جبران اشتباهات حمایتی

علی شریعتی

با توجه به شرایط اقتصادی که در طول سال‌های گذشته در اقتصاد ایران به وجود آمده، در این تردیدی وجود ندارد که حمایت از اقشار کم‌درآمد باید به عنوان یک اولویت مهم در دستور کار قرار گیرد اما اینکه به چه شکل این سیاست‌ها در دستور کار باشد، خود جای سوال و تامل زیادی دارد. در سال‌های گذشته دولت طرح‌هایی را برای حمایت از اقشار کم‌درآمد در دستور کار قرار داده است اما بررسی عملکرد به ثبت رسیده در این طرح‌ها نشان از مسیرهای اشتباهی است که طی شده و باید در آنها تجدید نظر صورت گیرد. یکی از طرح‌هایی که اجرایی شده، بحث تخصیص ارز 4200 تومانی است. این ارز بنا بود با هدف حمایت از اقشار کم‌درآمد در دسترسی به کالاهای اساسی در دستور کار قرار بگیرد اما در عمل ما می‌بینیم که قیمت بسیاری از کالاهایی که در این سال‌ها ارز دولتی دریافت کرده‌اند نیز همچنان افزایش یافته است. در عوض ما با افرادی مواجه بودیم که به دلیل دسترسی به رانت برای سود شخصی‌شان از فضای به وجود آمده استفاده کرده‌اند و بازار برخی کالاها به راحتی تغییر داده‌اند.  با توجه به این تجربیات منفی، به نظر می‌رسد راهبرد حمایت مستقیم از مردم بهترین راهکاری باشد که بتوان در شرایط فعلی اجرایی کرد اما اینکه این سیاست به چه شکل اجرا شود، خود محل بحث است. برای مثال طرحی که مجلس برای تامین کالاهای اساسی در دستور کار قرار داده، با توجه به بار مالی که برای دولت به وجود می‌آورد، با ابهام مواجه شده و حتی پس از تصویب نهایی نیز باید دید دولت منابع آن را چگونه تامین خواهد کرد. از سوی دیگر نقدینگی جدیدی که تزریق می‌شود خود باید مدیریت شود تا تبعات بعدی آن برای اقتصاد ایران دشوار نباشد. از سوی دیگر اما برای برطرف کردن مشکلات به شکل زیرساختی، نیاز به حمایت جدی از تولید دارد. متاسفانه در کشور ما با وجود شعارهایی که از حمایت از تولید و صادرات مطرح می‌شود، در عمل هنوز مشکلات پا برجاست. اینکه سازمان‌های تخصصی اقتصادی مانند سازمان توسعه تجارت به جای ورود به حوزه‌های تخصصی و برطرف کردن مشکلات، به برخی طرح‌های کلان قناعت می‌کنند، نشان از آن دارد که هنوز راهکارهای اجرایی و برنامه‌های هدفمند در بسیاری از حوزه‌ها وجود ندارد و در صورتی که به این حوزه‌های زیرساختی و فعالیت‌های مولد توجه نشود، حتی در صورت حمایت از اقشار کم‌درآمد نیز معضلات فعلی ادامه خواهند داشت.