ریشه‌یابی کاهش ارزش پول و راهکار تقویت آن

بهنام ملکی

اگر تورم را کنترل کنیم، ارزش پول ملی افزایش خواهد یافت. اما برای کنترل تورم باید نقدینگی، کسری بودجه و مخارج دولت کنترل شود. با توجه به آثار منفی کسری بودجه بر کاهش ارزش پول ملی باید توجه داشت که در هر اقتصادی، ارزش پول ملی به توان ملی کشور بستگی دارد. به نظر می‌رسد که مهم‌ترین عنصر، تولید یک کشور باشد. وقتی قدرت تولیدی یک کشوری، بالا می‌رود، به همان نسبت پول آن کشور تقویت می‌شود و قدرت خرید مردم بالا می‌رود. در جامعه ما، یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها بر ارزش پول ملی، نحوه تامین مالی دولت است. اگر هزینه‌هایی که در جامعه است، مابه ازای آن، کار و تولیدی در کشور انجام شود، ارزش پول ملی حفظ و تقویت می‌شود، در غیر اینصورت به همان نسبت، شاهد افت ارزش پول ملی خواهیم بود. به قول معروف آب در شیر اضافه شده و ارزش پول ملی کمتر می‌شود. اصلی‌ترین عامل در افت ارزش پول ملی این است که هزینه‌ها و درآمدهای دولت، تراز نیست. کشورهایی که تعادلی در هزینه و درآمد دولت‌ها ندارند، به کسری بودجه شدید دچار می‌شوند. ممکن است برخی دولت‌ها از عدم کسری بودجه حرف بزنند، ولی وقتی کاهش ارزش پولی را مشاهده می‌کنید، متوجه کسری بودجه خواهید شد. به‌طور مشخص در جامعه ایران، یکی از عوامل تاثیرگذار بر ارزش پول ملی، موضوع کسری بودجه است. بودجه‌های ما متاسفانه در این سال‌ها، نفتی بوده و وقتی که درآمد نفتی محقق نشد، دولت دچار کسری بودجه می‌شود و در ادامه به اشکال مختلف نظام بانکی را تحت فشار قرار می‌دهد که منجر به تزریق پول پرقدرت به جامعه می‌شود. به ازای هر واحد کسری بودجه‌ای که  بانک مرکزی از طریق منابع بانکی خودش تامین می‌کند، هشت برابر نقدینگی افزایش پیدا می‌کند. به همان نسب عدم تعادل را شاهد خواهیم بود. همچنین فرایندی که از طرف دیگر به افت ارزش پول ملی اثر گذاشته است، موضوع تحریم‌های خصمانه بر اقتصاد ایران است.در این شرایط، کاهش ارزش پولی به عبارت دیگر مالیات از فقرا تعبیر می‌شود. یعنی اینکه صاحبان درآمدهای بالا، معمولا سرمایه‌هایی دارند که در شرایط تورم، آسیب پذیری کمتری دارند، چون ارزش سرمایه آنها به همان نسبت که ارزش پول ملی کم می‌شود، بالاتر می‌رود. ولی طبقات پایین و فقرا که حداقل درآمد را دارند و نیازهای خود را به سختی تامین می‌کنند، می‌بینند که هر چقدر تلاش می‌کنند، باز هم درآمدشان نسبت به گذشته، کمتر شده است.برای اینکه از این وضعیت، برون رفت داشته باشیم، باید ابتدا یک نگاه کلان به اقتصاد داشته باشیم و در گام بعد وارد جنبه‌های خرد آن شویم. ما یک سری مشکلات ساختاری داریم، که اگر آنها را حل نکینم، نمی‌توان به نتیجه امیدوار بود. پس باید ساختار اقتصادی را اصلاح و درست کنیم.اگر ساختار تورم را کنترل کنیم، باعث افزایش ارزش پول ملی خواهد شد. اتفاقی که بالاترین خدمت به همه مردم، خصوصا فقرای جامعه است. همچنین برای صیانت از پول ملی صیانت، بایستی به سمت سالم سازی ساختارهای اقتصادی حرکت کنیم تا در نهایت به رشد ارزش پول ملی کمک کنیم. اگر بخواهیم پول ملی تقویت شود، دو بعد دارد. یک بعد مربوط می‌شود به عوامل خارجی و تحریم‌ها، که این موضوع واقعیتی است که نباید کتمان کرد و بعد دیگر به تصمیمات داخلی مربوط می‌شود.بنابراین خیلی روشن است که یکی از عوامل موثر بر افت ارزش پول ملی، تحریم‌ها بوده است و بایستی اقداماتی صورت بگیرد که آثار تحریم‌ها کم شود و یا به گونه‌ای رفتار کنیم که تحریم‌ها از بین برود. در نتیجه یکی از راهکارها، تعامل برابر با جهان است و دیگری این است که ناکارامدی‌هایی که در اقتصادمان وجود دارد را برطرف کنیم تا شاهد تراز شدن هزینه‌ها و درآمدها باشیم.همچنین بایستی ساختار اقتصادی را سالم کنیم. مهم‌ترین اقدامی که باید صورت بگیرد، مقابله با رانت و امضاهای طلایی است. تا زمانی که شاهد انواع رانت‌های اقتصادی باشیم، متاسفانه اقتصاد کشورمان را از بین می‌برد و در نهایت باعث افت ارزش پول ملی می‌شود. بایستی جلوی این عامل را بگیریم.نظام بانکی بایستی در جهت وصول مطالبات کلان و تسهیلات پرداخت شده به افرادی که در مسیر غیر تولیدی حرکت کرده‌اند، تلاش کند تا شاهد بازگشت منابع بانکی به شبکه بانکی باشیم که در نهایت به تقویت ارزش پول ملی نیز کمک می‌کند.همچنین باید تلاش شود که هزینه‌های تولید در کشور پایین بیاید تا در گام بعد سیگنال مثبتی به ایرانیان خارج از کشور ارسال شود مبنی بر چشم‌انداز مثبت در جهت سرمایه‌گذاری در ایران و رونق تولید و شکوفایی اقتصادی کشور؛ راهکاری که نمونه آن را در چین و هند نیز شاهد بوده ایم. در مجموع این راهکارها، در یک برنامه دو تا سه ساله، می‌توان به تقویت ۵۰ درصدی پول ملی کمک کرد.