پاسخ به دغدغه‌ها با بودجه غلتان

محمدرضا منجذب

در شرایطی که کلیات بودجه 1400 به‌رغم برخی پیش‌بینی‌ها از سوی کمیسیون تلفیق مجلس تصویب شد، روند ارزیابی‌های تحلیلی در خصوص ابعاد و زوایای ماهوی بودجه ضرورتی است که باید با دقت از سوی اساتید اقتصادی و کانون‌های تحلیلی مورد توجه قر ار بگیرد. یکی از واژه‌هایی که در زمان ارایه بودجه از سوی مقامات ارشد اقتصادی دولت، به عنوان شاخص اصلی بودجه در نظر گرفته شد، عنوان غلتان برای بودجه سال 1400 کل کشور است . عنوانی که کمتر از منظر تحلیلی مورد ارزیابی و مداقه قرار گرفت. بنابراین با توجه به اینکه هم‌اکنون بودجه‌1400 در دستور کار مجلس یازدهم و دولت دوازدهم قرار دارد و اغلب کارشناسان تلقی خوش‌بینانه از این بودجه دارند، پیشنهاد می‌شود بودجه غلتان حداقل در سه سناریو (به صورت فصلی یا ماهانه) تدوین شود. اما پرسشی که با این مقدمات به ذهن خطور می‌کند آن است که بودجه‌های غلتان در اتمسفر اقتصادی چه اثراتی را به جای می‌گذارند و واجد کدامین ویژگی‌ها هستند؟ این نوع بودجه یک پیش‌‌بینی غلتان و سیال از عملکرد آینده هزینه و درآمد دولت محسوب می‌شود. برخلاف بودجه‌های ثابت که آینده را برای یک چارچوب زمانی ثابت و معمولا یک ساله برای دولت پیش‌‌بینی می‌کنند، برنامه‌ریزی‌های بودجه‌ای غلتان به‌طور مرتب در طول سال و به صورت ماهانه یا فصلی می‌توانند به روزآوری شوند تا هر تغییری را که به مرور زمان رخ می‌دهد، در بودجه لحاظ کرده و با اسناد و نمودارهای مشخص نشان دهند. بودجه‌های غلتان سه ماهه، موانع اساسی ایجاد شده به‌وسیله فرآیند برنامه‌ریزی سالانه را برطرف می‌کنند . به این ترتیب، پیش‌‌بینی‌های غلتان بودجه‌ای به روش پیشنهادی اضافه کردن/کنار گذاشتن (add/drop) تکیه دارند که در این روش به‌طور خودکار یک ماه یا دوره را رها می‌کند و ماه یا دوره جدیدی را انتخاب می‌کند. به عبارت دیگر در این نوع بودجه به محض اینکه شرایطی جدید ظهور می‌کند، بودجه از سناریو یا ریل اول به ریل دوم و ریل سوم ... و بالعکس شیفت می‌کند. این امر دولت‌ها را قادر می‌‌سازد عملکرد آینده را بر اساس آخرین اعداد و چارچوب زمانی طرح‌‌‌ریزی و پیاده‌سازی کنند که این گزاره‌ها چه در حال تغییرباشد و چه بر حالت ثابت، مزیت انعطافی را با خود به همراه دارند. در این راستا حداقل سه سناریوی حفظ تحریم‌ها به همین شکل، برداشتن کامل تحریم‌ها (مفروض الان بودجه دولت) و بینابین تدوین شود. البته داخل حالت بینابین می‌تواند حالت‌های مختلف صفر تا صد هم تعریف شود.  

به نظر می‌رسد چنین بودجه‌ای دغدغه سیاست‌گذار اعم از دولت و مجلس را مرتفع می‌کند. قاعدتا تدوین چنین بودجه‌ای با همکاری دو قوه می‌تواند تحت مدیریت سازمان برنامه تدوین و اجرا گردد و بخشی از مشکلات و ایراداتی که در خصوص بودجه مطرح می‌شود را رفع کند.