واقعیت سهم نفت در بودجه

نرسی قربان

رییس‌جمهوری دیروز در جلسه شورای اقتصادی دولت اعلام کرد که نه تنها سهم صادرات 2.3میلیون بشکه نفت غیرواقعی نیست بلکه اساسا هدفی است که اقتصاد ایران باید در مسیر تحقق آن گام بردارد. این در حالی است که بعد از ارایه بودجه 1400توسط دولت دوازدهم، یکی از ابهاماتی که در بطن بودجه باعث به وجود آمدن دامنه وسیعی از اظهارنظرهای متفاوت شد، سهمی است که دولت برای درآمدهای نفتی در بودجه در نظر گرفته است. منتقدان و مخالفان دولت با اشاره به این واقعیت که در حال حاضر حجم صادرات نفت کشور در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود 1 میلیون بشکه در روز است، گنجاندن سهم 2.3 میلیون بشکه‌ای در بودجه را غیرواقعی تفسیر و تحلیل می‌کنند. در این شرایط پرسش اصلی این است که آیا اقتصاد ایران ظرفیت تولید یک چنین حجمی را برای سال1400 خواهد داشت یا نه؟ در حال حاضر بیش از یک میلیون و 800 هزار بشکه نفت در روز برای نیازهای داخلی کشور مصرف می‌شود. از سوی دیگر ایران قبل از تحریم‌ها بیش از 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت در هر روز صادرات داشت. بنابراین ظرفیت تولید نفت کشور در شرایط عادی، حدود 4 میلیون بشکه نفت در روز است و اگر اتفاق خاصی در صنعت نفت کشور نیفتاده باشد، این اعداد و ارقام همچنان در همین مختصات است. مهم این است که در دوره قبلی تحریم‌ها که تا زمان امضای برجام تداوم داشت، بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که بازگشت ایران به بازارهای نفتی به میزان گذشته با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شود و هیچ شخصی پیش‌بینی نمی‌کرد که صنعت نفت ایران به سرعت بتواند به بازارهای نفتی بازگردد. 

در آن زمان این تحلیل در میان کارشناسان جریان داشت که ایران بازارهای نفتی تاریخی خود را از دست داده است و برای رسیدن به شرایط قبلی صادرات نفتی خود، زمان زیادی نیاز دارد وباید تلاش زیادی صورت دهد اما در آن زمان، بیژن زنگنه در شمایل وزیر و همکاران ایشان در وزارت نفت با تلاش زایدالوصفی که داشتند، توانستند حجم صادرات نفتی کشور را به حد سابق که بالای 2 میلیون و 500 هزار بشکه است، بازگرداند. البته در آن زمان بازار نفت به نسبت امروز بسیار مستعدتر و پویاتر بود. در حال حاضر که کرونا شرایط خاصی را در فضای اقتصادی و ارتباطی بین‌المللی ایجاد کرده، تقاضا در بازار نفت افت کرده است و کشورهای مختلف تلاش می‌کنند با تولید بیشتر نفت، سهم بیشتری از بازارها را به دست بیاورند. ضمن اینکه رقبای ایران در اوپک مثل عربستان سعودی نهایت تلاش خود را برای عدم ورود ایران به بازار نفت انجام می‌دهند. اما چنانچه وضعیت واکسن کرونا به یک سرانجام مطلوب برسد، رشد اقتصادی جهان در سال 2021 در مسیر بهبود قرار خواهد گرفت و در این صورت تقاضای جهانی برای نفت افزایش پیدا می‌کند و احتمالا قیمت نفت نیز افزایش خواهد یافت. در این صورت پیش‌بینی دولت و رییس‌جمهوری در خصوص سهم درآمدهای نفتی در بودجه احتمالا محقق خواهد شد و صنعت نفت ایران خود را به محدوده تولید نفت بیش از 2 میلیون بشکه‌ای می‌رساند. اما چنانچه تزریق واکسن کرونا با موفقیت روبه‌رو نشود و بازارها نشانه‌های مثبتی از رشد را ارایه نکنند، ممکن است این پیش‌بینی‌های نفتی به حقیقت مبدل نشود. به نظر می‌رسد اظهارنظرهای رییس‌جمهوری در خصوص واقعی بودن سهم نفت در بودجه 1400 مبتنی بر یک چنین تحلیل‌هایی ارایه شده باشد. دولت مبتنی بر تحلیل‌های کلی معتقد است که وضعیت اقتصاد بین‌المللی به سمت بهبود حرکت می‌کند بنابراین تلاش می‌کند اقتصاد کشور را متناسب با این شرایط تازه تجهیز کند. تحلیلی که آگاهی از درستی یا نادرستی آن نیازمند گذر زمان است تا تصویری شفاف از چشم‌انداز آینده پیش روی کارشناسان و تحلیلگران ارایه شود.