عمق‌بخشی به بازار سرمایه

در سال‌های گذشته بحث بر سر خصوصی‌سازی و کاهش تصدی‌گری اقتصادی دولت همواره مطرح بوده و در شعارها، بسیاری از مسوولان دولتی بر آن تاکید می‌کنند اما در عمل هنوز فاصله زیادی میان این شعارها و آنچه در عمل رخ داده می‌بینیم. برای سال‌های طولانی در اقتصاد ایران یک بانک‌محوری جدی وجود داشته و چه دولت و چه واحدهای تولیدی برای تامین منابع مالی خود از تسهیلات بانکی استفاده می‌کردند. این موضوع از سویی به نظام بانکی کشور فشار جدی وارد کرده و از سوی دیگر با توجه به محدودیت منابع مالی، در بسیاری از مواقع تامین منابع مالی لازم با دشواری همراه شده است. یکی از راه‌های اصلی که در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته و بهترین گزینه به حساب می‌آید استفاده از ظرفیت نظام سرمایه است. در ایران عملا برای سال‌های طولانی به استفاده بازار سرمایه بی‌اعتمادی جدی وجود داشته و به نظر می‌رسد با توجه به اتکا به پول نفت، عملا استفاده از این ابزار مهم نادیده گرفته شده است. در این بستر، بازار سرمایه عملا عمق پیدا نکرده و هرچند سهام‌هایی عرضه شده و  فعالیت‌ها ادامه دارند، اما بازار عمق لازم را ندارد. یکی از دلایل اصلی این موضوع، مقاومت برخی مدیران میانی در برابر خصوصی‌سازی بوده است. اینکه با سهام شرکت‌ها را عرضه کنیم اما مدیریت آن را انتقال ندهیم، در واقع هیچ تفاوت اجرایی خاصی رخ نداده و امکان استفاده از ظرفیت‌های بورس نیز فراهم نشده است. در سوی دیگر ماجرا، وقتی بورس جدی گرفته نشده، مقدمات ورود مردم به این بازار نیز به درستی فراهم نشده است. بازار سرمایه پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و بالا و پایین شدن شاخص در آن طبیعی است. در این فضا باید به سهامداران جدید آموزش داد که چگونه به این بازار ورود کنند تا از سویی سرمایه خود را از دست ندهند و از سوی دیگر مقدماات رشد شاخص فراهم شود. اینکه در قوانین بالادستی به مساله عرضه سهام شرکت‌های دولتی اشاره شود، قطعا اتفاق مثبتی است اما اینکه این توجه به چه شکل اجرایی شود، اهمیت بیشتری دارد. اگر بنا باشد اتفاقی که در ماه‌های ابتدایی سال جاری افتاد تکرار شود، جز ایجاد جو ملتهب و حباب نتیجه‌ای ندارد. این در حالی است که اگر دولت، زیرساخت‌های لازم برای عمق‌بخشی به بازار را در دستور کار قرار دهد و عرضه سهام را به شکل جدی در دستور کار قرار دهد، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه نقش محوری‌تری داشته باشد اما در غیر این صورت باز هم التهاب در بازار شرایط را دشوار خواهد کرد.