عرضه ۳ درصد برق تولیدی در بورس انرژی
علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت: در حال حاضر 75 کارگزاری بورس انرژی از 98 ایستگاه معاملاتی به معاملات انرژی می‌پردازند 74 نیروگاه عرضه‌کننده برق هستند و حدود 400 نوع کالا و اوراق در بورس انرژی پذیرفته‌شده و معامله می‌شود. سامانه‌های معاملات پس از معاملات و قبل از معاملات در بورس انرژی بومی بوده و مراحل تسویه در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی انجام می‌شود.به گفته مدیرعامل بورس انرژی ایران، مراجع قانونی در مورد بازار برق شامل مجلس، وزارت نیرو به نمایندگی از دولت به مجمع تشخیص مصلحت نظام است و در بورس انرژی ابزارهای جدیدی مانند اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق گواهی ظرفیت عرضه می‌شود. تعامل با ذی‌نفعان در بورس انرژی مدنظر است و نمادهای حامل‌های انرژی بر اساس دوره تحویل ماهانه، هفتگی و در اوراق سلف موازی برای مصرف‌کنندگان بزرگ قراردادهای دوجانبه در بازار فیزیکی معامله می‌شود.مدیرعامل بورس انرژی ایران توضیح داد: 38 نیروگاه خصوصی و 36 نیروگاه دولتی و همچنین ناشران اوراق گواهی ظرفیت از عرضه‌کنندگان برق در بورس انرژی هستند و خریداران هم 39 شرکت دولتی و خریداران دیگر هستند.وی جایگاه مقرراتی بورس بازار برق را در ماده 113 قانون برنامه پنجم و نیز قانون توسعه ابزارهای بازار سرمایه و قانون هدفمندی یارانه‌ها دانست که در آنها صراحتاً به بورس انرژی اشاره‌شده و معاملات بالای 5 مگاوات برق در بورس انرژی انجام می‌شود.
یارانه 91.4 میلیارد دلاری انرژی در ایران
مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت: بر اساس گزارش‌های جهانی ایران در سال 2019 حدود 91.4 میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت کرده که این رقم بالغ‌بر 1800 هزار میلیارد تومان است که ایران ازنظر یارانه انرژی در رتبه نخست قرار دارد.نقوی همچنین در پاسخ به شبهه‌ای که اعلام‌شده برق در بورس‌های جهانی معامله نمی‌شود، اظهار کرد: بسیاری از بورس‌های جهانی بورس برق و گاز راه‌اندازی کرده‌اند ازجمله در اتحادیه اروپا و نروژ وجود دارد در آلمان نیز بعد از سیل اخیر قیمت برق در بازار آلمان افزایش‌یافته است. بورس انرژی ایران تفاوتی ازنظر زیرساخت‌های معاملاتی با بورس‌های انرژی دنیا ندارد.به گفته نقوی، طی سال‌های 92 تا 99 معاملات برق در بورس انرژی بیش از 2700 میلیارد تومان بوده است که از کل برق تولیدی کشور میانگین 3 درصد در بورس انرژی معامله‌شده که عمده آن در سال 94 به میزان 7 درصد و کمترین آن در سال اول یک درصد و سال 98 مقدار 2 درصد بوده است.وی توضیح داد: در سال جاری با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان بزرگ برق رشد خوبی در معاملات داشته‌اند، امسال معاملات برق در بورس انرژی ازنظر ارزش 88 درصد و ازنظر حجم 58 درصد نسبت به مشابه سال قبل رشد داشته است. شرکت‌های خرد برای تأمین نقدینگی به شرکت توزیع برق با کمبود نقدینگی مواجه هستند و علی‌رغم پیگیری از سال 97 به این‌سو حجم معاملات فیزیکی در بازار برق به‌شدت کاهش‌یافته است. باوجوداینکه بارها قول داده‌شده منابع تزریق شود، اما تاکنون منابع برای شرکت‌های تولیدکننده برق خصوصی به‌موقع تأمین نشده است.به گفته نقوی، یکی از ماموریت‌های بورس‌ها تأمین مالی برای شرکت‌های تولیدکننده است، در این زمینه اوراق سلف موازی استاندارد اجراشده است که از سال 94 تاکنون با انتشار 20 هزار میلیارد تومان اوراق تأمین مالی انجام‌شده. شرکت‌های خصوصی هزار میلیارد تومان و شرکت‌های دولتی 2800 میلیارد تومان اوراق منتشر کرده‌اند.وی همچنین به صندوق پروژه برای احداث نیروگاه اشاره کرد و گفت: 101 میلیارد تومان صندوق پروژه برای سال 96 پیاده‌‌سازی شد که برای توسعه بازار برق ایران موثر است اما ساختار دولتی و انحصاری حاکم بر نهاده‌های انرژی باعث عدم توسعه صنعت برق شده است. 60 درصد برق کشور توسط بخش خصوصی تولید می‌شود، اما سیاست‌گذاری مناسب خصوصی‌سازی صنعت برق توسعه‌نیافته باید نهاد رگولاتور و تنظیم‌گر در برق راه‌اندازی شود.به گفته مدیرعامل بورس انرژی ایران در حال حاضر توانیر هم تولیدکننده و هم سیاست‌گذار و هم ناظر صنعت برق است که تضاد منافع ایجاد می‌کند و این مانع توسعه بازار برق است. از طرفی مقاومت در برابر کارکرد بورس انرژی وجود دارد که بازار شفاف و رقابتی به شمار می‌رود. در مصوبه هیات‌وزیران برای توسعه صنعت برق تأکید شده بود، اما این مصوبه اجرا نشد.وی چالش بعدی صنعت برق را طولانی بودن زمان تدوین مقررات در وزارت نیرو و نهاد دولت دانست که مراحل اداری آن به‌کندی صورت می‌گیرد.به گفته نقوی بر اساس ماده 44 قانون برنامه ششم باید توسعه نیروگاه تا آخر دولت انجام می‌شد، اما این کار انجام‌نشده است.وی یکی از پیچیدگی‌های کالای برق را نداشتن قابلیت ذخیره‌سازی دانست و اظهار کرد: اما ابزارهای متناسب با آن طراحی‌شده است برق یک کالای تعرفه‌ای و از طرفی کالای عمومی است و نه کالای اقتصادی به شمار می‌رود، همچنین مقررات مالیاتی چالش‌هایی برای معامله در بورس انرژی فراهم کرده است. از طرفی شناخت کافی در مورد بورس انرژی وجود ندارد. برخی از دوستان هنوز فکر می‌کنند، برق در دنیا در بورس معامله نمی‌شود، درحالی که اکثر بورس‌های مهم دنیا به معاملات برق می‌پردازند.
