سیاست یک بام و دو هوا جوابگو نیست

رفع محرومیت از واقعیت تا رویا

گلی ماندگار|

طرح تفکیک استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان و کرمان اولین‌بار سال 96 مطرح شد، این طرح با هدف تمرکززدایی و کاهش بوروکراسی اداری از سوی برخی کارشناسان مطرح و در مجلس مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اما شاید یکی از عمده‌ترین دلایل این تقسیم‌ها برداشتن فشارهای اقتصادی و کاهش محرومیت در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان باشد. البته این طرح هم مانند بسیاری از طرح‌های مطرح شده دارای مخالفان و موافقانی است. در این بین اما مساله استان سیستان و بلوچستان بیش از بقیه مورد توجه است. 

       ارسال نامه به رییس‌جمهور

بهمن ماه همان سال 96 که طرح تفکیک استان سیستان و بلوچستان بعد از سال‌ها بحث و جدل در مجلس مطرح شد، مخالفان و موافقان این طرح برای رییس‌جمهور نامه نوشتند و دلایل خود را در مورد موافقت و مخالفت‌هایشان توضیح دادند. مساله اینجا بود که نمایندگان استان سیستان و بلوچستان از اولین مخالفان اجرایی شدن این طرح بودند. 

       تاکید بر یکپارچه بودن سیستان و بلوچستان

مخالفان دیدگاه خود را اینگونه بیان کرده بودند که سیستان و بلوچستان استانی تاریخی و یکپارچه است. در این خطه بلوچ‌ها و سیستانی‌ها همراه با اقوام دیگر سال‌ها در کنار یکدیگر زندگی‌ کرده‌اند و موجودیت یکپارچه‌ای را شکل داده‌اند. مساله یکپارچگی هویتی مهم‌ترین دغدغه نمایندگان برای تقسیم استان است. این نمایندگان در نامه خود به دکتر حسن روحانی متذکر شده بودند که «خرد شدن استان‌های کشور به واحدهای کوچک‌تر را هرگز در راستای منافع ملی کشور نمی‌دانیم، بلکه تقسیمات کشوری در طول سال‌های گذشته موجب فاصله بین قومیت‌های مختلف ایرانی شده و گسست‌های اجتماعی را بیشتر کرده است.» آن‌سوی دیگر ماجرا مربوط به دیدگاه موافقان تقسیم سیستان وبلوچستان است که در این باره ۲ نماینده استان در مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای جداگانه به رییس قوه مجریه نوشته بودند که «سیستان و بلوچستان گستردگی فراوانی دارد و فاصله شمال تا جنوب آن به بیش از ۹۰۰ کیلومتر می‌رسد و این گستردگی مدیریت استان را دشوار کرده است. تقسیم استان خواسته مردم است. تقسیمات کشوری به عنوان یکی از ظرفیت‌های توسعه‌ای در هر منطقه محسوب می‌شود و روند پیشرفت خراسان قبل و بعد از تقسیم می‌تواند گواه این امر باشد».

      اعلام آمادگی استاندار وقت

مسکوت ماندن موضوع تفکیک استان سیستان و بلوچستان چند ماهی بیشتر طول نکشید تا اینکه در آبان ماه 97 استاندار وقت سیستان و بلوچستان در یک نشست خبری دوباره این موضوع را سر زبان‌ها انداخت. او در یک نشست خبری از استقبال مردم دراین باره سخن گفت و اعلام کرد که تفکیک این استان یکی از خواسته‌های مردم سیستان و بلوچستان است. بالاخره هم با تلاش موافقان طرح تفکیک استان سیستان و بلوچستان به 4 استان در 28 آبان 99 به مجلس شورای اسلامی رفت. با اعلام وصول طرح مذکور در مجلس شورای اسلامی دوباره بحث بین موافقان و مخالفان داغ شد. 

