شطرنج پیچیده بودجه

کمیسیون تلفیق بودجه روز سه شنبه هفته جاری، بررسی‌های خود را به نمایندگان مجلس در صحن علنی ارایه خواهد کرد و احتمالا در همان روز تصمیم نهایی درباره رای آوردن یا نیاوردن کلیات لایحه بودجه گرفته خواهد شد. به دنبال این برنامه‌ریزی محمد باقر قالیباف رییس مجلس اعلام کرده که جلسات این کمیسیون بطور ویژه از ابتدای هفته جاری آغاز شده و تا دوشنبه شب ادامه خواهد داشت. این صحبت‌ها در حالی مطرح شده که با توجه به اختلاف نظرهای جدی میان مجلس و دولت، هنوز حتی سرنوشت کلیات بودجه نیز مشخص نیست. در هفته‌های گذشته تقابل سیاسی که میان مجلس و دولت از آغاز به کار مجلس یازدهم آغاز شده بود به اوج خود رسیده و به نظر می‌رسد بودجه بهترین فرصت را برای مطرح شدن بسیاری از این اختلافات فراهم کرده است. نمایندگان مجلس یازدهم از ابتدای آغاز به کار خود انتقادات جدی از عملکرد اقتصادی دولت مطرح کرده‌اند و به نظر می‌رسد در ماه‌های باقی مانده از دولت روحانی، شانس چندانی برای کنار رفتن این اختلافات و انتقادات وجود ندارد. یکی از اصلی‌ترین مسائلی که از سوی نمایندگان مجلس مطرح می‌شد، بحث لزوم اصلاحات ساختاری در بودجه 1400 بود. اصلاحاتی که با تحویل لایحه بودجه 1400 به مجلس مشخص شد چندان مورد توجه دولت نبوده و تفاوت چندانی میان سند پیشنهادی فعلی با آنچه در سال‌های گذشته در دستور کار قرار گرفته، وجود ندارد.یکی از اصلی‌ترین محورهای انتقادی مجلس از وضعیت بودجه پیشنهادی دولت مربوط به درآمدهای پیش‌بینی شده در لایحه است. دولت اعلام کرده که در روز 2.3 میلیون بشکه نفت خواهد فروخت و به این ترتیب 200 هزار میلیارد تومان درامد از این محل به حساب دولت ریخته می‌شود.دولت می‌گوید با توجه به فراهم شدن مقدمات دوباره اجرای برجام و کاهش تحریم‌ها نه تنها این میزان نفت که حتی بیشتر از آن نیز ممکن خواهد بود. مجلس اما می‌گوید با لغو تحریم‌ها مخالف نیست ولی نمی‌توان روی کاهش قطعی آنها حساب کرد و بودجه راه خود را گم می‌کند. در این بین طرح مجلس که با نام لغو تحریم‌ها تصویب شد نیز با انتقاد جدی دولت مواجه شده و پاستور نشینان می‌گویند راه بازگشت به برجام دشوار خواهد شد.

   نگاه واقع‌بینانه در بودجه

در آستانه نهایی شدن بررسی‌های ابتدایی روی کلیات لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق، همچنان اختلاف نظرها میان مجلس و دولت تداوم دارد و صحبت‌های اخیر روسای دو قوه نشان می‌دهد که این اختلافات همچنان بر جای خود باقی است. رییس‌جمهور روز گذشته با اشاره به فشار جنگ اقتصادی بر اقشار کم برخوردار و در عین حال تولید‌کنندگان و کارآفرینان به ویژه آن دسته‌ای که امور توسعه‌ای کشور را به عهده دارند، تاکید کرد: مردم از مسوولان کشور توقع و انتظار دارند که مشکلات را بر طرف و راه را برای توسعه اقتصاد هموار سازند.حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، تصویب لایحه بودجه را علامت و نشانه‌ای پر رنگ از عزم و اراده کشور برای حل معضلات و ایجاد گشایش‌ها برای مردم و فعالان اقتصادی دانست و گفت: لایحه بودجه ۱۴۰۰ حاصل مطالعات و بررسی‌های دقیق در مسیر ریل‌گذاری شده توسعه کشور و ارزیابی دقیق از نیاز اقشار مختلف مردم است و از این نظر بودجه سال آینده، در عین انسجام و هدفمندی، واقع بینانه و دقیق هست.روحانی خاطرنشان کرد: سر فصل‌ها و مختصات و متغیر‌های اصلی مطرح شده در لایحه بودجه، حاصل تجارب به دست آمده از مقابله و مبارزه سه ساله با تحریم‌ها و جنگ اقتصادی تحمیلی دشمن و با هدف خنثی‌سازی و بی‌اثر کردن آنها و در نهایت برداشتن فشارهای اقتصادی و بهبود معیشت مردم و برطرف کردن موانع تولید است.رییس‌جمهور تصریح کرد: دولت نه تنها مصر است که روزانه ۲ میلیون و۳۰۰ هزار بشکه نفت صادر کند بلکه انتظار دارد وزارت نفت شرایط را برای افزایش آن آماده نماید و ما باید از همه امکانات داخلی و بین‌المللی برای نیل به این هدف که حق جمهوری اسلامی ایران برای به دست آوردن بازار است، استفاده کنیم.روحانی با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری برای توجه بیشتر به معیشت مردم در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا و تحریم‌های ظالمانه گفت: اخیرا گام‌های جدی‌تری برای اتخاذ هماهنگ تصمیمات در زمینه تأمین مایحتاج مردم و کالاهای اساسی با هماهنگی وزارتخانه‌های صمت و جهادکشاورزی برداشته شده است.رییس‌جمهور سیاست خوداتکایی، نظام عادلانه توزیع و عرضه کالاهای اساسی همگام با نظارت بر قیمت‌ها را از مهم‌ترین اهداف دولت برای رفع نیازهای معیشتی مردم و افزایش تاب‌آوری اقشار آسیب ‌پذیر برشمرد و افزود: در کنار تولید، چرخه توزیع کالاهای اساسی باید با سازوکاری شفاف و هماهنگ و با نظارت وزارتخانه صمت و جهادکشاورزی پیش برود تا از هر نوع تخلف مانند رانت و انحصار در کشور جلوگیری شود.

