برد بورس ایران در مقابل ویروس کرونا

رقیه  ندایی|

بیش از یک‌سال است که از شیوع ویروس کرونا در جهان می‌گذرد و این ویروس تمامی اقتصادهای جهان را تحت تاثیر قرار داده از این روی روابط بین‌الملل کشورها نیز دچار مشکل شده است. کاهش ارزش پول ملی، افت شاخص‌های بازار سرمایه، کاهش قیمت نفت و مراودات تجاری، همچنین کاهش نقدینگی و درآمد کشور که موجبات افت تولید ناخالص دارایی و بیکارشدن عده‌ زیادی از مشکلات پیش آمده توسط این ویروس بوده است.

با افزایش شمار مبتلایان به ویروس کرونا، اغلب شاخص بورس‌های جهانی از جمله داو جونز، فوتسی و نیکی افت شدیدی را در کارنامه خود به ثبت رساندند و سهام داو جونز و فوتسی از سال 1987 تا زمان شیوع این ویروس، بیشترین افت را در سه ماهه نخست سال میلادی 2020 کسب کرد. بانک مرکزی نیز در پاسخ به این افت شدید در بسیاری از کشورها نرخ سود سپرده بانکی را کاهش داد و این موضوع باعث شد با دخالت‌های دولت‌ها بازارهای جهانی وضعیت مطلوب‌تری به خود بگیرند. در این میان برخی از تحلیلگران اقتصادی بر این نظرند که شیوع موج جدید کووید-19 نگرانی شدیدی در بازارها به وجودآورده و این بازارهای جهانی در شوک فرو رفته‌اند. براساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، در امریکا بیکاران به 4.10 درصد رسیده‌اند و این وضعیت نشان می‌دهد که دوره رشد و گسترش این اقتصاد بزرگ در حال پایان است و ازسوی دیگر چین سعی می‌کند که وضعیت مطلوب‌تری نسبت به اقتصادی جهانی داشته باشد که از این رو موفق بوده و تاکنون در مقایسه با درگیر کشورها اقتصاد مناسبی داشته است. البته این نیز حائز اهمیت است که نحوه ارایه اطلاعات در این خصوص در کشورهای مختلف متفاوت بوده برای مثال؛ فرانسه، ایتالیا و آلمان آمار درخواست‌های کاری را منتشر اما؛ بریتانیا تنها شمار کسانی که برای دریافت کمک‌های دولتی ثبت نام کرده‌اند را اعلام می‌کند. آنکتاد (کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد تجارت و توسعه) در گزارش‌های جدید خود می‌گوید اقتصاد جهان در سال جاری تحت فشار پاندمی کرونا 3.4 درصد آب می‌رود و در سال آینده نیز با رشد 1.4 درصدی ریکاوری می‌شود. موشیسا کیتویی، دبیرکل آنکتا می‌گوید: بحران کرونا زخم‌های عمیقی بر پیکر اقتصادهای جهانی وارد کرده است که عواقب بسیار سنگینی برای کشورها خواهد داشت. جدیدترین گزارش‌های آنکتاد خبر از میلیون‌ها شغل از دست رفته می‌دهند که میلیون‌ها زندگی در معرض خطر قرار گرفته است و درصورت ادامه‌دار بودن این ویروس و بحران، تخمین زده می‌شود که 130 میلیون نفر دیگر به فقر شدید وارد شوند. انتظار می‌رود که تاپایان سال اقتصادهای توسعه یافته در مقایسه با اقتصادهای در حال توسعه آسیب بیشتری ببینند، اقتصادهای توسعه یافته 8.5 درصد سقوط خواهند داشت و در حالی که اقتصادهای درحال توسعه 7.5 درصد رشد می‌کنند. همچنین کریستالینا جورجیوا، رییس صندوق توسعه بین‌المللی پول گفته است که زمان تاسیس این نهاد مالی در سال 1945 تاکنون این چنین درخواستی از سوی کشورها نداشته است. این مورد در حالی است که فرار سرمایه خارجی از کشورهای درحال رشد اکنون تا مقدار زیادی تعدیل شده است و این روند همه کشورهای در حال رشد و فقیری که از بحران کووید19 آسیب دیده‌اند را شامل نمی‌شود. با این وجود کشورهای اروپایی، روسیه از جمله کشورهایی هستند که بیشترین آسیب را از شیوع کرونا متحمل شده‌اند اما؛ اوضاع در سایر کشورهای اروپایی همانند؛ مونته نگرو، بوسنی هرزگوین، ارمنستان، ترکیه و کرواسی بسیار وخیم است. برای نمونه؛ زیان‌های ناشی از صنعت گردشگری تاثیرعمده‌ای روی نرخ رشد این کشور‌ها داشته و 25 درصد تولید ناخالص ملی کرواسی وابسته به صنعت تورسیم و گردشگری است. نقش توریسم در مونته‌نگرو 20 درصد و در ترکیه نیز 12 درصد اعلام شده و این موضوع درحالی است که ترکیه بیش از سایر کشورها به سرمایه‌های خارجی ناشی از صنعت توریسم وابسته بوده. در جامعه جهانی نیز وضعیت اینچنین است و درصد تولید ناخالص ملی فیلیپین وابسته به درآمدهای صنعت گردشگری است. اما کشورهای بزرگی همچون چین و هند نیز در اثر کاهش درآمدهای ناشی از صنعت گردشگری آسیب شدیدی دیده‌اند. 

