بار سنگین زیان انباشته بر شانه‌های هما

گروه راه و شهرسازی |

در پی برگزاری نشست وزیر راه و شهرسازی با مدیران شرکت‌های هواپیمایی در مهر ماه سال جاری، ایرلاین‌ها مکلف به انتشار صورت‌های مالی خود شدند. اگر چه هدف این نشست، تلاش برای ممانعت از افزایش نرخ بلیت پروازهای داخلی بود اما از آنجا که برخی از این شرکت‌ها ارز نیمایی دریافت می‌کردند ولی خدمات خود را بر اساس ارز آزاد به مشتریان می‌فروختند، وزارت راه بر روشن شدن مصارف ارزهای نیمایی در صورت‌های مالی ایرلاین‌ها انگشت گذاشت. با این حال، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، (هما) تنها شرکتی است که تاکنون اقدام به انتشار عمومی صورت‌های مالی خود کرده است.

این شرکت که در سال‌های اخیر به واسطه تشدید تحریم‌ها و رکود پروازها در دوران کرونا، همواره در دسته‌بندی شرکت‌های زیان‌ده دولتی- بنا بر اظهارات عمومی مسوولان حمل و نقلی کشور- قرار گرفته حالا در صورت‌های مالی خود رقم 4.7 هزار میلیارد تومانی را به عنوان «زیان انباشته» شرکت در پایان سال 97 ثبت کرده است و در همین حال، از دولت 1850 میلیارد‌‌ تومانی مطالبات دارد. به عبارتی، مطالبات هما از دولت معادل 39.4 درصد از بدهی انباشته این شرکت است که در صورت پرداخت بدهی‌های دولت به هما، بخش قابل توجهی از مشکلات مالی ایران ایر حل خواهد شد. ایران ایر 19 هواپیمای «از رده خارج» دارد. بنا بر این اطلاعات، این شرکت دولتی در سال منتهی به ۲۹ اسفند ۹۷ رقم ۸۸۷۱ میلیارد و ۳۴۶ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بدهی ثبت کرده است.  تلاش‌ها برای واگذاری «هما» به بخش خصوصی، ‌تاکنون سه بار به شکست انجامیده است.  در سال 84 بود که با ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، «ایران ‌ایر» در بین شرکت‌هایی قرار گرفت که ۸۰ درصد از سهام آن باید از طریق بورس فروخته می‌شد اما در سال 88 سازمان بورس اعلام کرد که شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی باید شرایط یازده‌گانه‌ای را برای پذیرش در بورس طی کند که مهم‌ترین مورد آن انجام اقدامات لازم برای رفع زیان انباشته این شرکت بود. 

