داغ صادراتی

زنگنه : ما داغ صفر شدن صادرات نفت را  به جگر ترامپ گذاشتیم

در دوران تحریم بالاترین رکورد صادرات فرآورده نفتی را داشتیم

نرگس رسولی | تنها چند روز از خداحافظی دونالد ترامپ ازکاخ سفید و ورود تیم جدید ریاست‌جمهوری امریکا می‌گذرد که بیژن نامدار زنگنه شیخ‌الوزرای نفتی ایران از رکوردزنی ایران در صادرات فرآورده‌های نفتی خبر داده است. صادراتی که رییس‌جمهور سابق امریکا شمشیرش را برای صفر رساندن آن حسابی تیز کرده بود و حالا رسما در آستانه روزهای نبودش استارت شکست طرح‌هایش نیز زده شده است. به گفته بیژن زنگنه شیخ‌الوزرای نفتی ایران؛ دشمن ما به دنبال نابودی‌مان بود، اما ما در همین دوران بالاترین رکورد صادرات فرآورده نفتی را داشتیم.ما داغ صفر شدن صادرات نفت را به جگر ترامپ گذاشتیم. ترامپ و پمپئو به زباله دان تاریخ پیوستند، اما ما زنده‌ایم و با امید بیشتر برای ساختن کشورمان تلاش خواهیم کرد. در دوران تحریم بالاترین رکورد صادرات فرآورده نفتی را داشتیم. وی افزود: به وضع کنونی قانع نیستم، شرکت‌های ایرانی باید تلاش کنند صاحب برند شوند. وی این اظهارات را در آیین گشایش رسمی بیست و پنجمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی عنوان کرد، البته چند هفته پیش بود که وقتی انتقاداتی در مورد مصرف مازوت نیروگاه‌ها به وجود آمد تلویحا این موضوع را عنوان کرده و گفته بود که در شرایط صادرات مازوت و فرآورده‌های نفتی هستیم. هر چند که وزیر نفت صحبتی در مورد ریز صادرات فرآورده‌های نفتی نکرد اما برخی آمارهای فراخورزمانی اعلام شده نشان می‌دهد فرآورده‌های نفتی جای خود را در صادرات باز کرده‌اند و طرح‌های فروش بنزین توانسته است به خوبی آمار صادراتی ایران را جابه‌جا کند. مهرماه بود که خبرگزاری رویترز خبری منتشر کرده که براساس آن، صادرات نفت ایران در ماه سپتامبر به میزان روزانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه رسیده بود. عددی که نشان‌دهنده افزایش دو برابری صادرات نفت ایران نسبت به ماه آگوست است. این در حالی است که در سال گذشته این رسانه اعلام کرده بود صادرات نفت ایران به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه رسیده است. گرچه صادرات نفت ایران تا قبل از خروج امریکا از برجام چیزی حدود ۵/۲ میلیون بشکه در روز بود، اما با خروج امریکا از برجام و اعمال دوباره تحریم‌ها میزان این صادرات از سال ۲۰۱۸ روندی کاهشی به خود گرفت. در این میان ایران همواره با دور زدن تحریم‌ها جریان صادرات نفت خود را حفظ کرده است. طبق اطلاعات شرکت تنکرترکرز، صادرات نفت ایران در ماه سپتامبر افزایش یافته و بین ۴۰۰ هزار تا ۱.۵میلیون بشکه در روز قرار دارد. سمیر مدنی، یکی از موسسان این شرکت با اشاره به افزایش صادرات نفت ایران گفته ما شاهد صادرات روزانه ۱.۵میلیون بشکه‌ای نفت خام و میعانات گازی در ماه جاری میلادی بوده‌ایم. این رشد در یک‌سال و نیم گذشته بی‌سابقه بوده است. در همان زمان صحبت‌های امروز وزیر نفت به گونه‌ای دیگر اعلام شده بود اما تایید نشد تا اینکه امروز شیخ الوزرا آن را نقطه قوت بازی نفتی ایران خواند. رویترز در همان زنان نوشته بود، این مقدار صادرات دو برابر صادرات ایران در ماه آگوست است که حدود ۱۱درصد از آن به نفت خام فوق سبک یا میعانات گازی اختصاص دارد. ایران در ماه آگوست بین ۳۰۰ هزار تا ۷۵۰ هزار بشکه صادرات نفت در روز داشته است. اطلاعات شرکت