«تخلف و رانت»؛ عامل نابودی میوه‌ها
تعادل | فرشته فریادرس|
۳۰ هزارتن پرتقال فاسد شد! سریال نابودی میوه‌های تنظیم بازاری اگرچه اتفاق جدیدی نیست، اما غم‌انگیز است. هرساله به دلیل دخالت دولت و بخشنامه‌های شبانه بخشی از میوه فاسد یا معدوم می‌شوند. اما چرا این اتفاق افتاد و پای چه کسانی در این میان است؛ دولت، وزارت صمت یا دلالان؟ رییس اتحادیه بارفروشان، دلیل این اتفاق را در این می‌داند که سیب و پرتقال تنظیم بازار با قیمت بالاتر عرضه شد و روی دست دولت ماند. به گفته او، شب عید هشدارهای لازم به دولت داده شد، اما کسی به حرف بخش خصوصی اعتنا نکرد! اما چرا؟ چون دولت زیر بار عرضه میوه‌های تنظیم بازاری با قیمت پایین تر نرفته و به دنبال فروش آنها با نرخ بالاتری بوده است. اما این ماجرا ظاهرا مقصر دیگری هم دارد؛ نایب‌رییس اتحادیه سراسری باغبانی کشور نوک پیکان انتقاد را مشخصا به سمت وزارت صمت می‌گیرد و می‌گوید: این وزارتخانه تخلف کرده؛ چراکه دستور این وزارتخانه برای منع صادرات سیب و پرتقال با علم بر عدم کشش بازار داخل برای مصرف سیب و پرتقالی تولیدی صورت گرفته است. نتیجه مشخص این تصمیم هم این بود که ابتدای امسال با انباشت میوه‌ها روبرو باشیم. نمونه عینی آن هم اینکه باگرم شدن هوا، هزاران تن پرتقال روی دستشان مانده. بنابراین اتفاقات پیش آمده توسط وزارت صمت را می‌توان تخطی از قانون عنوان کرد. برخی از فعالان بازار میوه نیز با مقصر دانستن دولت و وزارت صمت در این ماجرا، می‌گویند به دلیل رانت بزرگی که در این حوزه وجود دارد، دولت حاضر نیست دخالت را کنار بگذارد و فقط به نظارت بسنده کند.
ردپای دلالان در نابودی میوه‌های عید!
زمستان سال ۹۹اعلام قیمت‌های نجومی برای میوه‌ها، به قدری بود که صدای همه مردم را درآورد. نمونه‌اش همین میوه پرتقال که مرز ۳۰ هزار تومان را هم رد کرد. اما حالا خبر رسیده همین پرتقال که در فصل سرد سال طرفدار بیشتری دارد، با شروع سال روی دست دولت مانده و فاسد شده. بی‌تدبیری، ناهماهنگی یا هر چیزی، آنچه تاسف بار است اینکه ۳۰ هزار تن پرتقال در معرض فاسد شدن قرار دارد. آن هم در شرایطی که مردم به دلیل فشارهای اقتصادی قادر به خرید میوه نیستند.
اما ببینیم ماجرا از چه قرار است و مشکل از کجاست؟ براساس آمار اعلامی مصطفی دارایی‌نژاد، رییس اتحادیه میدان مرکزی میوه و ترهبار، میزان تولید مرکبات در کشور، حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتُن اعلام شده که در حال حاضر موجودی پرتقال کشور حدود ۱۰۰ هزار تُن است که ۸۰ درصد این موجودی در انبارها و ۲۰ درصد آن در سردخانه‌هااست. او با تشریح وضعیت پرتقال‌های دپو شده در انبارها و سردخانه‌ها و تایید تهدید فساد این محصولات در یک برنامه تلویزیونی در اظهاراتی عنوان کرد که دپوی این محصولات در انبارها و سردخانه‌ها، بیشتر توسط دلالان و واسطه‌ها انجام شده، که بیش از این هشدارهای لازم به این افراد دراین زمینه داده شده، که با توجه به فراوانی بار و تولید در کشور، با عرضه محصولات خود در زمان مناسب، هم قیمت‌ها در بازار متعادل و هم با افزایش فروش، از خسارات احتمالی جلوگیری می‌شود؛ اما برخی از دلالان به طمع سود بیشتر، بارها را نگه داشتند و از عرضه آنها به بازار خودداری کردند و در حال حاضر ۳۰ هزار تُن از این ۱۰۰ هزارتُن پرتقال موجود در انبارها و سردخانه‌ها در حال از بین رفتن است.
دارایی نژاد با بیان اینکه ۸۰ درصد این میوه‌های دپو شده متعلق به دلالال و واسطه‌هاست، نقش ستاد تنظیم بازار در این موضوع را تکذیب و عنوان کرده که این‌بارها و فساد محصولات دپو شده در انبارها و سردخانه‌ها ربطی به ستاد تنظیم بازار و وزارت صمت ندارد، و میوه‌های خریداری شده برای تنظیم بازار شب عید، تنها ۲۰ هزار تُن بوده که طبق روال هر سال به منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و تامین کالا در بازار انجام شد که بخشی از آن در ایام عید به بازار عرضه شد و بخش باقی مانده نیز در حال عرضه است و این دو موضوع کاملا مجزا از هم هستند.