بر اساس سیاست‌های اصل 44 ایران‌ایر باید تا سال 1393 به بخش خصوصی واگذار می‌شد، اما این شرکت به دلیل عدم تطابق عملکرد مالی‌‌ با قوانین بورس، امکان ورود به بازار سهام را نداشت و باید اقدام به اصلاح ساختار می‌کرد، چراکه تنها شرکت‌هایی حق ورود به بورس را دارند که به‌ مدت 3 سال سودآور باشند. اولین‌بار در سال ۱۳۹۰، سازمان خصوصی‌سازی تلاش کرد هما را براساس سیاست‌های جدید اصل ۴۴ بفروشد. سه ماه بعد، سازمان خصوصی‌سازی باز هم تلاش کرد با اصلاح روش فروش سهام، خریداران را قدری علاقه‌مند کند. دی‌ ماه همان سال، ۵۵درصد از سهام ایران‌ایر در فرابورس عرضه شد، با این تفاوت که قیمت هر سهم به ۷ هزار و ۳۷۱ تومان کاهش پیدا کرد و سازوکار تشویقی بازپرداخت ۸۰درصد از ارزش سهام به‌ صورت مالی به این شرایط اضافه شد، اما قیمت برند «هما» همان 1.5 هزار میلیارد تومان باقی ماند تا باز هم کسی خریدار این شرکت نباشد.آخرین تلاش‌ سازمان خصوصی‌سازی برای عرضه سهام این شرکت در فرابورس در اردیبهشت ‌ماه سال ۹۲ انجام گرفت. قرار بود در روز  ۲۵ اردیبهشت‌ ماه 92، سهام ایران‌ایر در فرابورس عرضه شود، یک روز قبل از این تاریخ، سازمان خصوصی‌سازی با ارسال نامه‌ای به فرابورس خواستار توقف فروش سهام ایران‌ایر شد. دلیل هم روشن بود؛ خریداری وجود نداشت.  براساس صورت مالی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران زیان خالص این شرکت فقط در سال 97 رقم 714 میلیارد و 142 میلیون و 200 هزار تومان بوده. زیان انباشته هما در ابتدای سال 97، رقم 4هزار و 104 میلیارد و 898 میلیون و 500 هزار تومان بوده است، همچنین زیان انباشته هما در پایان سال 97، رقم 4هزار و 760 میلیارد و 102 میلیون و 200 هزار تومان ثبت شده است. سود جامع شناسایی شده از تاریخ گزارشگری سال قبل مربوط به هما 655 میلیارد و 203 میلیون و 700 هزار تومان بوده است. براساس صورت مالی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران موجودی نقد هما در سال منتهی به 29 اسفند 97 عدد 106 میلیارد و 654 میلیون و 700 هزار تومان بوده است. 

     مطالبات 1850 میلیارد‌‌ تومانی از دولت

البته «هما» در گزارش صورت‌های مالی خود، ‌از دولت به عنوان بزرگ‌ترین بدهکار به این شرکت نام برده، چراکه مطالبات هما از دولت در سال منتهی به 29 اسفند 97 رقم هزار و 849 میلیارد و 449 میلیون و 500 هزار تومان بوده است. 

طبق صورت مالی ایران‌‌ایر در سال منتهی به 29 اسفند 97 جبران زیان‌های مربوط به عملیات حمل مسافر داخلی، در بخش مطالبات از دولت در صورت‌های مالی هما عدد 1849 میلیارد و 449 میلیون و 500 هزار تومان است.

بر اساس یادداشت توضیحی صورت‌های مالی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در سال مالی منتهی به 29 اسفند 97، موجودی نقد هما 106 میلیارد و 654 میلیون و 700 هزار تومان بوده است که این رقم در سال 96 عدد 94 میلیارد و 258 میلیون تومان بوده است. موجودی نقدی فوق شامل وجوه ارزی معادل مبلغ 4 میلیون و 246 هزار و 879 دلار نزد بانک‌ها و صندوق معادل مبلغ یک میلیون و 571 هزار و 814 دلار نزد تنخواه‌گردان‌ها و معادل مبلغ 315 هزار و 324 دلار نزد دفاتر و شعب است؛ بر اساس اعلام بانک مرکزی با نرخ تبدیل تاریخ 29 اسفند 97 به مبلغ 94 هزار و 736 ریال برای هر دلار تسعیر شده است.

بر اساس بررسی‌ها و محاسبات، هما بابت انجام تکالیف دولت در سال‌های 65 تا 96 در مسیرهای پروازی داخلی و خارجی و هزینه‌های ناشی از اجرای قوانین مربوط به خانواده‌های ایثارگران، معلولان بهزیستی، دانشجویان، دیپلمات‌ها، اعضای هیات علمی، نمایندگان مجلس، شهروندان ارشد و غیره مبلغ 2684 میلیارد و 793 میلیون و 400 هزار تومان زیان متحمل شده که معادل آن در سال مالی 96 به عنوان مطالبات از دولت در دفاتر شناسایی شده است.

