نفت ایران پس از تحریم

نفت ایران برای سال‌های طولانی در بازار جهانی عرضه شده و با توجه به کیفیت این محصول و شرایط حکمفرما در این بازار، مشتریان سنتی برای این محصول وجود دارد. به این معنی که در صورت کنار رفتن تحریم‌ها، ایران می‌تواند لااقل بخشی از بازار از دست رفته خود را به دست آورده و بار دیگر نفت خود را بفروشد. آنچه در این میان اهمیت فراوانی دارد، شناخت دقیق ایران از بازار جهانی نفت و تغییرات این بازار است. سیاستگذاران بازار نفت باید بدانند که در سه سالی که ایران به دلیل تحریم‌ها در بازار نفت حضور داشته، تغییرات قابل توجهی در این حوزه به وجود آمده و این روند در آینده نیز با سرعت و قدرت بیشتری ادامه خواهد داشت.

نخست آنکه ابتدا تحت تاثیر شیوع کرونا و سپس کاهش تقاضا برای نفت خام به دلیل سیاست‌های کلان کشورهای توسعه یافته، شرایط دیگر مانند گذشته نخواهد بود. بسیاری از کشورهای توسعه یافته به دلیل سیاست‌های حفظ محیط زیست به دنبال اجرای طرح‌هایی هستند که مصرف سوخت فسیلی را کاهش دهد و از این رو در آینده نه چندان دور احتمالا تقاضا برای نفت در بازار کاهش خواهد یافت.

از سوی دیگر، در سال دهه‌های گذشته نهادهایی مانند اوپک امکان تصمیم‌گیری برای بازار نفت و جابه‌جایی قیمت را داشتند اما امروز نه تنها اوپک دیگر توان تصمیم‌گیری در این زمینه را ندارد که در سال‌های گذشته کشورهایی مانند عربستان سعودی و روسیه که تولید نفت‌شان چند برابر ایران است نیز نتوانسته‌اند تصمیماتی بگیرند که قیمت نفت را افزایش داده یا بازار را کنترل کند. از این رو ما باید در جریان باشیم که حتی در صورت کنار رفتن تحریم‌ها نیز امکان کاهش قیمت نفت یا به وجود آمدن تغییراتی که مدیریت آن از اختیار ما خارج است، وجود خواهد داشت.

از این رو در صورت کاهش تحریم‌ها، ما باید تلاش کنیم که ابتدا با فعال کردن سیاست‌های بازاریابی لااقل بخشی از بازاری که در سال‌های گذشته به دیگر کشورها رسیده را پس بگیریم و سپس با اجرای سیاست‌های توسعه محور، حضور خود را در این بازار تضمین کنیم.

یکی از سیاست‌هایی که می‌تواند در این حوزه در نظر گرفته شود، حضور پرقدرت ایران در بازار محصولات نفتی با تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر است. این بازار هم شانس فعالیت و به دست آوردن بازارهای بیشتر را دارد، هم برای اقتصاد ایران درآمد و ارزش افزوده جدید به وجود می‌آورد و در نهایت به توسعه اقتصاد کشور کمک می‌کند. اگر این تغییر سیاست رخ دهد، شانس ما برای به دست آوردن درآمدهای نفتی بیشتر می‌شود و در غیر این صورت حتی با کنار رفتن تحریم‌ها نیز ما باز باید ریسک تغییرات جدی را بپذیریم.