استقلال بانک مرکزی به شرط عملکرد درست دولت

مهدی غضنفری|

وزیر اسبق صمت معتقد است برای کاهش استقراض دولت از بانک مرکزی، باید از قبل پیش‌بینی کرده باشیم که درآمدها و هزینه‌ها به چه میزان است و سپس تلاش کنیم دولتی داشته باشیم که درآمدزا باشد نه هزینه‌ساز.  اگر به این دلیل می‌خواهیم استقلال در بانک مرکزی ایجاد کنیم که دستورات غیرمنطقی و مبنی بر چاپ پول دولت را نپذیرد، استقلال بانک مرکزی منجر به این اتفاق نخواهد شد. شاید بگویید طبیعتا وقتی مستقل شود دستور رییس‌جمهور را هم اجرا نخواهند کرد دیگر و پول بدون پشتوانه چاپ نمی‌کند، اما به یک مثال اشاره می‌کنم تا درک بهتری حاصل شود. صندوق توسعه ملی زیرمجموعه ریاست‌جمهوری نیست و طبیعتا ملزم نیست که دستوری هم از این نهاد بگیرد، اما رییس‌جمهور به لطایف الحیل توانست با نامه‌نگاری و به بهانه‌های مختلف، به منابع صندوق دسترسی پیدا کند و برای استفاده از آن مجوز بگیرد. در حال حاضر صندوق توسعه ملی وضعیت خوبی ندارد، همچنین بسیاری از افرادی که وام ارزی گرفته‌اند در حال مذاکره هستند که بازپرداخت وام دریافتی خود را به صورت ریالی انجام دهند. در واقع بلایی که در ۸ سال اخیر دولت یازدهم و دوازدهم برای صندوق توسعه ملی رخ داد، بلایی بود که دولت‌های قبلی سر حساب ذخیره ارزی آوردند. صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی با هم متفاوت هستند؛ ابتدا حساب ذخیره ارزی تشکیل شد و در نهایت با قانون قوی و منسجم تبدیل به صندوق توسعه ملی شد، اما به آسانی این قانون محکم را هم دور زدند و به داخل صندوق دست بردند.زمانی که دولت منابعی برای پرداخت حقوق سیل انبوه متراکم و فشرده کارکنان خود را بدهد، رییس‌جمهور به مقام بالاتر درخواست می‌دهد تا مجوز استقراض از بانک مرکزی را بگیرد که در واقع با توجه به شرایط چاره دیگری جز موافقت با این پیشنهاد و درخواست وجود نخواهد داشت. بنابراین مهم‌تر از استفلال ساختاری و فیزیکی بانک مرکزی، فهم و درک حکمرانی در این کشور است. به این معنا که مقامات و مسوولان به نقطه‌ای از درک برسند که در خود وزارت اقتصاد و ریاست‌جمهوری به هیچ‌وجه اجازه چنین اتفاقاتی را ندهند. برای اینکه امکان استقراض از بانک مرکزی به وجود نیاید، قبل از آن باید پیش بینی کرده باشیم که درآمدهای مالیاتی و بودجه‌ای و همچنین هزینه‌های عمرانی و جاری نیز به چه میزان است و سپس تلاش کنیم دولتی داشته باشم که درآمدزا باشد نه هزینه ساز. اگر این مفهوم را دولت‌ها درک نکنند بانک مرکزی را در کره ماه هم بگذاریم خودشان را به ماه می‌رسانند و به استقراض ادامه می‌دهند. مگر اینکه اندیشه‌های حکمرانی تغییر کند. دولت‌ها باید در بودجه هزینه را براساس درآمد پیش ببرند، در این راستا مجلس هم باید پاسخگوی همه این استقراض‌ها باشد که چرا دولت درآمدهایی را پیش‌بینی کرده که محقق نشده و هزینه‌ها دوبرابر شده است؟ در همین کمیسیون تلفیقی که دور هم جمع می‌شوند و برای بودجه تصمیم‌گیری می‌کنند باید پاسخگو باشند، اما این در حالی است که اغلب آنها کمتر تجربه‌ای در بنگاه اقتصادی دارد تا برایشان مفهوم باشد وقتی به اندازه درآمد خود هزینه نداشته باشید، مقروض هستید. مجلس باید از دولتی که عریض و طویل است و کارمندان بسیاری دارد سوال بپرسد که دولت چرا آنقدر هزینه می‌کند و کشور را گران اداره می‌کند؟ چرا دولت را کوچک نمی‌کنند؟ هزینه‌ها را کاهش نمی‌دهند؟ چرا جاده‌ای را ۱۰ بار آسفالت می‌کنند اما باز هم خراب است؟ تا ما اتقان نداشته باشیم و کیفیت را در تولید و عملیات خدمات دهی ایجاد نکنیم این استقراض دولت از بانک مرکزی و چاپ پول ادامه خواهد داشت. مقام معظم رهبری هم چند بار براین موضوع اتقان تاکید داشتند که باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد. اتقان یعنی در هر بخشی، امور را به بهترین کیفیت با کمترین هزینه انجام دهیم، اما متاسفانه در ادارات و سازمان‌های ما خیلی به این امر توجهی ندارند. بیهوده انرژی مصرف می‌کنند و به آن اندازه خدمت رسانی نمی‌کنند. اگر امور را با اتقان پیش ببریم دیگر شاهد کسری بودجه و مشکلات عدیده پس از آن هم نخواهیم بود. به نقل از ایبنا