در این راستا به موجب گزارش بازرس قانونی، زیان تحمیل شده معادل مبلغ 1849 میلیارد و 449 میلیون و 500 هزار تومان تعیین شد و سایر ادعاهای شرکت در مورد زیان مسیرهای تکلیفی بین‌المللی، اجرای قوانین ایثارگری و تخفیفات اعطایی به مبلغ 314 میلیارد و 467 میلیون و 600 هزار تومان و مبلغ 520 میلیارد و 876 میلیون و 200 هزار تومان از زیان مسیرهای داخلی از دفتر خارج شده است.

    59  میلیارد مشکوک‌الوصول

طبق صورت مالی ایران ایر در سال 97، دریافتی‌های کوتاه‌مدت هما در بخش دریافتی‌های تجاری و غیرتجاری عدد 1665 میلیارد و 216 میلیون و 600 هزار تومان است که 59 میلیارد و 293 میلیون تومان از این رقم ذخیره مطالبات مشکوک الوصول است.

حساب‌های دریافتنی تجاری ـ ریالی سایر اشخاص شامل ناخالص مطالبات از مشتریان ـ ریالی و ناخالص مطالبات از آژانس‌ها و شرکت‌های هواپیمایی ـ ریالی است که جمع آن 988 میلیارد و 965 میلیون و 200 هزار تومان است. مطالبات از مشتریان شامل مبلغ 26 میلیارد و 781 میلیون و 400 هزار تومان طلب از فرماندهی آشیانه و 48 میلیارد و 836 میلیون و 100 هزار تومان طلب از نهاد ریاست‌جمهوری است.

     مطالبات از ایرلاین‌ها و ‌آژانس‌ها‌

مطالبات از شرکت‌های هواپیمایی و آژانس‌ها شامل مبلغ 101 میلیارد و 519 میلیون و 400 هزار تومان، طلب از ایران ایرتور، مبلغ 25 میلیارد و 537 میلیون و 500 هزار تومان، طلب از قشم ایر مبلغ 5 میلیارد و 960 میلیون تومان، طلب از آتا مبلغ یک میلیارد و 760 میلیون و 800 هزار تومان، طلب از شرکت هواپیمایی اترک مبلغ 7 میلیارد و 477 میلیون و 600 هزار تومان، طلب از شرکت زاگرس مبلغ 2 میلیارد و 223 میلیون و 600 هزار تومان، طلب از معراج مبلغ 3 میلیارد و 543 میلیون و 200 هزار تومان، طلب از آسمان مبلغ 2 میلیارد و 469 میلیون و 300 هزار تومان، طلب از تابان مبلغ یک میلیارد و 531 میلیون تومان، طلب از کاسپین مبلغ 118 میلیارد و 410 میلیون و 700 هزار تومان، طلب از دفاتر خدمات مسافرتی است.

     ارزش 273 موتور‌ یدکی هواپیماهای هما

موتورهای یدکی هواپیماهای ایران ایر در تاریخ ترازنامه متشکل از دو موتور بوئینگ 737، تعداد 26 موتور بوئینگ 727-200، 81 موتور ایرباس 300، 47 موتور فوکر 100، 14 موتور ایرباس 300-600، 5 موتور ایرباس 310-300، 14 موتور ایرباس 310-200، 69 موتور بوئینگ 747 و 15 موتور ایرباس 320 جمعا با بهای تمام شده 574 میلیارد و 911 میلیون و 900 هزار تومان است.

     بهای تمام شده هواپیماهای از رده خارج هما‌ 

طبق یادداشت توضیحی صورت‌های مالی هما در سال منتهی به 29 اسفند 97، تعداد 19 فروند هواپیمای از رده خارج شده هما در بخش (سایر دارایی‌ها) 3 میلیارد و 657 میلیون و 500 هزار تومان محاسبه شده است.

بهای تمام شده و ارزش دفتری هواپیماهای از رده خارج، به ترتیب 106 میلیارد و 299 میلیون و 900 هزار تومان و 3 میلیارد و 657 میلیون و 500 هزار تومان و بابت 19 فروند هواپیما، است.