درست است که اخبار مثبت از پیشرفت‌های دارویی در مقابله با ویروس کرونا باعث دلگرمی بازارها شده اما؛ به نظر می‌رسد که پیامدهای اقتصادی و مالی این ویروس مرگبار روی اقتصاد جهانی به مدت طولانی‌تری ادامه داشته باشد و این مساله باعث خواهد شد تا رشد اقتصادی کشورهای مختلف تحت تاثیر قرار گیرد و حتی در سناریو بدبینانه منجر به رقم خوردن یک بحران مالی دیگر شود. موسسه مالی بین‌الملل در گزارشی با اشاره به طولانی شدن همه‌گیری کرونا و مشکلات پیش آمده برای شرکت‌ها و دولت‌ها در بخش مالی پیش بینی کرد تا پایان امسال مجموع بدهی جهانی به سطح بی‌سابقه 277 میلیارد دلار برسد. طبق اعلام این موسسه که دارای 400 زیرمجموعه بانکی بزرگ در جهان است، در حال حاضر مجموع بدهی جهانی به 272 تریلیون دلار رسیده که این رقم 15 تریلیون دلار بیشتر از رقم ثبت شده سال قبل است. پیش از این نیز برخی از نهادهای بین‌المللی مهم نظیر صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نسبت به کاهش شدید رشد اقتصادی جهان در سال جاری هشدار داده بودند. 

بااین حال می‌توان دریافت وضعیت اقتصادهای جهانی بسیار ناگوار است و یک سر این ناگواری به بورس و بازار سرمایه می‌رسد. طی هفته‌ها و ماه‌های گذشته بورس‌های جهانی وضعیت ناگواری داشتند و این روزها به واسطه کشف واکسن کرونا رویکردی جدید به خود گرفته‌اند و اغلب روزها صعودی می‌شوند. یوسف عباسی، کارشناس ارشد سرمایه‌گذاری در موسسه استون ایکس می‌گوید: در حال حاضر بازارهای جهانی خود را در یک موقعیت سردرگم‌کننده یافته‌اند، از یک طرف این نگرانی وجود دارد که در کوتاه‌مدت تلفات ناشی از کرونا کماکان بالا باشد و تا رسیدن واکسن خسارت‌های جانی و اقتصادی آن ادامه داشته باشد و از سوی دیگر این خوشبینی وجود دارد که پس از غلبه بر کرونا نرخ رشد به سطوح بالایی برسد.  در بورس امریکا و وال استریت، همه شاخص‌ها صعودی بودند تا جایی که هر سه شاخص اصلی بورسی در سطح بالا‌تری از روز قبل خود بسته شدند. شاخص «داوجونز ایدانستریال اوریج» با 0.78 درصد افزایش نسبت به روز قبل و در سطح 29 هزار و 492.44 واحد بسته شد. شاخص «اس‌اند پی 500» با 0.36 درصد صعود تا سطح 3570.42 واحدی بالا رفت و دیگر شاخص مهم بورسی امریکا یعنی «نزدک کامپوزیت» با 0.07 درصد جهش در سطح 11 هزار و 863.73 واحدی بسته شد. در معاملات بازارهای بورس در اروپا، شاخص «فوتسی 1000» بورس لندن با 0.28 درصد کاهش نسبت به روز قبل و در سطح 6333.44 واحد بسته شد. شاخص «دکس 30» بورس فرانکفورت در آلمان با ریزش 0.08 درصدی و ایستادن در سطح 13 هزار و 126.97 واحدی به کار خود خاتمه داد و شاخص «کک 40» بورس پاریس با افت 0.07 درصدی در سطح 5492.15 واحد بسته شد. در مادرید شاخص«ایبکس 35» 0.04 درصد بالا رفت و به 7981.20 واحد رسید.

در معاملات بورس‌های آسیا، شاخص‌ها عملکرد خوبی داشتند؛ تا جایی که شاخص «نیک کی 225» بورس توکیو ژاپن با ریزش 0.42 درصدی تا سطح 25 هزار و 527.37 واحدی پایین رفت. شاخص «هانگ سنگ» بورس هنگ کنگ 0.13 درصد بالا رفت و در سطح 26 هزار و 486.20 واحد بسته شد. در چین شاخص «شانگهای کامپوزیت» صعود 1.25 درصدی را تجربه کرد و در سطح 5005.03 واحد بسته شد.

