اقتصاد کلان و ظرفیت بازار سرمایه

مرتضی دلخوش

شرایط اقتصادی ایران در سال‌های گذشته به شکلی پیش‌رفته که امروز بخش مهمی از جامعه در کنار درآمدهای ثابت خود به دنبال به دست آوردن درآمدهایی هستند که گذران زندگی را برای آنها تسهیل کند. در واقع حضور بخش مهمی از جامعه در بازارهای مختلف نشان‌دهنده دو موضوع مهم است. نخست آنکه با توجه به افزایش هزینه‌های جاری، بخش مهمی از جامعه برای گذران زندگی و برطرف کردن نیازهای جاری، نیاز به درآمدهای جدای از حقوق و درآمدهای ثابت‌شان دارند. از سوی دیگر با توجه به نرخ بالای تورم و سقوط ارزش ریال، بخشی از جامعه نیز نگران این هستند که ارزش پس‌اندازهای ریالی‌شان افت کند و از این رو به دنبال تبدیل پس اندازهای‌شان به ارزشی جز ریال هستند. در سال‌های گذشته ما بارها دیده‌ایم که وقتی شرایط یک بازار تغییر می‌کند و قیمت‌ها در آن افزایش پیدا می‌کنند، حجم قابل توجهی از نقدینگی سرگردان به این بازارها هجوم می‌آورند و همین موضوع نظم بازار را بر هم می‌زند.

نگاهی به آنچه در سال‌های گذشته در بازارهایی مانند دلار، طلا، مسکن و خودرو رخ داد به خوبی نشان می‌دهد که حجم نقدینگی سرگردان در جامعه تا چه حد بالاست و در صورتی که اقدامات لازم برای منظم کردن شرایط بازارها از سوی دولت اجرایی نشود، موج افزایش قیمت به شکل قابل توجهی خود را نشان خواهد داد.

در چنین فضایی بود که از ابتدای سال جاری، بازار سرمایه با رشد قابل توجهی، توانست بخشی از نقدینگی جامعه را به خود جذب کند و با توجه به رکورد شکنی‌های پی در پی، تعداد افرادی که به سمت بورس روانه شدند از چند میلیون نفر نیز گذشت. از همان ابتدا کارشناسان تذکر می‌دادند که در صورت حبابی بودن رشد شاخص و در نظر نگرفتن سیاست‌های لازم برای حمایت از این بازار، در آینده‌ای نه چندان دور شاخص سقوط خواهد کرد و بخشی از افراد تازه کار در بازار، با ترس از دست رفتن سرمایه‌های‌شان، پول خود را بیرون خواهند کشید. موضوعی که تا حدی خود را در ماه‌های گذشته نشان داد. در این بین آنچه که در میان تصمیم‌گیران در دولت و مجلس باید اهمیت داشته باشد، برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت بازار سرمایه و عمق بخشی به این بازار است. در صورتی که این عمق بخشی صورت نگیرد، بار دیگر نقدینگی به بازارهایی منتقل می‌شود که نه تنها نتیجه مثبتی برای اقتصاد نخواهد داشت که حتی شرایط را در دیگر حوزه‌ها نیز بر هم می‌ریزد. در این بین دو سیاست بسیار مهم هستند. نخست آنکه با آموزش به افراد تازه وارد به بورس، آنها به این درک برسند که همواره روند افزایش شاخص رخ نمی‌دهد که بالا و پایین رفتن شاخص بخشی از بازار است. از سوی دیگر دولت و مجلس باید با افزایش عرضه‌ها، فعال کردن شرکت‌های بزرگ در بورس و برنامه‌ریزی برای استفاده از منابع بورس در تولید، بازار را به سمتی ببرند که در بلندمدت حضور در آن برای تازه واردها جذاب باشد.