      رفع محرومیت از واقعیت تا رویا

مهم‌ترین مساله‌ای که موافقان طرح تفکیک استان سیستان و بلوچستان مطرح می‌کنند، این است که اجرایی شدن این طرح تا حد زیادی به رفع محرومیت این استان کمک می‌کند. اما سوال اینجاست که چطور و چگونه می‌شود که تفکیک استانی باعث چنین اتفاقی شود.

علی پیروزجاه، کارشناس جامعه‌شناسی شهری در این باره به تعادل می‌گوید: نمی‌توانیم در مورد رفع محرومیت با اجرایی شدن چنین طرحی قاطع نظر بدهیم. استانی با مشخصات سیستان و بلوچستان، با پیوستگی قومی که دارد و البته با مشکلات عدیده‌ای که سال‌ها در این استان بوده و هیچ تدبیری هم برای آن اندیشیده نشده، نمی‌تواند تنها با تفکیک به آنچه که حق اوست دست پیدا کند.

او درباره این مساله که استاندار سیستان چند سال گذشته اعلام کرده بود که تفکیک استان یکی از خواست‌های مردم است اظهار می‌دارد: بعید به نظر می‌رسد، چنین چیزی خواسته مردم باشد. ما نمی‌توانیم با وعده اینکه تفکیک می‌تواند باعث بهتر شدن وضعیت معیشت و زندگی آنها باشد نظرشان را جلب کنیم، چرا که بعد از تفکیک باید به مطالبات مردم پاسخ داده شود، زندگی در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان با آداب خاصی همراه است. مردم این استان سنت‌های خاص خودشان را دارند و طرح جدا کردن آن می‌تواند به جای رفع مشکلات به آنها دامن بزند.

      سیاست یک بام و دو هوا

پیروز جاه در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: اجرایی کردن چنین طرح‌هایی نیاز به سال‌ها تحقیق جامعه شناختی دارد. نباید بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسان این حوزه، متخصصان آگاه به زندگی قومی و قبیله‌ای و البته بررسی دقیق تاثیراتی که اجرای طرح بر زندگی مردم می‌گذارد بی‌گدار به آب زد. در واقع نمی‌توانیم با سیاست یک بام و دو هوا دست به چنین اقداماتی بزنیم، تا وقتی که طرح‌های تحقیقاتی مشخص و مدون در این زمینه به انجام نرسد اجرایی کردن چنین طرح‌هایی می‌تواند عواقب بدی در پی داشته باشد. او در مورد دو استان دیگر یعنی اصفهان و کرمان هم همین نظر را دارد و می‌گوید: به نظر من تفکیک این استان‌ها بدون در نظر گرفتن بررسی‌های لازم مورد بحث قرار گرفته است. اینکه ما تنها بخواهیم با این دلیل که تفکیک می‌تواند موقعیت اقتصادی و معیشتی را برای مردم این استان‌ها بهتر کند، نمی‌توانیم به آیین‌ها و سنت‌های آنها بی‌اعتنا باشیم. 

       کاهش بوروکراسی اداری و نظارت بیشتر

اما حالا که طرح تفکیک استان‌ها به مجلس رفته، این مساله شکل جدی‌تری به خود گرفته است. هر چند که همچنان موافقان و مخالفانی دارد. عضو کمیسیون شوراهای مجلس در این باره به تعادل می‌گوید: ایجاد استان‌های جدید یکی از راهکارهای تمرکززدایی است، زیرا مشکلات نظام اداری پیچیده و بوروکراسی را کاهش می‌دهد. ابوالفضل ابوترابی ضمن تاکید بر تمرکز زدایی در حوزه‌های مختلف در کشور می‌افزاید: تقسیمات کشوری باید مبتنی بر تمرکززدایی باشد که ایجاد استان‌های جدید یکی از راهکارهای تمرکززدایی بشمار می‌رود.

