شفافیت سیمان ترسی که دلالان را به دردسر انداخت
تعادل|رقیه ندایی|
هر جا از نظام عرضه و تقاضا خارج شدیم و قوانین دستوری را جایگزین کردیم، به‌غیراز رانت و فساد برای عده‌ای خاص، هیچ عایدی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده نداشته است. دراین‌بین گفته می‌شود که بورس کالا از جاهایی است که به دوری از قوانین دستوری کمک کرده و با کمک آن، تلاش دلالان سیمان که طی دو ماه اخیر از قطع برق واحدهای تولیدی سوءاستفاده کرده و با افزایش یک‌باره قیمت‌ها به ایجاد اختلال درروند شفاف‌سازی بازار کمک کردند، به سنگ خواهد خورد. امروز اثرات مهم و مثبت بورسی شدن سیمان نمایان شده و نشان داده که این بازار در مسیری شفاف و رانت‌زدا قرارگرفته است.
کارشناسان بازارهای کالایی در واکنش به افزایش قیمت سیمان و چرایی وضعیت موجود عوامل مختلفی را دخیل دانسته‌اند که قطعی برق در کنار اقدامات واسطه‌ها، دو دلیل اصلی به شمار می‌رود. آنها پررنگ‌ترین موضوع در بحث گرانی سیمان را حضور دلالان سودجو دانسته که از هر فضای ابهام‌آلودی به نفع خود استفاده می‌کنند. حالا رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره اهمیت ورود سیمان به بورس کالا و لزوم اجتناب از قیمت‌گذاری دستوری سخن گفته است. این مقام مسوول به عدم اطلاع، آگاهی مدیران و البته عقبه و اطرافیان مسوولان اشاره‌کرده و حل مشکل را در فرهنگ‌سازی و تمرکز بر قانون می‌داند.
دراین‌بین عباس یعقوبی به ایسنا اعلام کرد که عرضه محصولات سیمان کل کشور در بورس کالا در کارگروه تنظیم بازار مطرح‌شده است و همچنان در جلسات کارشناسی بورس کالا بر این موضوع تأکید شده که همه عرضه‌ها از بستر این بازار انجام شود؛ یعنی همه شرکت‌ها موظف شوند که همه سیمان تولیدی خود را از طریق بورس کالا عرضه کنند. همچنین ۵۶ شرکت از ۷۸ شرکت سیمان در بورس کالا پذیرش‌شده‌اند.
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که بورسی‌ها بر این باور بودند که عرضه یک کالا در بورس نه‌تنها باعث افزایش قیمت آن نمی‌شود، بلکه ازآنجایی‌که عرضه و تقاضا قیمت را تعیین می‌کند، باعث شفافیت معاملات و درنتیجه تعیین نرخ سیمان خواهد شد. البته این موضوع نیز حائز اهمیت بود که عرضه سیمان در بورس کالا نصفه و نیمه سیمان است. بدین‌صورت که مقداری سیمان وارد بورس و مقداری دیگر مستقیماً به فروش می‌رسد. این موضوع باعث می‌شود تا کف بازار از نرخ‌های بورس تأثیر بگیرد و اختلال قیمتی به وجود بیاید. به‌هرحال این روزها دلالان سعی دارند از هر طریقی جلوی عرضه سیمان در بورس کالا را بگیرند، حتی برخی از دلالان دست به دامن تهدید نیز شده‌اند تا جلوی این عرضه را بگیرند؛ در واقعیت عرضه این محصول در بورس کالا می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد کشور و دخل‌وخرج مردم کند.
مخالفت باعرضه سیمان!
این در حالی است که سازمان استاندارد کشور با ارزیابی کیفیت بتن‌های ساخته‌شده در سه ماه گذشته، با ارسال نامه‌ای خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت مخالفت خود را با توزیع سیمان در بورس اعلام کرده بود.
محمدرضا حداد زاده، دادستان یزد بیان کرد: توزیع سیمان از طریق بورس موضوعی است که در سطح کشور و توسط دولت الزام شده اما استان یزد برنامه‌ای برای این موضوع ندارد.
