رشد 47 درصدی سپرده‌ دیداری و تمایل به پول نقد در بازار

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

براساس آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران در مورد عملکرد تابستان 99 اقتصاد ایران، شاخص‌های پولی و بانکی رشد بالای نقدینگی، سپرده دیداری، بدهی دولت به سیستم بانکی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، افزایش ضریب فزاینده را نشان می‌دهد که همگی حکایت از کسری بودجه و افزایش مخارج و بدهی دولت به بانک‌ها، افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، افزایش شدید خلق پول و نقدینگی در بانک‌ها است که در ماه‌ها و سال‌های آینده اثرات تورمی خود را نشان خواهد داد. نگاهی به جدول اعداد شاخص‌های پولی و بانکی و همچنین رشد آنها تنها در شش ماه نخست 99 حکایت از رشدهای بالای این شاخص‌هاست. یکی از اقلام قابل توجه میزان رشد 48 درصدی سپرده دیداری یا حساب‌های جاری مربوط به چک است که عملا در حکم پول نقد است و برای خرید و فروش سریع استفاده می‌شود و رشد آن نشان‌دهنده اعتبار چک و در عین حال نقد شوندگی بالای نقدینگی کشور در دست مردم است که برای خرید وفروش سهام و طلا، مسکن، ارز و سایر معاملات و کسب وکارها استفاده می‌شود. این رشد 48 درصدی از رشد 17 درصدی نقدینگی در شش ماهه اول بالاتر بوده است از سوی دیگر به دلیل کسر بودجه دولت و نیاز دولت به بانک‌ها، رشد بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی یعنی بانک‌ها و بانک مرکزی رشد بالای 25 درصدی داشته که از رشد 17 درصدی نقدینگی نیز بالاتر بوده است. رشد بالای ضریب فزاینده که تنها در شش ماه اول 99 معادل 11 درصد رشد کرده و به عدد 7.78 رسیده و تقریبا به 8 نزدیک شده است نشان می‌دهد که خلق پول در بازار بین بانکی و شبه بانکی رشد بالایی دارد و بانک‌ها با پرداخت تسهیلات بیشتر و رشد بالای تسهیلات، عملا از رقم مشخص پایه پولی به میزان 372 هزار میلیارد تومان، خلق پول بزرگی معادل نقدینگی 2900 هزار میلیارد تومانی را ایجاد کرده‌اند و هر ریال پایه پولی عملا 8 دور چرخیده و موجب خلق و زایش 8 برابری پایه پولی شده و نقدینگی بزرگی معادل 2900 هزار میلیارد تومان را ایجاد کرده است. با وجود تهاتر بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با بدهی دولت به بانک‌ها و مطالبات معوق و... در سال 99 رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی بالا بوده و بیش از 16 درصد رشد کرده و رقم بزرگ 129 هزار میلیارد تومانی را ایجاد کرده است. همچنین میزان بدهی دولت به بانک مرکزی نیز رشد 10 درصدی داشته است.

    افزایش ضریب فزاینده نقدینگی  به مرز 8  درصد

طبق گزارش فصلی اقتصاد ایران که از سوی مرکز آمار در تابستان ۹۹ منتشر شده، جمع کل پایه پولی برابر ۳۷۲۰.۶ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به پایان سال ۱۳۹۸، رشد ۵.۴ درصدی داشته است.پایه پولی مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر نقدینگی کل کشور است و مستقیما بر نرخ تورم تاثیر می‌گذارد. تورم بالای سه ماه نخست سال جاری نیز متاثر از این افزایش پایه پولی و نقدینگی بوده است.