نقوی در مورد تأمین برق رمزارزها گفت: برق موردنیاز برای تولید رمز ارز باید از طریق بورس انرژی تأمین شود، اما تاکنون محقق نشده است. فرصت‌های مناسبی برای نیروگاه‌های مرزی وجود دارد که می‌توانند به صادرات برق اقدام کنند اما شرکت‌های وابسته به وزارت نیرو در مقابل آن مقاومت می‌کنند. مدیرعامل بورس انرژی ایران همچنین گفت: تعیین نرخ بهره‌برداری و حق ترانزیت برق از 2 سال قبل مشخص نشده است و یکی از موانع ترانزیت برق به شمار می‌رود، درحالی که حق بهره‌برداری و ترانزیت برق در دنیا مشخص است، اما اینجا ابزاری برای صنعت برق به شمار می‌رود که بخواهند بر نیروگاه‌ها اعمال مدیریت کنند. معاملات برق در بورس انرژی باعث افت قیمت نمی‌شود و باید مشکل سیاست‌گذاری صنعت برق حل شود.
60 درصد تولید برق توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد
وی در پایان پیشنهاد داد: قوانین صریح و دقیق مرتبط با برق اجرا شود. همچنین خروج مصرف‌کنندگان بالای 2 مگاوات از شمول قیمت‌گذاری و الزام آنها به تأمین برق از بورس انرژی باید انجام شود. در حال حاضر 40 درصد تولید برق توسط دولت و 60 درصد مصرف توسط بخش خصوصی انجام می‌شود و دولت 20 درصد از برق موردنیاز خود را از بخش خصوصی خریداری می‌کند. سازوکار اثرگذاری قیمت برق توسط وزارت نیرو باید با تزریق نقدینگی به شرکت‌های تولید برق و جلوگیری از قراردادهای خارج از بورس انجام شود.در ادامه این وبینار حسین‌پناه یک فعال بورس انرژی گفت: دولت 30 هزار میلیارد تومان به تولیدکنندگان برق بدهکار است و طرح‌های پوپولیستی مانند برق امید، برق مجانی مدارس و مساجد باعث زیان شرکت‌های تولیدکننده برق شده است، چون به مصداق ضرب‌المثلی است خرج که از کیسه مهمان بود، حاتم طایی شدن آسان بود. طبق برنامه ششم قرار بود 25 هزار مگاوات ظرفیت جدید برق احداث شود، درحالی که حتی یک نیروگاه حرارتی ساخته نشد و سوء مدیریت مسوولان باعث بحران برق شد. برق که به عنوان نقطه قوت کشور بود و ما می‌توانستیم تجهیزات تولید برق را درست کنیم، اما با سوء مدیریت به نقطه بحران تبدیل شد. در حال حاضر برای تأمین نیاز برق حداقل 3.5 سال به‌اندازه ساخت یک نیروگاه سیکل ترکیبی زمان نیاز داریم.
مشکل تسهیلات بانکی برای ساخت نیروگاه
مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت: برای نیروگاه سیکل ترکیبی 350 میلیون یورو موردنیاز است که 3 درصد منابع ریالی آن از سوی بانک تأمین می‌شود و 2 درصد منابع ریالی توسط صندوق توسعه ملی و بانک بدون هیچ ریسکی سالانه 210 میلیارد تومان سود برای ساخت یک نیروگاه می‌برد که در پنج سال هرسال 210 میلیارد تومان به دست می‌آورد. این امر باعث می‌شود، هزینه تمام‌شده برق 10 درصد بالا برود. همچنین بانک برای دادن وام نیروگاه 6500 میلیارد تومانی را به میزان 10 درصد یعنی 650 میلیارد تومان در ابتدای کار به عنوان وثیقه ضبط می‌کند.
