جا ماندن قدرت خرید از تورم

مهدی تقوی

اقتصاد ایران از چند دهه قبل با معضلاتی مواجه بوده که با وجود تمام شعارها و برنامه‌های اعلامی، هرگز پاسخ یا راه‌حل قطعی برای آنها پیدا نشده است. تداوم این مشکلات در بستر تاریخی ایران موجب ایجاد شرایطی شده که برطرف کردن‌شان هر روز پیچیده‌تر و دشوارتر می‌شود. دولت‌های ایران در طول دوره‌های مختلف وابستگی قابل توجهی به درآمدهای نفتی داشته‌اند و همین موضوع شرایطی خاص را به وجود آورده است. اینکه اقتصادی بدون انجام فعالیت‌های مولد به منابع درآمدی قابل توجه دست پیدا کند، نقدینگی قابل توجهی به اقتصاد کشور تزریق می‌شود که نتایج بعدی خاص خود را دارد. یکی از این نتایج افزایش قابل توجه نرخ تورم است. با توجه به اینکه این وابستگی هرگز قطع نشده، نتیجه قطعی آن، تداوم نرخ تورم دو رقمی در تمام سال‌های گذشته است. اگر نرخ تورم به شکل کوتاه‌مدت بالا رود، اقتصاد با شوک مواجه خواهد شد و فشاری به معیشت جامعه وارد می‌شود اما اگر این نرخ به شکل طولانی مدت بالا باشد، عملا خبری از شوک نیست و وضعیت به شکل مداوم بد می‌شود. برای مشخص شدن نتیجه این تورم طولانی مدت، نگاهی به وضعیت قدرت خرید مردم شرایط را روشن می‌کند. چند دهه قبل با چند هزار تومان پول در شهری مانند تهران، امکان خرید یک واحد مسکونی وجود داشت و خبری از ارقام امروز نبود اما در حال حاضر قیمت یک خانه در تهران، به چند میلیارد تومان رسیده و با چند هزار تومان حتی امکان خرید مایحتاج روزانه مردم نیز وجود ندارد. به دنبال شکل‌گیری چنین شرایطی، دولت مجبور می‌شود برای جبران قدرت خرید از دست رفته، میزان حقوق و درآمد را افزایش دهد و وقتی پولی جدید تزریق می‌شود، خود باعث افزایش سرعت رشد نقدینگی و تورم تازه‌تر می‌شود. این در حالی است که در بسیاری از سال‌ها، میزان افزایش حقوق‌ها کفاف رسیدن به تورم را نمی‌دهد و همین موضوع باعث کاهش دوباره قدرت خرید مردم می‌شود. دیگر نتیجه این شرایط، کاهش قدرت پول ملی است که امروز به شکل عینی خود را نشان داده و در در واقع در دولت‌های مختلف ارزش پول ملی با سرعتی بسیار بالا کاهش یافته است. در چنین بستری اگر راه‌حلی قطعی برای بهبود اوضاع در نظر گرفته شود، می‌توان امیدوار بود که این روند متوقف شود اما در غیر این صورت، حتی با طرح‌هایی مانند حذف صفر از پول ملی نیز نمی‌توان توقع معجزه داشت و پس از چند سال بار دیگر تورم دو رقمی تاثیر خود را بر کاهش قدرت می‌گذارد و روال غلط سال‌های گذشته، ادامه خواهد یافت.