تنکرترکرز که با ردیابی نفتکش‌ها و ذخایر نفتی حاصل شده نشان می‌دهد حدود نیمی از صادرات ایران توسط نفتکش‌های خارجی و از طریق انتقال کشتی به کشتی انجام می‌شود. به این ترتیب، تعیین مقاصد نهایی آنها برای تحریم‌کنندگان بسیار سخت است. همچنین براساس گزارش منتشرشده از سوی موسسه مشاور نفت و گازFGE، در مهرماه سال جاری عنوان شد که، میزان درآمد ایران از صادرات بنزین در ۱۳ ماه گذشته حدود ۷۵/ ۱ میلیارد دلار تخمین زده شده است. علاوه بر این، میزان صادرات ایران از مارس تا آگوست ۲۰۲۰ به ۲۰۰هزار بشکه در روز رسیده است که قابل مقایسه با رقم ۱۱۰هزار بشکه صادرات روزانه در بازه آگوست ۲۰۱۹ تا آگوست ۲۰۲۰است.این در حالی است که ایران از سال ۱۳۹۷ به صادرکننده بنزین تبدیل شده است. FGE  احتمال می‌دهد تا پایان سال زیر سایه افزایش تقاضای داخلی بنزین، از میزان صادرات این کالا کاسته شود. ایران برای دهه‌ها واردکننده خالص بنزین بوده است. اما این شرایط پس از افزایش تولید بنزین با وارد مدار شدن هر سه فاز پالایشگاه ۳۶۰ هزار بشکه‌ای ستاره خلیج فارس، با چرخش به سمت صادرات بنزین تغییر کرد و از سال ۹۷ به این سو نه تنها خرید بنزین از خارج قطع شد، بلکه صادرات بنزین به بازار نیز پا گرفت. اما این تنها بهره‌برداری از ستاره خلیج فارس و تلاش برای افزایش تولیدات آن در قالب فاز چهارم (که به شکل مجازی و با افزایش ظرفیت تولید سه فاز فعلی رقم خورد) نبود که فرصت صادرات بنزین را در اختیار ایران قرار داد، زیرا اگر در آبان ۹۸ گام دشوار مدیریت مصرف سوخت برداشته نمی‌شد، کشورمان برای ورود به باشگاه صادرکنندگان بنزین همچنان با مانعی به نام «رشد مصرف داخلی بنزین» مواجه بود. میزان درآمد ارزی حاصل از صادرات بنزین ایران در پنج ماه نخست سال‌جاری پیش از این از سوی مهدی میراشرفی، رییس کل گمرک ایران یک میلیارد دلار عنوان شده بود. این رقم برای ۱۳ ماه گذشته، در گزارش شرکت مشاوره نفت و گاز FGE، به‌طور میانگین ۷۵/ ۱ میلیارد دلار تخمین زده شده است. در این گزارش اشاره شده که ایران موفق شد از نوامبر ۲۰۱۸ واردات بنزین را متوقف کند. پس از آن با افزایش ظرفیت تولید فازهای ستاره خلیج‌فارس که معادل یک فاز مجازی است، مازاد عرضه بنزین ایران در طول ۲۰۱۹ با رشد همراه شد. این تحولات باعث شد ایران برای نخستین‌بار بعد از انقلاب سال ۵۷، در آگوست ۲۰۱۹ به صادرکننده خالص بنزین تبدیل شود. در گزارش FGE تاکید شده در این زمان تولید بنزین ستاره خلیج فارس به اوج خود رسیده و روی ۲۵۰ هزار بشکه در روز قرار گرفته بود. این میزان بسیار بالاتر از ظرفیت اسمی ۲۲۵ هزار بشکه‌ای در روز تولید بنزین ستاره خلیج فارس است. از نگاه کارشناسان تولید با حداکثر توان، نیاز به تعمیرات اساسی سالانه در پالایشگاه را ضروری و بیشتر می‌کند، در غیر‌ این صورت با افزایش استهلاک، ممکن است روند تولید در فاصله‌ای کوتاه‌تر از حد معمول دچار مشکل شود. بر اساس این گزارش، اجرای اقدامات مدیریتی برای مهار رشد افسارگسیخته مصرف بنزین داخلی که در آبان ۹۸ رقم خورد باعث شد حدود دو ماه بعد (دسامبر ۲۰۱۹)، تقاضای داخلی بنزین با افتی ۱۲۰ هزار بشکه‌ای در روز (نسبت به ماه قبل) یا ۷۰ هزار بشکه در روز معادل ۱۳ درصد نسبت به مصرف همین بازه زمانی در سال قبل کاهش پیدا کند. مجموع تولید روزانه بنزین ایران با توجه به ۱۱۵ میلیون لیتر اعلام شده از سوی مسوولان، بیش از ۷۰۰ هزار بشکه در روز می‌شود.