در استرالیا شاخص «اس‌اند پی اس‌اند ایکس 200» بورس سیدنی با 0.34 درصد افزایش و ایستادن در سطح 6561.59 واحدی به کار خود خاتمه داد. در بین دیگر شاخص‌های مهم آسیایی، شاخص « تاپیکس» ژاپن صعودی بود.

با یک نگاه کلی می‌توان دریافت وضعیت بورس‌های جهانی بسیار ناگوار است اما؛ بورس ایران با شیوع ویروس کرونا در حدود 300 درصد رشد داشت و پس از دوره استراحتی 4 ماهه را در پیش گرفت و اکنون نیز روندی متعادل روبه بالا دارد. شاید برخی بگویید که بورس ایران چهار ماه ریزشی بود ولی این تصور کاملا اشتباه است چراکه؛ تالار شیشه‌ای رشدی در حدود 300 درصد را در کارنامه خود ثبت کرد و پس از افتی کمتر از 100 درصد داشت که این روند اصلاح تلقی می‌شود اگر بورس طی این ماه‌ها و روزها 350 درصد افت می‌کرد می‌توانستیم بگوییم بورس با یک نزول عمق روبه رو بوده؛ درصورتی که این‌طور نیست و بازار به‌طور کامل ریزش نداشته و تنها به مدت چندماه اصلاحاتی داشته است که طولانی شدن این اصلاحات ناشی از تصمیمات و دخالت‌های دولتی‌ها و همچنین رفتار هیجانی سهامداران بوده است. هر چقدر میزان دخالت و تصمیمات مسوولان در بورس افزایش یافته میزان اعتماد کاهشی شده و کاهش اعتماد مساوی با خروج سهامداران و سرمایه‌گذاران از بورس و بازارسهام است.

بطور کلی ویروس کرونا وضعیت خوبی برای بورس ایران ایجاد کرد و اغلب نقدینگی‌های سرگردان وارد بازار سرمایه شدند و در نتیجه تالار شیشه‌ای رونق بسیار خوبی را دارا شد درست است که یک عده با ورود در زمان نادرست و رفتارهای هیجانی موجبات زیان خود را فراهم ساختند اما؛ به صورت کلی در مقایسه با دیگر اقتصادهای جهان بورس وضعیت بسیار مطلوبی داشت. 

نادر اسراری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با ایرنا به بازگشت روند معاملات بورس به روند صعودی اشاره کرد و افزود: بخش عمده بهبود معاملات در بازار ناشی از رسیدن قیمت‌ها به سطوح ارزنده بعد از تجربه اصلاح جدی و بیش از ٥٠ درصدی بود. وی با بیان اینکه به واسطه چنین اتفاقی، عمده سهام حاضر در بازار در موقعیت خوبی قرار گرفته بودند، گفت: بازار به واسطه نمادهای وابسته به قیمت جهانی که پیش‌بینی افزایش قیمت را داده بودند در مسیر صعودی قرار گرفتند و بر این اساس، بازار توسط گروه‌های اصلی به مسیر صعودی بازگشت. اسراری خاطرنشان کرد: بعد از بازگشت رشد به اینگونه سهام در بازار شاهد اعتماد عمومی به معاملات بورس بودیم و روند صعودی به اکثر سهام در بازار سرایت کرد. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: خوش‌بینی‌هایی نسبت به آینده روابط بین‌الملل ایران شکل گرفت که باعث شد تا گروه‌های کوچک در بازار به خصوص دو گروه بانکی و خودرویی مورد اقبال بازار واقع شوند. وی اظهار داشت: انتظار بهبود فضای بین‌الملل منجر به کاهش نگرانی دولت از آینده تورمی کشور شد که این امر زمینه ارایه مجوز برای افزایش قیمت کالاهایی مانند تایر، سیمان، دارو و روغن نباتی را فراهم کرد.اسراری با اشاره به اینکه چنین سهامی در بازار جزو گروه‌های کوچکی هستند که فعالان قدیمی روی این سهام تمرکز دارند، اظهار داشت: مجموعه این عوامل در کنار افت شدید قیمت سهام باعث شد تا معاملات بورس روند معقولی را آغاز و سعی کند تا اعتماد از دست رفته به بازار بازگردد، به دنبال این اتفاق در صورت عبور شاخص بورس از محدوده یک میلیون و 400 هزار واحد می‌توان به تداوم روند صعودی بازار امیدوار بود.وی گفت: بعید است شاخص بورس به صورت مطلق در روند صعودی قرار گرفته باشد و به سمت سقف‌های جدید حرکت کند، همچنین سهامداران نباید انتظار داشته باشند که شاخص بورس در مدتی کوتاه به کانال دو میلیون واحد بازگردد. اسراری خاطرنشان کرد: در این میان اگر تکلیف موضوع قیمت‌گذاری جدید فولاد مشخص شود و به نوعی این تصور در بازار حاکم نباشد که قرار است محدودیت‌هایی برای قیمت‌گذاری در کشور ایجاد شود می‌توان صعود ملایمی را در بازار شاهد باشیم اما نه به سمت سقفی که تا چند ماه گذشته بازار تجربه کرده بود.