی» بودند. افزایش سهام حقیقی‌ها در 15 نماد و سهام حقوقی‌ها نیز در 133 نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که در مجموع مالکیت حقیقی‌ها 50 میلیارد تومان و حقوقی‌ها نیز هزار و 500 میلیارد تومان بود. نمادهای «فملی»، «فولاد»، «وبصار» اغلب مورد توجه حقوقی‌ها بودند و توجه حقیقی‌ها نسبت به سهام «مبین»، «غزر» و «فجر» معطوف بود. در این بین آخرین قیمت 48 نماد حداقل سه درصد در مقایسه با روز گذشته خود افزایش یافت و 472 نماد نیز کاهش بیش از سه درصدی را در کارنامه خود ثبت کردند. نماد «سیتا» که در اوایل تابستان سال جاری عرضه اولیه شده بود، در معاملات روز گذشته بازار سرمایه قیمت هر سهم آن به زیر قیمت عرضه اولیه رسید. نماد «خساپا» نیز به دلیل افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف متوقف شد. با اینکه روز گذشته شاهد جمع آوری صف‌های بزرگ فروش بودیم اما؛ بازهم به کاهش روند نزولی بازار کمکی نکرد و بازار بدون توجهی به زیان سهامداران به روند خود ادامه داد. 

   افزایش اعتبار خرید سهام

از 20 درصد حساب تضمین به 30 درصد

محمدرضا معتمد، عضو هیأت مدیره سازمان بورس گفت: ششم آبان ماه 1399، بر اساس مصوبه هیأت مدیره سازمان بورس و در راستای افزایش ظرفیت تقاضای بازار مصوباتی نهایی و اعلام شد. وی افزود: این مصوبات شامل تغییر سقف مجاز خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت با 33 درصد افزایش از 15 به 20 درصد بوده و همچنین طبق این مصوبه، درصد اعتبار مجاز مشتریان کارگزاری با 50 درصد افزایش از 20 به 30 درصد افزایش یافت.

همچنین رییسی، رییس قوه‌قضایی دستورالعمل ساماندهی رسیدگی به پرونده‌های بازار سرمایه ایران را در ۸ ماده و ۳ تبصره از سوی رییس قوه قضاییه ابلاغ کرد.