همچنین در یادداشت‌‌های توضیحی صورت‌های مالی هما در سال 97، در بخش‌ پیش‌پرداخت هزینه تعمیرات هواپیما، بر اساس دستورالعمل شماره ۲۳ کمیته تفاسیر ثابت و دایمی مانند ذخیره اورهال در سال جاری تعدیل و به میزان ‌54 میلیارد و 344 میلیون و 300 هزار تومان بر اساس محاسبات انجام شده به عنوان پیش پرداخت هزینه تعمیرات اساسی هواپیما در حساب مربوطه اعمال شده است.

جمع کل پیش پرداخت هزینه تعمیرات هواپیما با احتساب برگشت هزینه‌های جاری تعمیرات سال‌های 88 تا 96 توسط سازمان امور مالیاتی رقم 194 میلیارد و 92 میلیون و 700 هزار تومان بوده است.

    ‌5 فروند ATR هما‌ 472 میلیارد تومان 

تمام  شد

در سال 97، تعداد 5 فروند هواپیمای ATR جمعا به مبلغ 471 میلیارد و 741 میلیون و 900 هزار تومان توسط شرکت ایران ایر (هما) خریداری و در حساب‌های این شرکت ثبت شده‌ است.

در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی ایران‌ایر در سال منتهی به 29 اسفند 97، مجموع دارایی‌های ثابت مشهود هما در صورت‌های مالی سال منتهی به 29 اسفند 97 عدد 7382 میلیارد و 132 میلیون و 900 هزار تومان بوده است که در سال 96 این رقم 4817 میلیارد و 354 میلیون و 100 هزار تومان بوده است. در این موضوع (دارایی‌های ثابت مشهود) بهای تمام شده/تجدید ارزیابی در مورد هواپیماهای هما 4327 میلیارد و 766 میلیون و 900 هزار تومان است. ‌هواپیماهای ایران ایر در تاریخ ترازنامه متشکل از یک فروند بویینگ 747 با بهای تمام شده 20 میلیارد و 659 میلیون و 400 هزار تومان، 6 فروند ایرباس 320 با بهای تمام شده 165 میلیارد و 542 میلیون و 800 هزار تومان، 6 فروند ایرباس 300B4 با بهای تمام شده 32 میلیارد و 776 میلیون و 600 هزار تومان و همچنین یک فروند ایرباس 300B2، تعداد 2 فروند ایرباس 330، یک فروند ایرباس 321، تعداد دو فروند ایرباس 300-600، تعداد دو فروند ایرباس 300-605، دو فروند ایرباس 310-300، 16 فروند فوکر 100 و 13 فروند ATR72-600 جمعا 52 فرو‌ند با بهای تمام شده 4327 میلیارد و 766 میلیون و 900 هزار تومان است. در سال مالی مورد گزارش، 5 فروند هواپیمای ATR جمعا به مبلغ 471 میلیارد و 741 میلیون و 900 هزار تومان خریداری و در حساب‌ها ثبت شده‌ است.

    تخفیف 26.3 میلیاردی برای هما 

در سال مالی مورد گزارش بابت تخفیفات قرارداد خرید هواپیمای ATR مبلغ 21 میلیارد و 458 میلیون تومان بابت خرید هواپیماها و مبلغ 4 میلیارد و 767 میلیون و 400 هزار تومان بابت خرید سمیلاتور از بهای تمام شده 13 فروند هواپیمای ATR کسر و به عنوان مطالبات هما منظور شد. در سال مالی مورد مطالعه بابت تسعیر تسهیلات مالی دریافت شده از بانک صنعت و معدن، مبلغ 2101 میلیارد و 610 میلیون و 900 هزار تومان، در دفاتر به طرفیت بهای تمام شده هواپیماهای خریداری شده از محل آن تسهیلات طبق بند 29 استاندارد شماره 19 منظور شده است.