شوخی ۱۳ میلیارد دلاری نوبخت و همتی!

سازمان برنامه و بودجه معتقد است که «دولت استقراضی از بانک مرکزی نداشته و این حرف بی‌اساسی است که رییس کل بانک مرکزی هم آن را تایید می‌کند و در عین حال این سازمان ۱.۲ میلیارد دلار نیز از بانک طلبکار است». اما از سوی دیگر همتی نه تنها عدم استقراض را تایید نکرده بلکه آن را شوخی دانسته و گفته که «۱۳ میلیارد دلار ارز به کالاهای اساسی اختصاص داده شده که این بدهی دولت به بانک مرکزی است و باید برگردانده شود.» به گزارش ایسنا، جریان ادعای استقراض از بانک مرکزی و اعتراف به چاپ پول از طرف بانک و رد این موضوع از سوی دولت هنوز ادامه دارد و تکلیف آن مشخص نیست. ولی اظهارات جدید روسای سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی مسائل دیگری را مطرح می‌کند. 

  استقراض یک سالی است که علنی شده

ماجرا از سال گذشته شروع شد؛ زمانی که تورم رو به افزایش بود و بحث تامین کسری بودجه و اثرگذاری آن بر تورم مطرح شد و سازمان برنامه و بودجه با رد این موضوع اعلام کرد که هیچ استقراضی از بانک مرکزی جهت تامین کسری بودجه صورت نگرفته و دولت انضباط مالی کاملی داشته است. اما همتی - رییس کل بانک مرکزی - اینگونه توضیح داد که منابعی که دولت براساس قانون بودجه از صندوق توسعه ملی برداشت و آن را باید بانک به ریال تبدیل کند در شرایطی که دلاری در دسترس نیست، به نوعی استقراض از بانک مرکزی به شمار می‌رود که خود بر پایه پولی و تورم اثرگذار بوده است.  این جریان ادامه داشت تا اینکه در ابتدای سال جاری همتی رسما به چاپ پول در بانک مرکزی برای پرداخت منابع ریالی دولت اعتراف کرد و نوبخت - رییس سازمان برنامه و بودجه - این موضوع را تایید نکرده و جریان بدهی بانک مرکزی به دولت و اینکه آن بزرگ‌ترین بدهکار دولت است را مطرح کرد.

  جریان مکالمات کلاب‌هاوس و تلویزیون در مورد استقراض و بدهی 

اما در هر صورت توضیح کاملی در رابطه با اینکه این طلب چگونه و تا چه میزان است ارایه نشد تا اینکه اخیرا اظهارات همزمان مسوولان مربوطه در کلاب‌هاوس و تلویزیون گویای ارقام تازه‌ای از بدهی‌های دولت و بانک مرکزی بود. 

  بدهی 1،2 میلیارد دلاری بانک مرکزی به دولت 

نوبخت که در کلاب‌هاوس حضور داشت در رابطه با بدهی بانک مرکزی به دولت توضیح داد و رقم آن را ۱.۲ میلیارد دلار اعلام کرد. وی گفت که اگر تلاش نشود بین سازمان برنامه و بانک مرکزی اختلافی ایجاد شود، رقم قابل توجهی از محل فروش و صادرات فرآورده‌های نفتی ایجاد می‌شود که برای پرداخت‌هایی از جمله یارانه به حساب بانک مرکزی واریز می‌شود، اما مشکلی که بانک مرکزی دارد این است که نمی‌تواند این رقم را به ریال تبدیل کند که البته این طور نیست که بانک مرکزی نخواهد ولی نمی‌تواند به دلیل مراقبت‌هایی که برای پایه پولی و تورم دارد این ۱.۲ میلیارد ریال را به ریال تبدیل کند. 

  استقراض دولت از بانک بی‌اساس است و همتی تایید می‌کند 

نوبخت در اظهاراتش گفت که دکتر همتی این بدهی را قبول دارد، وی همچنین گفت که استقراض دولت از بانک مرکزی حرف بی‌اساسی است و دکتر همتی نیز این را تایید می‌کند. 

  عدم استقراض شوخی است، ۱۳ میلیارد دلار طلبکاریم 

اما اظهارات رییس سازمان برنامه و بودجه دقایقی بعد از سوی رییس کل بانک مرکزی که همزمان در یک برنامه تلویزیونی حضور داشت پاسخ داده شد و وی گفت که آقای نوبخت شوخی کرده است که دولت از بانک مرکزی استقراضی نداشته است. وی این استقراض را به جریان تامین ارز کالاهای اساسی نیز ربط داده و گفته که در دو سال گذشته ۱۳ میلیارد دلار به کالاهای اساسی اختصاص داده شده که این بدهی دولت به بانک مرکزی به شمار می‌رود و باید ظرف سه سال به بانک برگردد. 

