هوای تهران در گرما هم آلوده است

دیگر آلودگی‌هوای تهران مربوط یک یا دو فصل خاص نیست، حالا به مدد آلاینده‌ای به اسم «ازن» دیگر هر فصل و هر ماه هوای تهران آلوده می‌شود؛ با این تفاوت که نیمی از مواقع این آلودگی پنهان است و نشانه‌ای از آن در آسمان شهر دیده نمی‌شود. در فصل بهاری که معمولا در آن خبری از پدیده «وارونگی هوا» و در نتیجه آلودگی هوا نبود، امسال برای ۱۰ روز هوای پایتخت در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار گرفته که مقصر شش روز از اینها آلاینده‌ ازن بوده است، آلاینده‌ای که تازه چند سالی است به‌طور دقیق در تهران اندازه‌گیری می‌شود. اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد که در این چند سال هم تعداد روزهایی که به خاطر آلاینده ازن، تنفس هوا خطرناک شده افزایش پیدا کرده است.

  «ازن» چقدر هوای تهران را آلوده می‌کند؟

در سال ۱۳۹۵ تنها برای یک روز هوای تهران به خاطر ازن، ناسالم شد، اما سال گذشته این اتفاق برای ۳۶ روز در فصول بهار و تابستان تکرار شد. البته مسوولان می‌گویند که علت اینکه ازن قبلا به عنوان آلاینده هوای تهران معرفی نمی‌شد، نبود تجهیزات تشخیص آن بود. سال گذشته حسین‌رضا شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، به خبرآنلاین گفته بود: قبلا هم آلاینده ازن در هوای تهران اندازه‌گیری می‌شد، اما اعداد بالا، اما حالا با تغییر معیارها و شیوه اندازه‌گیری اعداد بالا رفته‌اند، تغییر روش باعث شده که به نظر بیاید امسال آلوده‌تر بود. به هرحال گزارش‌های منتشر شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این آلاینده اصلی‌ترین دلیل آلودگی‌هوای تهران در نیمه ابتدایی سال است و معمولا میزان آن در فصول تابستان اوج می‌گیرد.

  «ازن» از کجا وارد هوای شهر می‌شود؟

مثل همه عوامل دیگر آلودگی‌هوا، منشأ آلاینده ازن هم خودروها و سوخت‌های مختلف است، با این تفاوت که این آلاینده به شکل مستقیم از داخل خودروها وارد هوا نمی‌شود و به نوعی یک آلاینده ثانویه است. سازمان محیط‌زیست ایالات متحده امریکا در این باره نوشته است: «آلودگی ازن زمانی به وجود می‌آید که آلاینده‌های ناشی از خودروها، نیروگاه‌ها، صنعت کارخانه‌های شیمیایی و ... در حضور نور خورشید با همدیگر واکنش نشان می‌دهند و آلاینده ازن را به وجود می‌آورند. به‌طور جزئی‌تر سه مورد سوخت‌های نسوخته، اکسیدهای نیتروژن و نور خورشید از عوامل ایجاد ازن در هوا هستند. پمپ بنزین‌ها، موتورهای کاربراتوری، خودروها و ... عامل ایجاد دو مورد ابتدایی انسان‌ها هستند و مورد سوم هم در فصول گرم به وجود می‌آید. برای مثال خودروهای دیزلی، اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوای تهران، دیگر منشأ انتشار ازن هستند، این خودروها نیترات‌های اکسیژن یا ناکس تولید می‌کنند که بعد به ازن تبدیل می‌شوند، براساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا میزان انتشار این نوع گازها هم در هوای تهران زیاد شده است.

  چه کسانی با تنفس «ازن» 

در خطر قرار می‌گیرند؟

با وجود اینکه این آلاینده ثانویه خودش را با تیره خاکستری کردن آسمان‌ شهر و محو کردن کوه‌ها نشان نمی‌دهد، اما وجود آن در هوا به همان اندازه دیگر آلاینده‌های هوای تهران خطرناک است و حتی تنفس میزان کمی ازن می‌تواند خطرناک باشد. افراد درگیر با بیماری آسم، کودکان، سالمندان و افرادی که فعالیت زیادی در هوای آزاد دارند در خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که شرایط ژنتیکی خاصی دارند یا مواد غذایی مهمی مثل ویتامین C و E را به میزان کمی دریافت می‌کنند در مواجهه با ازن در خطر بیشتری هستند. همچنین کودکان در خطر بیشتری قرار دارند چون ریه‌های آنها به‌طور کامل رشد نکرده است و معمولا میزان بیشتری درگیر فعالیت در خارج از خانه هستند. گزارش سازمان جهانی بهداشت از اروپا نشان داده است که به‌طور سالانه آلاینده ازن منجر به ۲۱هزار مرگ زودرس در ۲۵ کشور اتحادیه اروپا می‌شود. سرفه یا گلو درد، سخت‌تر شدن تنفس عمیق و احساس درد هنگامی که نفس عمیق می‌کشید، التهاب مجاری تنفسی، قرار گرفتن ریه‌ها در معرض عفونت بیشتر، تشدید بیماری‌های ریوی مانند آسم، آمفیزم و برونشیت مزمن، افزایش دفعات حملات آسمی همه و همه علایمی است که وجود ازن در هوا برای ما ایجاد می‌کند. برخی از این موارد حتی در افراد سالم هم دیده شده است، اما معمولا شدت آنها در افراد درگیر با بیماری‌های ریوی یا آسم بیشتر است. همچنین قرار گرفتن در معرض ازن برای یک زمان طولانی می‌توند منجر به آسم شدید شود و احتمالا این آلاینده یکی از دلایل شدت گرفتن آسم در افراد است.

  راهکار چیست؟

مرکز پیشگیری از بیماری‌های واگیر ایالات متحده امریکا (CDC) پیشنهاد می‌کند که در زمانی که غلظت ازن در هوا زیاد است با انجام برخی اقدامات، میزان کمتری از این آلاینده را تنفس کنید. این مرکز پیشنهاد کرده است که در اینجور مواقع کمتر از خانه خارج شوید یا به مناطقی بروید که غلظت ازن کمتر است. اگر از خانه خارج می‌شوید، انجام فعالیت‌های کم‌تحرک‌تر را انتخاب کنید، تا به شکل آرام‌تری تنفس کند. همچنین برنامه‌های خود را به زمانی انتقال دهید که میزان ازن موجود در هوا کمتر است، معمولا هنگام صبح و شب این آلاینده غلظت کمتری در هوا دارد.