افزایش پایه پولی به معنای سوءمدیریت دولت در انضباط مالی و پولی است؛ یعنی دولت کسری خود را با افزایش پایه پولی تأمین می‌کند که موجب افزایش نقدینگی و متعاقباً تورم می‌شود و این استدلال در دولت روحانی بارها برای انتقاد از عملکرد دولت‌های نهم و دهم در زمینه افزایش پایه پولی استفاده شده است.پایه پولی به معنای پول پرقدرت و تورم‌زا است که توسط بانک مرکزی از طریق خلق اعتبار یا چاپ اسکناس صورت می‌گیرد. اجزای پایه پولی عبارتند از: خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و خالص سایر موارد. طبق گزارش فصلی اقتصاد ایران که از سوی مرکز آمار در تابستان 99 منتشر شده جمع کل پایه پولی برابر 3720.6 هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به پایان سال 1398، رشد 5.4درصدی داشته است.خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز در فصل دوم امسال، 3631.8 هزار میلیارد ریال بود که رشد 4.5 درصدی را به ثبت رساند به نحوی که در سال 98 این میزان 3475.7 هزار میلیارد ریال بود. گفتنی است، همانطور که آمار رسمی مرکز آمار نیز نشان می‌دهد، رشد ذخایر خارجی و اثر آن در افزایش پایه پولی عمدتا به دلیل استقراض از بانک مرکزی به شیوه جدید است و آن استفاده از منابع صندوق توسعه ملی است. در این روش، بانک مرکزی به دلیل استفاده دولت از منابع صندوق توسعه ملی، بدون اینکه منابع ارزی در اختیار داشته باشد، منابع جدید پولی را در اختیار دولت قرار می‌دهد.  بنابراین چاپ پول فعلاً از بخش رشد ذخایر خارجی بانک مرکزی است. با توجه به اینکه بانک مرکزی به منابع ارزی صندوق توسعه ملی دسترسی ندارد، در نتیجه نمی‌تواند به شکل گذشته در بازار مداخله کرده و در نتیجه نقش تعادلی خود را در بازار ارز مانند گذشته ایفا کند.در بخش دیگر از گزارش فصلی مرکز آمار آمده است: خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی 172.7 هزار میلیارد ریال بود که در مقایسه با سال 98 با رشد 10.5 درصدی مواجه شد. بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در سال 98 حدود 156.3 هزار میلیارد ریال بود. میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز در تابستان 99 رقم 1291.9 هزار میلیارد ریالی بود که این رقم در پایان سال 98 حدود 1107 هزار میلیارد ریالی ثبت شده بود. ضمن اینکه این میزان در فصل دوم سال به نسبت سال 98 رشد 16.7 درصدی داشت. همچنین در بخش پایه پولی بر حسب مصارف نیز میزان پایه پولی 3720.6 هزار میلیارد ریال ثبت شد که 5.4درصد به نسبت سال 98 افزایش داشت. این رقم در تابستان سال گذشته 2951.2 هزار میلیارد ریال بود. براساس گزارش مرکز آمار، در فصل تابستان امسال سپرده‌های قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی 2775.6 هزار میلیارد ریال و سپرده‌های دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی 246.9 هزار میلیارد ریال ثبت شد که به ترتیب رشد 6.6 درصدی و 11.0 درصدی را رقم زدند.همچنین براساس این گزارش ضریب فزاینده نقدینگی تابستان 99 به 7.78 رسیده است که این عدد در مدت مشابه سال گذشته 7.21 بود. براساس گزارش مرکز آمار ایران سپرده‌های بلندمدت از تابستان ۱۳۹۸ تا ۱۲ ماه پس از آن رشد ۱۸ درصدی را تجربه کرد.براساس آمار و ارقام اعلامی از سوی مرکز آمار ایران مانده سپرده‌ها و تسهیلات پرداختی سیستم بانکی در تابستان ۱۳۹۹ به گونه‌ای گزارش شده که سرمایه‌گذاری بلندمدت در مدت مذکور ۱۲۰۸۲.۳ هزار میلیارد ریال بود در حالی که در تابستان ۱۳۹۸ این رقم ۱۰۲۳۹ هزار میلیارد ریال گزارش شده و طی این مدت رشد ۱۸ درصدی داشته است. همچنین درخصوص سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت نیز از تابستان ۱۳۹۸ با رقم ۶۲۰۶ هزار میلیارد ریال با ۲۶.۶ درصد رشد، در تابستان سال جاری به رقم ۸۶۴۱.۳ هزار میلیارد ریال رسید. براساس این آمار طی مدت مذکور مانده سپرده‌های قرض‌الحسنه نیز از ۱۱۲۷.۹ هزار میلیارد ریال با رشد ۲۳.۵ درصدی در سال جاری به ۱۷۰۵.۳ هزار میلیارد ریال رسید. مبلغ سایر سپرده‌ها نیز از تابستان ۱۳۹۸ با رقم ۳۵۸ هزار میلیارد ریال با رشد ۴۶.۱ درصد، در تابستان ۱۳۹۹ به رقم ۵۲۳ هزار میلیارد ریال رسید. براساس این آمار سپرده‌های دیداری نیز با رشد ۹۰.۷ درصدی از رقم ۲۸۳۴.۹ هزار میلیارد ریالی در تابستان ۱۳۹۸ به رقم ۵۴۰۷.۴ هزار میلیارد ریال در تابستان ۱۳۹۹ رسید براساس گزارش مرکز آمار، خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در فصل تابستان امسال ۳۶۳۱.۸ هزار میلیارد ریال بود که رشد ۴.۵ درصدی را به ثبت رساند. مرکز آمار گزارش فصلی اقتصاد ایران در تابستان ۹۹ را منتشر کرد. براساس این گزارش، در پایان فصل تابستان ۱۳۹۹ در بخش پایه پولی بر حسب منابع، جمع کل پایه پولی برابر ۳۷۲۰.۶ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به پایان سال ۱۳۹۸، رشد ۵.۴درصدی داشته است. خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی نیز در فصل دوم امسال، ۳۶۳۱.۸ هزار میلیارد ریال بود که رشد ۴.۵ درصدی را به ثبت رساند به نحوی که در سال ۹۸ این میزان ۳۴۷۵.۷ هزار میلیارد ریال بود.همچنین خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی ۱۷۲.۷ هزار میلیارد ریال بود که در مقایسه با سال ۹۸ با رشد ۱۰.۵ درصدی مواجه شد. بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در سال ۹۸ حدود ۱۵۶.۳ هزار میلیارد ریال بود. میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز در تابستان ۹۹ رقم ۱۲۹۱.۹ هزار میلیارد ریالی بود که این رقم در پایان سال ۹۸ حدود ۱۱۰۷ هزار میلیارد ریالی ثبت شده بود. ضمن اینکه این میزان در فصل دوم سال به نسبت سال ۹۸ رشد ۱۶.۷ درصدی داشت.همچنین در بخش پایه پولی بر حسب مصارف نیز میزان پایه پولی ۳۷۲۰.۶ هزار میلیارد ریال ثبت شد که ۵.۴درصد به نسبت سال ۹۸ افزایش داشت. این رقم در تابستان سال گذشته ۲۹۵۱.۲ هزار میلیارد ریال بود. براساس گزارش مرکز آمار، در فصل تابستان امسال سپرده‌های قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی ۲۷۷۵.۶ هزار میلیارد ریال و سپرده‌های دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی ۲۴۶.۹ هزار میلیارد ریال ثبت شد که به ترتیب رشد ۶.۶ درصدی و ۱۱.۰ درصدی را رقم زدند.همچنین براساس این گزارش ضریب فزاینده نقدینگی تابستان ۹۹ به ۷.۷۸ رسیده است که این عدد در مدت مشابه سال گذشته ۷.۲۱ بود.