نگرانی از نگاه دولت جدید به تجارت

تعادل|

در چهار ماه نخست سال جاری ۵۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۹ میلیارد دلار بین ایران و کشورهای مختلف مبادله شد که سهم صادرات کالاهای غیرنفتی ۳۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار و سهم واردات ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بود. این در حالی است که ایران به عنوان کشوری واقع در قاره آسیا و منطقه خاورمیانه با کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق مرزهای زمینی و با آذربایجان، ترکمنستان، روسیه قزاقستان، امارات، قطر، بحرین، عمان، عربستان و کویت مرز دریایی دارد که می‌تواند با افزایش تجارت، از مزایای همسایگی بهره مند شود. به عبارتی دیگر، تجارت از مولفه‌هایی است که رشد و توسعه اقتصادی کشورها را تعریف می‌کند زیرا با واردات کالا هر کشور نیاز داخلی خود را تامین می‌کند و با صادرات محصولات تولیدی در بازارهای بین المللی جایگاهی را برای خود به دست می‌آورد که به بهبود اقتصادی می‌انجامد. کشورهای همسایه به دلیل هم مرز بودن یک راهکار برای افزایش و سهولت در تجارت جهانی محسوب می‌شود تا در زمان و هزینه حمل ونقل کالاهای صادراتی و وارداتی صرفه‌‌جویی شود. هرچند، سید ابراهیم رییسی رییس دولت سیزدهم نیز در سخنرانی‌ها و دیدارهای خود با مقامات کشورها طی هفته‌های گذشته بر افزایش تجارت با کشورهای همسایه تاکید کرد و این موضوع را از اولویت‌های کاری دولت جدید عنوان کرد. اما برخی از فعالان اقتصادی معتقدند که بعید است که دولت جدید نگاه تجاری داشته باشد، که این نقطه ضعف به شمار می‌رود. 

      اهداف افزایش تجارت با همسایگان

رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه برای تجارت با کشورهای همسایه باید دو هدف را در نظر بگیریم، اظهار داشت: نخست باید بازارهای این کشورها، میزان واردات و صادرات و نیاز کالایی آنها باید مورد مطالعه و ارزیابی دقیق قرار بگیرد. وی با تاکید بر اینکه برای صادرات به کشورهای همسایه ظرفیت ۱۰ برابر آمار فعلی داریم، تصریح کرد: نیاز کالایی کشورها باید مورد توجه قرار بگیرد تا اهداف تجاری مناسب را در دستور کار قرار دهیم، در این صورت می‌توانیم به تامین کمبودهای کشورهای همسایه اقدام و از سوی دیگر کالاهای مورد نیاز خود را وارد کنیم. «جمشید نفر» در خصوص هدف دوم برای افزایش مبادلات تجاری به کشورهای همسایه، خاطرنشان کرد: بسیاری از این کشورهای دروازه صادراتی برای دسترسی ایران به کشورهای دورتر محسوب می‌شوند که توسعه صادرات به همسایگان می‌تواند تولیدات داخلی کشور را به بازارهای جهانی برساند و از سوی دیگر کالاهای مورد نیاز داخلی را با بهترین کیفیت به دست آورد. به گفته نفر، این روند منوط به یک دیپلماسی اقتصادی مناسب و برنامه‌ریزی دقیق است که افزایش تجارت و در نتیجه رشد و بهبود اقتصادی را به دنبال دارد. وی در خصوص مزیت‌های صادراتی ایران به کشورهای همسایه گفت: نیازسنجی می‌تواند در توسعه صادراتی به تجار کمک و شرایط را برای تهاتر کالاها با همسایگان هموار کند زیرا هر کشور به دنبال جبران و تامین کمبودهای خود است. رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه نمی‌توانیم یک نسخه واحد تجاری را در مورد توان صادراتی خود برای همه کشورها تنظیم کنیم، تاکید کرد: در حال حاضر به دنبال ظرفیت‌شناسی برای صادرات به کشورهای همسایه و به دنبال آن در جهان هستیم. وی همچنین در خصوص افزایش تجارت خارجی بر اساس آمار چهارماهه سال جاری اظهار داشت: یکی از دلایل رشد مبادلات فعلی بسته بودن مرزها در سال گذشته در آغاز شیوع ویروس کرونا است. نفر تصریح کرد: جهان هر زمانی در مواجهه با چالش‌های مختلف به دنبال حل آن می‌رود و در بیش از یک سال اخیر روابط تجاری کشورها با وجود ادامه‌دار شدن شیوع این بیماری به شرایط عادی بازگشته است و اکنون صادرات و واردات همانند گذشته ادامه دارد.

وی با بیان اینکه توسعه صادرات میعانات گازی موجب افزایش ارقام تجاری در سال جاری شده است، خاطرنشان کرد: ایران مزایای بسیاری برای صادرات کالاهای داخلی به جهان دارد به همین دلیل آمارهای فعلی نمی‌تواند برای فعالان اقتصادی قابل قبول باشد زیرا دارای ظرفیتی بیش از آنچه تاکنون تجربه کرده ایم، هستیم. رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران با اظهار امیدواری برای ادامه افزایش‌ها در ماه‌های باقیمانده سال جاری، گفت: افزایش فعلی با سقف ظرفیت فاصله بسیاری دارد که می‌توانیم با صادرات علمی به آمار واقعی و شایسته برای کشور دست پیدا کنیم. 

