بی اثر بودن کاهش نرخ ارز برقیمت‌ها

محمدقلی یوسفی

برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا با کاهش نرخ ارز، قیمت کالاها کاهش نمی‌یابد. دلیلش این است که در اقتصاد ایران، اولا کاهش نرخ ارز یک روند باثبات نداشته تا سیگنال‌های خرید و کاهش هزینه تمام شده برای مدت چند ماه ایجاد شود، دوما بخش خصوصی و تولید تقویت نشده و ساختار اقتصاد وابسته به واردات و فروش نفت و ارز صادراتی است و همه این مسائل باعث شده که حساسیت روی ارز زیاد شود و حتی شاخص بورس با افزایش نرخ ارز بالا می‌رود و با کاهش نرخ ارز کاهش می‌یابد.  این مطالب نشان می‌دهد که شرایط ساختاری به گونه‌ای نیست که با کاهش نرخ ارز برای چند ماه انتظار کاهش قیمت‌ها را داشته باشیم. لذا با کاهش نرخ ارز نباید انتظار داشت قیمت‌ها در بازارهای دیگر هم به سرعت کاهش یابد چرا که این موضوع نیاز به زمان و به ثبات رسیدن بازار ارز دارد.کم شدن نرخ ارز از ۳۰ هزار تومان به ۲۴ هزار تومان فعلی را نمی‌توان کاهش نرخ ارز نامید و انتظار کاهش قیمت‌ها در دیگر بخش‌های اقتصاد کشور را داشت چرا که این موضوع زمان‌بر خواهد بود، اقتصاد ایران متکی به نفت است و اقتصاد مستقل تولیدی ندارد بنابراین نیروی محرکه آن دولت است که با یک اقتصاد آزاد کاملا متفاوت است. در چنین اقتصادی که قیمت‌ها دستوری مطرح می‌شود نمی‌توان واژه چسبندگی قیمت را در آن به کار برد چرا که این اصطلاح علمی در اقتصادهای باز کاربرد دارد و در این جوامع فروشنده تمایلی به کاهش قیمت نشان نمی‌دهد. در اقتصاد آزاد این بخش خصوصی است که زمام امور را به دست می‌گیرد اما متاسفانه در اقتصاد دولتی ایران، بازار نمی‌تواند آنطور که باید و شاید کار کند. در چنین اقتصادی به دلیل مداخلات داخلی انگیزه از بخش خصوصی گرفته می‌شود چرا که هم تناسب قیمت‌ها بر هم می‌ریزد هم اینکه قدرت برنامه‌ریزی و برآورد از فعالان اقتصادی گرفته می‌شود.  در اقتصاد ایران متکی به صادرات نفت و واردات کالا هستیم یعنی هر چه بیشتر نفت بفروشد به واردات آن نیز افزوده می‌شود، بنابراین زمانی که فروش نفت کم شود، میزان واردات نیز کاهش می‌یابد و از سوی دیگر با توجه به نبود تولید داخل و کمبود عرضه شاهد بالا رفتن قیمت‌ها خواهیم بود. دولت باید فضای کسب و کار برای تولید بیشتر در داخل را فراهم کند اما متاسفانه در حال حاضر تولید ما ریشه داخلی ندارد و عمده واردات ما نیز به صورت کالاهای نیمه آماده‌ای وارد می‌شود که در اینجا به کالای نهایی تبدیل‌ شود نه اینکه مواد خامی باشند برای تولید یک کالا.

اقتصاد ایران وابستگی شدیدی هم به ارز دارد به نحوی که حتی تمام عملکرد بورس ایران را هم تابعی از نرخ ارز تعیین می‌کند و با کاهش قیمت ارز شاهد برهم‌ریختگی بازار سرمایه خواهیم بود. بنابراین هم افزایش نرخ ارز و هم کاهش آن به اقتصاد آسیب‌هایی وارد می‌کند که باید هرچه سریع‌تر اصلاحات لازم برای بهبود این شرایط انجام شود.