همتی البته در این باره توضیح کاملی ارایه نکرده ولی به نظر می‌رسد این ماجرا مربوط به ارز ترجیحی تامین شده برای کالاهای اساسی است که عمدتا از محل فروش نفت تامین می‌شود و با توجه به تاخیری که در برگشت ارز حاصل از صادرات نفت وجود دارد بانک مرکزی در این رابطه از دولت طلبکار می‌شود.  همتی معتقد است که زمانی دولت می‌تواند از بانک مرکزی طلبکار باشد که فاکتورهای اقتصادی اصلاح شده و این بدهی می‌تواند به معنی حکمرانی درست و صحیح اقتصادی باشد. 

  دولت بالای ۱۰۰ هزار میلیارد به بانک‌ها 

بدهی دارد

رییس کل بانک مرکزی جریان بدهی دولت به شبکه بانکی را هم مطرح کرده و گفته که ما بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلب داریم.

  تاکید دوباره نوبخت بر عدم امکان بانک برای تبدیل منابع ارزی دولت به ریال و عدم استقراض 

اما بار دیگر این صحبت همتی در کلاب‌هاوس مطرح و با واکنش نوبخت مواجه شد و او دوباره تاکید کرد که حتما آقای همتی تایید می‌کند که ۱.۲ میلیارد دلار ناشی از صادرات نفت از سوی وزارت نفت به بانک مرکزی واریز شده و بانک نتوانسته آن را تبدیل و تسعیر کند برای همین بخشی از منابع ارزی ما نزد بانک مرکزی است ولی برای مدیریت پایه پولی کشور مطالبات سازمان هدفمندی یارانه‌ها را پرداخت نکرده است. وی در مورد بدهی ۱۰۰ هزار میلیاردی دولت به بانک‌ها نیز گفت که دولت استقراضی از بانک مرکزی نداشته و بخشی از طلب برخی افراد از دولت، تهاترشده است، یعنی بدهی‌های برخی شرکت‌های دولتی مثل جی‌تی‌سی به دولت منتقل شد و آنچه که در رقم بدهی دولت به بانک مرکزی است ناشی از این موارد است نه اینکه برای تصویب بودجه از بانک مرکزی استقراض کنیم.

    جریان این اختلاف‌نظرها چیست؟

حدود یک‌سال از اظهارات علنی و رسانه‌ای مسوولان ارشد دولت در سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در رابطه با استقراض دولت از بانک مرکزی، چاپ پول و البته بدهی‌های طرفین به یکدیگر گذشته و هر بار مسائلی مطرح می‌شود که به حواشی و ابهامات دامن می‌زند، در حالی که اصل ماجرا می‌تواند به شرایط تحریمی برای دسترسی به ارز حاصل از صادرات نفت و فرآورده‌های آن و همچنین ارزهای صندوق توسعه برگردد که با توجه به نیاز به تامین کالای اساسی و با سایر هزینه‌های دولت بانک مرکزی مجبور به پرداخت ارز از محل منابع خود یا تبدیل آن به ریال است. این در حالی است که بانک مرکزی رسما ارز حاصل از صادرات نفت فورا در اختیار ندارد و پیش از این اینطور بوده که منابع ریالی را در اختیار دولت قرار داده ولی اکنون سخت‌گیری بیشتری در این مورد وجود دارد در عین حال که در تبدیل دلار به ریال با توجه به حجم بالای آن و تاثیری که بر پایه پولی و تورم خواهد داشت به کندی صورت می‌گیرد و موجب نارضایتی دولت شده است. اما به هر حال این می‌تواند با توجه به اظهارات مطرح شده بخشی از ماجرا باشد ولی اینکه واقعیت این بدهی‌های ۱.۲ میلیارد دلاری و ۱۳ میلیارد دلاری چیست و آیا ابعاد دیگری را نیز به همراه دارد موضوعی است که باید شفاف‌سازی آن از سوی مسوولانی که آن را مطرح کرده‌اند انجام شود چرا که بحث ارقام هنگفتی از منابع ارزی و ریالی مطرح است که دائم بر ابهامات آن افزوده می‌شود.