دادستان یزد افزود: با توجه به کمبودهایی که در استان بوده، از هفته پیش باسیمان تجارت مهریز مکاتبه شده است که فعلاً سیمان بدون عرضه از طریق بورس توزیع شود تا بتوان مشکل کمبود سیمان را موقت در استان رفع کرد. از آن روز تاکنون ۲۰ هزار تن سیمان توزیع‌شده و به‌طور روزانه هم تولید و توزیع می‌شود.
حداد‌زاده بیان کرد: البته به خاطر مشکلات برق، انبارها مثل قبل موجودی ندارد، اما توزیع در حال انجام است و موضوع بورسی شدن را دولت باید از طریق وزارت صمت حل کند، اما فعلاً سیمان یزد بدون عرضه در بورس انجام می‌شود.
حامیان خروج سیمان از بورس به دنبال رانت هستند
محسن علیزاده، نماینده مجلس شورای اسلامی در خصوص دلایل طرفداران خروج سیمان از بورس کالا گفت: کسانی به دنبال خروج سیمان از بورس کالا هستند که از فروش این کالا با نرخ‌گذاری دستوری و در بازاری غیر شفاف نفع می‌برند. درواقع ورود سیمان به بورس کالا رانت این گروه خاص را قطع کرده و درنتیجه در حال حاضر این افراد به دنبال آن هستند که با خروج سیمان از بورس کالا، نفع خود را تأمین کنند.
نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: درروش قبلی فروش سیمان که قیمت این محصول به شکل دستوری تعیین می‌شد، کالای فروخته‌شده با این نرخ از طرف تولیدکننده باقیمت دولتی به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسید، بلکه کالا با این نرخ در اختیار سوداگران بازار قرار می‌گرفت. در حال حاضر عرضه سیمان در بورس کالا دست این عده را از این بازار قطع کرده است. علیزاده ادامه داد: همواره به دنبال ایجاد معاملات شفاف بوده‌ایم و بورس کالا بستری برای انجام معاملات در بازاری شفاف است. هدف از ورود سیمان به بورس کالا نیز ایجاد شفافیت در معاملات این بخش است. البته ما به‌جد دنبال آن هستیم که کل زنجیره تولید سیمان وارد بورس کالا شود.
قیمت‌گذاری دستوری مخالف قواعد اقتصادی و شرعی است
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص مزایا و معایب عرضه سیمان در بورس کالا گفت: بهترین روش برای فروش سیمان در بازار داخل، عرضه کل محصول سیمان تولیدی در کشور در بورس کالاست. بورس کالا بازاری شفاف و رقابتی است و عرضه کل سیمان تولیدشده در کشور در این بازار، زمینه تعیین قیمت این محصول در بازاری رقابتی و عادلانه را فراهم کرده است، به‌گونه‌ای که اجحافی در حق مصرف‌کننده و تولیدکننده نشود.
غلامرضا مصباحی مقدم ادامه داد: عرضه بخشی از سیمان تولیدی در این بازار با برهم‌زدن تعادل میان عرضه و تقاضا باعث می‌شود، عرضه بر تقاضا برتری پیدا کند و رقابت متقاضیان برای خرید محصول، زمینه‌ساز رشد قیمتی این محصول شود. دلیل رشد بهای سیمان ظرف هفته‌های گذشته نیز عرضه ناقص سیمان در بورس کالا بود. در این شرایط بهترین راهکار، عرضه کل محصول سیمان تولیدی در بورس کالا و نه خروج آن از این بازار شفاف و رسمی و بازگشت به عقب است.
وی گفت: خروج سیمان از بورس کالا و بازگشت به روش قیمت‌گذاری دستوری به بدنه تولید این بخش آسیب می‌زند که نتایج این دست تصمیمات در سال‌های گذشته بارها دیده‌شده است. امیدواریم بار دیگر این موضوع تکرار نشود و شاهد حرکت رو به عقب در بخش سیمان نباشیم. میزان تولید سیمان در کشور فراتر از تقاضای داخلی بوده و از همین رو نیازی به ورود دولت به قیمت‌گذاری دستوری برای این محصول نیست؛ تنها لازم است بر بخش عرضه و تقاضای آن نظارت دقیقی شود.