او همچنان بر اصل تمرکز زدایی تاکید کرده و می‌گوید: تقسیم استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، اصفهان و کرمان از سوی کارگروه طرح‌های تقسیمات کشوری کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور یکی از راهکارهای تمرکززدایی است.بررسی و توجه به پیوست‌های سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و غیره در راستای ایجاد استان‌های جدید یکی از موضوعات مهمی است که نباید از آن غافل شد از این رو چنین موضوعات مهمی در کارگروه طرح‌های تقسیمات کشوری مورد توجه قرار دارد.

ابوترابی اما همه‌چیز را تمام شده نمی‌داند و می‌افزاید: کمیسیون شوراها در حال بررسی طرح‌هایی است که کارگروه طرح‌های تقسیمات کشوری تدوین کرده است و در حال حاضر سه طرح از سوی نمایندگان برای تقسیم استان سیستان و بلوچستان، استان اصفهان و کرمان ارایه و به کمیسیون شوراها ارجاع شده که در حال بررسی جزییات کارشناسی آنها از ابعاد مختلف هستیم.

او در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: بر اساس این 3 طرح استان‌ سیستان و بلوچستان به 4 استان، اصفهان به 2 استان، (اصفهان و گلساران) و کرمان به 2 استان کرمان شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. هدف از این کار کاهش بوروکراسی اداری، نظارت هر چه بیشتر مسوولان استانی و همچنین کاهش مسافت طولانی که شهرستان‌ها با مرکز استان دارند و غیره است. عضو کمیسیون شوراهای می‌گوید: باید اذعان کرد تمرکززدایی یکی از مولفه‌های آمایش سرزمینی است زیرا به ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور توجه می‌کند و این امر به عدالت نیز نزدیک‌تر است.

          اقدام کارشناسی دقیقی  صورت نگرفته است

این طور که از شواهد پیداست حتی نمایندگان مجلس هم برای تصویب این طرح هنوز به نظر مشترکی نرسیده‌اند. مساله جالب این است که به گفته برخی نمایندگان بیش از همه مساله تفکیک سیستان و بلوچستان موضوع بحث است و انگار که طرح تفکیک اصفهان و کرمان بررسی نشده منتفی است.  یکی دیگر از نمایندگان سیستان و بلوچستان نیز در این باره به تعادل می‌گوید: بحث تقسیم استان کاملا فنی است و باید کارشناسان در حوزه‌های مختلف از جمله فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی در مورد آن نظر بدهند. باید این طرح به‌طور دقیق بررسی شود و ما مطمئن باشیم که اجرایی شدن آن به نفع مردم است. مساله اینجاست که هنوز هیچ کار کارشناسی دقیقی بر روی این طرح‌های ارایه شده صورت نگرفته است. در مورد اصفهان و کرمان هم همین طور است. نمی‌توانیم یک روزه در این‌بار تصمیم بگیریم. محمد سرگزی در پاسخ به این سوال که طرح مذکور چند سالی است که مطرح شده و نمی‌توان آن را تصمیم یک شبه نامید اظهار می‌دارد: مساله مطرح شدن طرح نیست. مساله این است که در تمام این چند سال ما کدام کار کارشناسی و پژوهشی را در مورد این طرح انجام داده‌ایم و چه نتیجه‌های میدانی را به دست آورده‌ایم. ما برای تصویب چنین طرحی نیاز به سند پشتیبان علمی داریم که دقیق و درست به ما بگوید تفکیک یا عدم تفکیک کدام به نفع مردم این استان‌ها است که البته تاکنونی چنین سندی به دست ما نرسیده است. 

       باید بر اساس سند پشتیبان اقدام کنیم

او در بخش دیگری از سخناش می‌گوید: اندیشکده‌های علمی و سیاسی باید وارد میدان شوند و پیرامون موضوع تقسیم استان مطالعه کنند که آیا این به صلاح منطقه ما هست یا خیر. ابتدا باید اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها پیرامون این موضوع مطالعه کنند و با استفاده از نظر وزارت کشور و نظرات نمایندگان وارد موضوع شوند و بر اساس سند پشتیبان اقدام کنند.