   کسری 117 درصدی تراز بودجه

در کنار روحانی، روز گذشته محمد باقر قالیباف رییس مجلس نیز در جریان برگزاری جلسه علنی مجلس به برخی ابهامات باقی مانده در لایحه اشاره کرد. رییس دستگاه قانون‌گذاری کشور تاکید کرد: اما مهم‌ترین موضوع این روزها مساله بررسی لایحه بودجه سال آینده است. بودجه مهم‌ترین سند حکمرانی سالانه کشور است که هم جهت‌گیری‌های کلان و اساسی اقتصادی در آن نمود پیدا می‌کند و هم در زندگی جاری مردم تاثیر ملموس می‌گذارد. ما معتقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۰ نیاز به اصلاحات اساسی دارد چرا که کسری تراز عملیاتی لایحه بودجه نسبت به بودجه سال قبل ۱۱۷ درصد رشد داشته است و هزینه‌ها ۴۷ درصد افزایش پیدا کرده، در حالی که درآمدها حدود ۱۰ درصد افزایش یافته است.

وی بیان کرد: کشور ما فرصت‌هایی همچون حدود ۳ هزار هزار میلیارد تومان نقدینگی، اموال املاک و دارایی‌های دولتی، معادن و منابع طبیعی بی‌شماری، سرمایه انسانی و دانش تخصصی بسیاری دارد. چنین کشوری می‌تواند حتی در همین بودجه، کسری تراز عملیاتی‌اش را کاهش دهد.

قالیباف اظهار داشت: وابستگی بودجه به نفت باید به حداقل و بلکه به صفر برسد و منابع نفتی نباید صرف هزینه‌های جاری کشور شود. پیشران‌هایی که تولید و اشتغال را رونق می‌دهند باید از این منبع تامین شوند و دولت منابع پایدار ایجاد کند، منابعی که به معیشت و به کسب و کار مردم و به تولید کشور لطمه نزند، منابعی که شکاف طبقاتی را کاهش و عدالت اجتماعی را گسترش دهد. همانطور که رهبر معظم در جلسه اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی فرمودند این راهکارها وجود دارد و کارشناسان آنها را پیشنهاد داده‌اند. امیدواریم نخبگان و صاحب نظران در این ایام، مجلس و دولت را با نظرات کارشناسی خود همراهی کنند.  وی تاکید کرد: مردم باید بدانند که شیوه نادرست جبران کسری بودجه، چگونه در زندگی آنها موثر خواهد بود و سفره آنها را کوچک‌تر خواهد کرد و به تورم دامن می‌زند. باید در فرهنگ عمومی به تدریج نهادینه شود که درآمد بیکار و تلاش، چه اختلالی در اقتصاد کشور ایجاد می‌کند و چگونه باعث افزایش قیمت‌ها و گسترش بیکاری و تورم می‌شود تا بتوان دولت را به سمت استفاده از درآمد با کار و تلاش متقاعد کرد.قالیباف گفت: باید در سند بودجه کشور این راهکارها با توافق مجلس و دولت لحاظ شود تا از تورم بیشتر، از بیکاری بیشتر، شکاف طبقاتی بیشتر و از فشار مضاعف بر معیشت مردم به ویژه اقشار کم درآمد جلوگیری کرد. ما نیاز به همت به جدیت و به شجاعت در تصمیم‌گیری و اجرا داریم آشفتگی‌های سند مالی بودجه را باید تا حد امکان برطرف کنیم و انضباط در نظام بودجه‌ریزی را اولویت بدانیم.رییس مجلس بیان کرد: همکاران بنده در کمیسیون تلفیق بودجه تلاش خواهند کرد، لایحه بودجه سال آینده را در منابع، مصارف و بخش انضباط مالی، به دقت بررسی کنند. اصلاح اقتصاد کشور، در گرو اصلاح، تنظیم و تصویب هوشمندانه لایحه بودجه کل کشور است. ان شاءالله به لطف خدای متعال و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب و تلاش مجدانه همکاران در مجلس شورای اسلامی و همراهی دولت محترم بتوانیم بهترین تصمیم را به نفع مردم و کشور بگیریم.دولت می‌گوید بودجه را واقع بینانه تنظیم کرده و مجلس می‌گوید تراز بودجه کسری جدی دارد و در کنار هم قرار گرفتن این دو گزینه نشان می‌دهد تا اسفند ماه امسال که مجلس باید قانون بودجه را نهایی کند، فاصله‌ای طولانی باقی مانده است. هرچند در روزهای گذشته صحبت‌هایی درباره برگزاری جلسات مختلف برای کاهش اختلافات مطرح شده و حتی روحانی و قالیباف جلسه‌ای مشترک برگزار کردند اما احتمالا در سه شنبه این هفته و مطرح شدن نظرات رسمی مجلس درباره بودجه، نمی‌توان نظری شطرنج بودجه‌ای بهارستان و پاستور ارایه کرد.