مصباحی‌مقدم افزود: البته عرضه بخشی از سیمان در بورس کالا نیز به ایجاد رانت برای گروهی دیگر می‌انجامد، اما نباید به خاطر این موضوع، سیمان را از بورس خارج کرد، بلکه باید باعرضه کل این محصول در این بازار اجازه داد قیمت واقعی آن در بازاری شفاف تعیین شود. این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: در اقتصاد، اصل بر آزاد بودن قیمت‌ها و تعیین نرخ بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضاست. حتی در تاریخ اسلام نیز این موضوع وجود دارد. در زمان رسول گرامی اسلام، عده‌ای به سراغ پیغمبر گرامی اسلام رفته و خواهان آن شدند که ایشان نسبت به تعیین نرخ گندم که ضروری‌ترین خوراک مردم بود، اقدام کنند. پیغمبر با این خواسته مخالفت کرده و آن را نپذیرفته و فرمودند نرخ دست خداست. مقصود این جمله پیغمبر آن است که قیمت‌ها باید در بازار و بر اساس میزان تولید و تقاضا تعیین شود؛ بنابراین دخالت در بازار، به لحاظ شرعی نیز ایراد دارد. تنها زمانی که بازار دچار بیماری‌هایی مانند انحصار، احتکار و تبانی شده باشد، دولت مجاز به مداخله و نرخ‌گذاری است.
خریدوفروش خارج از بورس کالا ممنوع
اسدالله کشاورز، معاون امور معدنی و صنایع معدنی وزارت صمت در نامه‌ای به روسای سازمان‌های صمت ۴۱ استان هرگونه خرید و عرضه سیمان خارج از بورس کالا را ممنوع اعلام کرد. در این بخشنامه به واحدهای تولیدکننده سیمان، واحدهای تولیدی سیمان‌بر، مجریان پروژه‌های ملی و عمرانی، عاملین فروش سیمان، شرکت‌های تعاونی مصالح‌فروشان و اشخاص حقیقی و حقوقی دارای پروانه مجاز ساختمانی دو هفته مهلت داده‌شده تا در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به دریافت کد بورسی جهت خرید سیمان از بورس کالا اقدام کنند. در این ابلاغیه آمده است:
با عنایت به تصمیمات متخذه جهت عرضه سیمان در بورس کالا و ممنوعیت هرگونه خرید و عرضه خارج از بورس کالا، دستور فرمایید موارد ذیل در خصوص ثبت‌نام و مهلت اخذ کد بورسی موردتوجه و اقدام لازم قرارگرفته و گزارش اقدامات انجام‌شده و نتایج حاصله در پایان دو هفته به این معاونت ارسال شود:
۱- کلیه واحدهای تولیدکننده سیمان که تاکنون موفق به اخذ کد بورسی نشده‌اند باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه، در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به عرضه محصولات خود در بورس کالا اقدام نمایند.
۲- کلیه واحدهای تولیدی سیمان دارای پروانه معتبر بهره‌برداری از مراجع ذی‌ربط (وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی و ...) که از سیمان به عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند ازجمله شرکت‌های بتن‌ساز، موزاییک‌سازان و ... با توجه به ظرفیت پروانه و سیمان موردنیاز با اخذ معرفی‌نامه از سازمان صمت استان‌ها به بورس کالا مراجعه و ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به اخذ کد بورسی اقدام کنند.
۳- کلیه خریداران مجاز پروژه‌های ملی و عمرانی با اخذ معرفی‌نامه رسمی از معاون عمرانی استان‌ها و انبوه‌سازان با اخذ معرفی‌نامه از ادارات کل مسکن و شهرسازی محل اجرای پروژه باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به اخذ کد بورسی اقدام کنند.
۴- کلیه خریداران مجاز برای مصارف عمومی و مردمی شامل: عاملان فروش سیمان (که مالک یک واحد صنفی دارای مجوز معتبر مصالح‌فروشی در منطقه‌ای مشخص با دفتر و انبار مناسب می‌باشند و برای عرضه سیمان با رعایت ضوابط اعلام‌شده از سوی کارخانه فعالیت می‌کنند)، شرکت‌های تعاونی مصالح‌فروشان (که از فعالیت هماهنگ و منسجم چندین عامل دارای پروانه تشکیل می‌گردند)، اشخاص حقیقی و حقوقی (دارای پروانه مجاز ساختمانی با تعیین میزان سیمان موردنیاز و متناسب با پیشرفت پروژه) باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ، در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به خرید از بورس کالا اقدام کنند.