      بعید است کابینه پیشنهادی  نگاه تجاری داشته باشد

در همین حال، رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با «ایلنا» در مورد تیم اقتصادی کابینه پیشنهادی ابراهیم رییسی می‌گوید: به نظر می‌رسد در یک هفته‌ای که معرفی کابینه به تاخیر افتاد از گمانه‌زنی‌های اولیه دور شدیم و یکدستی تیم اقتصادی دولت کمتر خود را نشان می‌دهد. در تیم‌ اقتصادی بخشی از دانشگاه امام صادق و بخشی نیز در آستان قدس تجربه اجرایی داشتند. امیدواریم که تیم اقتصادی دولت یکدست شود. مجیدرضا حریری، اما می‌گوید است: بعید است که نگاه تجاری در این تیم اقتصادی کابینه حاکم باشد. این نقطه ضعفی است که ریشه آن به پایه‌های تئوریک افراد مربوط می‌شود، که مطابق آنچه تا امروز مشخص شده نگاه کلی آنها بر خودکفایی و تولید است. در صورتی‌که به نظر می‌رسد امروز راه‌حل مشکلات اقتصادی کشور، تجارت است. ما باید توان تجاری خود را تقویت کنیم، در این صورت با افزایش تقاضا به خصوص در حوزه بین‌المللی تولید به سرعت می‌تواند خود را هماهنگ کند. 

      تجارت ۱۰ میلیارد دلاری با ترکیه  تا پایان سال

از سوی دیگر، آمارهای رسمی ترکیه نشان می‌دهد تجارت کالایی ایران و ترکیه از فصل دوم سال ۲۰۱۹ با افت شدیدی همراه بوده و روند نزولی تجارت با این کشور تا فصل دوم سال ۲۰۲۰ همچنان ادامه داشته است؛ اما پس از آن روند صعودی در پیش گرفته و در فصل نخست سال ۲۰۲۱ برای سومین فصل پیاپی افزایش یافته است؛ به شکلی که شاهد رشد ۵۳ درصدی حجم تجارت میان دو کشور بوده‌ایم. در همین راستا، رییس اتاق مشترک ایران و ترکیه در گفت‌وگو با «مهر» اظهار داشت: سال ۹۹ حجم کل تجارت ما با ترکیه حدود ۶ میلیارد دلار بود، از این رو با توجه به بهبود شرایط صادرات و واردات، امسال ترکیه جزو ۵ کشور نخست سبد تجاری ایران قرار گرفت که البته هنوز هم وضعیت تجاری بین دو کشور چندان مورد قبول نیست. مهرداد سعادت افزود: ما قبلاً حجم تجارت ۲۱ میلیارد دلاری را با ترکیه تجربه کرده‌ایم، از این رو امیدواریم به محض اینکه مشکل تحریم‌ها کاهش پیدا کند یا لغو شود، به آن روزها برگردیم و حتی حجم تجارت خود را از آن میزان نیز افزایش داده و به ۳۰ میلیارد دلار برسانیم.

رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ترکیه ادامه داد: با توجه به مزیت کالاهای ایرانی، ما ظرفیت صادرات ۱۵ میلیارد دلاری به ترکیه را داریم، ترکیه هم کالاهایی دارد که در ایران مزیت دارند. سعادت گفت: اصلی‌ترین راه بهبود تجارت با ترکیه اصلاح زیرساخت‌ها و روابط متقابل است؛ نمی‌شود انتظار داشت که دایم به ترکیه کالا صادر کنیم و ترکیه در مقابل نتواند کالایی به ما صادر کند و ما درهای واردات را ببندیم. به گفته وی، ما به دلیل محدودیت‌های مالی در توسعه زیرساخت‌های مرزی، حمل و نقل و کانتینرهای یخچال‌دار محدودیت داشتیم و همین موضوع جابه‌جایی کالا میان دو کشور را دشوار کرد. سعادت با بیان اینکه عمده تجارت ما با ترکیه مربوط به مواد پتروشیمی و گاز، مواد اولیه و محصولات کشاورزی می‌شود، گفت: برآوردها حاکی از آن است که تا پایان سال حجم تجارت ما با ترکیه به ۱۰ میلیارد دلار برسد که با کمی همت و فضا دادن به بخش خصوصی کفه ترازوی تجاری به سمت صادرات سنگینی خواهد کرد. وی با اشاره به اینکه تجار ترک برای افزایش تجارت با ایران و سرمایه‌گذاری در کشور ما تمایل دارند، اظهار داشت: از دولت سیزدهم انتظار داریم فضا را برای فعالیت بخش خصوصی تسهیل کند. اقتصاد سراسر دولتی نمی‌تواند کمکی به کشور کند. سعادت گفت: لازم است دولت دو سیاست اصلی مانع زدایی و احیای جایگاه بخش خصوصی را در اولویت کاری خود قرار دهد.