در این میان رییس اتاق اصناف تهران نیزدر اظهاراتی بر مدیریت صحیح ستاد تنظیم بازار در جلوگیری از سوءاستفاده سودجویان در بازار شب عید تاکید کرده و گفته است که میوه‌های دپو شده در انبارها و سردخانه‌ها ربطی به اقدامات تنظیم بازار میوه ندارد.قاسم نوده فراهانی درباره دپو برخی میوه‌ها و وجود میوه مازاد بر نیاز بازار در سردخانه‌ها و انبارها همچنین بیان کرده که وزارت صمت مسوولیت فروش میوه تولید شده را ندارد و موضوعی که به ستاد تنظیم بازار در این خصوص مربوط است بحث خرید و تامین برخی اقلام، از جمله میوه برای تنظیم بازار و جلوگیری از افزایش نامتعارف قیمت‌هاست.
البته او مقصر این اتفاق را خریدارانی می‌داند که میوه را در انبارها و سردخانه‌ها دپو کردند و حاضر نبودند در زمانی که تقاضا در بازار وجود داشت، میوه را با قیمت مناسب و پایین عرضه کنند و حالا که تقاضای این اقلام کاهش پیدا کرده است، با تهدید فساد میوه روبه‌رو شدند.
هشدار داده بودیم اماصمت تخلف کرد!
علی رغم دفاعیه رییس اتاق تهران و رییس اتحادیه میدان مرکزی میوه و ترهبار از ستاد تنظیم بازار، اما نایب‌رییس اتحادیه سراسری باغبانی کشور می‌گوید که بیش از ۳ ماه پیش نسبت به احتمال فساد میوه‌ها در انبارها در صورت عدم تعریف بازار مصرف برای آنها، به مسوولان وزارت صمت هشدار داده بودیم اما کسی توجهی نکرد. بنابه اظهارات مجتبی شادلو، وقتی که وزارت صمت در آذرماه سال گذشته دستور به توقع صادرت سیب و پرتقال را صادر کرد، در آنزمان به وزیر صمت نامه نوشتند و گزارشی درباره افزایش تولید در این دو محصول و خطر بسته شدن بازار مصرف خارجی هشدار لازم داده شده است. او در گفت‌وگو با «ایلنا» می‌گوید: پس از آن با کمک نمایندگان مجلس وزارت، صمت را وادار به رفع ممنوعیت صادرات کردیم تا حداقل اجازه صادرات سیب در قبال واردات موز را صادر شود، چراکه به روشنی آشکار بود که اگر بازاری برای مصرف نباشد باغداران زیان می‌بینند و محصولات از بین می‌رود. اما به گفته شادلو؛ به رغم صدور این اجازه و تصویب وزارت صمت با تاخیر عجیب ابلاغ 50 روزه آن را به گمرکات اعلام کرد.ابلاغ مصوبه واردات موز به شرط صادرات سیب برای باغداران امید بخش بود، اما طولی نکشید که در 25 اسفندماه ۹۹ یکی از معاونین وزارت صمت در مصاحبه تلویزیونی از ممنوعیت صادرات سیب و پرتقال خبر داد. تصمیمی که به گفته شادلو، با علم بر عدم کشش بازار داخل برای مصرف سیب و پرتقال تولیدی گرفته شده بود و دستور به ممنوعیت صادرات در حالی صادر شد که حجم زیادی سیب و پرتقال تولیدی در داخل انبارها مانده بود. بنابراین نتیجه مشخص چنین تصمیمی از همان زمان کاملا واضح بود که در ابتدای امسال با انباشت میوه‌هایی روبرو شویم، که به دلیل نبود بازار دچار فساد خواهند شد. شادلو، اتفاقات پیش آمده توسط وزارت صمت را تخلف قانونی و حرکت در خلاف جهت دستورات مکرر مقام معظم رهبری برای حمایت از تولید داخل و مانع زدایی می‌داند و می‌گوید: وزارت صمت با تغییر یکشبه قوانین و تصمیمات غیر کارشناسی مقصر اصلی نابودی ثروت در اقتصاد کشاورزی است.
رانت بزرگ در بازار میوه!
در همین حال، یک فعال بازار میوه نیز با بیان اینکه فساد میوه‌های تنظیم بازاری اتفاقی جدید نیست و هر سال شاهد آن هستیم، دخالت دولت در بازار میوه شب عید، را دلیل این امر می‌داند. او می‌گوید: مسوولان دولتی هر سال با خریدهای غیره متخصصانه، میزان زیادی سیب و پرتقال را نابود می‌کنند. به گفته این فعال بخش خصوصی، در نوروز ٩٩ که سیب درختی بازار خوبی پیدا کرد و قیمت آن افزایش زیادی داشت و کسانی که این میوه را ذخیره کرده بودند به جای اینکه آن را میان مردم توزیع کنند، اقدام به صادرات کردند و سود خوبی به جیب زدند. او همچنین با اشاره به اینکه به دلیل سود هنگفت در این امر، دولت به هیچ عنوان راضی به خروج از آن و سپردن امور به بخش خصوصی نیست، به «خبرگزاری مهر» گفته است که علی رغم ایرادات فراوان در تنظیم بازار میوه شب عید و اصرار برای سپردن کار به افراد متخصص، به دلیل رانت بزرگی که در این حوزه وجود دارد، دولت حاضر نیست دخالت را کنار بگذارد و فقط به نظارت بسنده کند.