   عملکرد٩٩، ٧٠٠ هزار یا 5/1 میلیون بشکه

البته هفته پیش امار قابل توجه دیگری در مورد صادرات فرآورده‌های نفتی از سوی یکی از مدیران احرایی عنوان شد که بابل توجه است و فاصله زیادی بین 5/1 میلیون بشکه نفت صادراتی با ٧٠٠ هزار بشکه‌ای که سازمان بودجه ای‌ها اعلام می‌کنند وجود دارد، ، معاون سازمان برنامه و بودجه، سید حمید پورمحمدی چهارشنبه به خبرگزاری فارس گفته بود: متوسط فروش نفت تا‌کنون ۶۰۰ تا‌ ۷۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. همین جمله کوتاه در خبرگزاری رویترز منعکس شده و به عقیده این رسانه بسیار بیشتر از تخمین‌های موسسات ناظر بر فروش نفت کشورها است. یک تحلیلگر بدون آنکه نامش فاش شود به رویترز گفته این آمار ممکن است شامل فروش میعانات نیز بشود. علاوه‌بر این ممکن است پورمحمدی در واقع با تقسیم درآمدها به قیمت نفت به این رقم دست پیدا کرده باشد. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران ماه‌ها قبل از افشای رقم صادرات نفت ایران به این دلیل که ممکن است باعث سوء‌استفاده شود، امتناع کرده بود. با این حال او دوشنبه گفت صادرات فرآورده‌های نفتی کشور در ۸ سال اخیر ۴ برابر شده است. رویترز در گزارشی پیش از این ادعا کرده بود براساس ارزیابی سه شرکت ردیابی نفتکش، صادرات ایران در سپتامبر با یک جهش در محدوده ۴۰۰ هزار تا‌ ۵/ ۱ میلیون بشکه قرار گرفته است. تا‌ پیش از این معمولا رسانه‌های بین‌المللی به نقل از گزارش‌های شرکت‌های ردیابی نفتکش آماری از میزان صادرات نفت ایران می‌دادند که در داخل کشور تکذیب یا رد نمی‌شد.

    صادرات ٩٨

البته این روال در سال٩٨ متفاوت بود و کاهش‌ها در سال گذشته ثبت شد به‌طوری که نخستین تلنگرهای فشار تحریم‌های جدید ترامپ در سال ٩٨ نمایان شد، براساس آمارهای نماگرهای اقتصادی سال ۹۸ بانک مرکزی، میزان درآمدهای ناشی از صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش چشمگیری یافت.میزان درآمدهای ناشی از صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی در سال ۹۸ معادل ۲۹ میلیارد و ۱۶ میلیون دلار بوده است. این صادرات توسط شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی گاز ایران، ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت‌های پتروشیمی و سایرین انجام شده است. میزان صادرات در این بخش در سال ۹۷ به‌میزان ۶۰ میلیارد و ۷۳۵ میلیون دلار بوده است.این یعنی میزان صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ بالغ بر ۵۲.۲ درصد کاهش یافته است. البته در این آمارها میزان صادرات نفت، گاز و فرآورده‌ها به تفکیک درج نشده و با توجه به اینکه صادرات شرکت‌های پتروشیمی هم به این آمارها اضافه شده است، نمی‌توان به‌طور دقیق مشخص کرد درآمد دولت از فروش نفت، فرآورده‌های نفتی و گاز چقدر بوده است.