مشارکت مردم در اقتصاد

اسماعیل حسین زهی

یکی از مشکلات جدی اقتصاد ایران در چشم‌انداز پیش ‌رو، مشکلاتی است که اقشار مختلف برای بهره‌مندی از مسکن مناسب با آن دست به گریبان هستند. مشکلی که باعث شده بخش قابل توجهی از درآمدهای خانواده‌ها صرف هزینه‌های مسکن شود، بدون اینکه دورنمایی از بهبود و صاحب خانه شدن در مقابل آنها قرار بگیرد. اغلب طرح‌هایی که در گذشته در حوزه مسکن اجرایی شده‌اند، فاقد رویکردهای مطلوب تخصصی و حرفه‌ای هستند و بیشتر در بستر هیجانات زودگذر و برخی سودجویی‌ها عملیاتی شده‌اند. ضمن اینکه برخی دولت‌ها اساسا در حوزه مسکن اقدام قابل توجهی ثبت نکرده‌اند. برخی از طرح‌های مسکن در شرایطی عملیاتی شدند که در آنها برنامه‌ریزی‌های لازم در خصوص پاسخگویی به نیازهای آموزشی، تفریحی، امنیتی، رفاهی مردم صورت نگرفته بود. بر اساس یک چنین تجربیاتی هر طرحی که قرار است در حوزه مسکن عملیاتی شود باید مجموعه‌ای از برنامه‌ریزی‌های کاربردی در بطن آنها مورد توجه قرار گرفته شده باشد. اساس طرح جهش تولید مسکن به دنبال افزایش مشارکت‌های عمومی در ساخت‌وساز است. تجربه ثابت کرده که دولت، مجری مناسبی برای اجرای طرح‌های مرتبط با مسکن نیست. مهم‌ترین اقدام دولت‌ها در حوزه مسکن باید ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای مشارکت افزون‌تر بخش خصوصی و عموم مردم باشد. ممکن است این پرسش مطرح شود که از چه طریقی می‌توان مشارکت‌های عمومی در بخش ساخت و ساز مسکن را گسترش داد. تعاونی‌ها از جمله ظرفیت‌هایی است که می‌توانند این ضرورت را راهبری کنند. بر اساس اسناد بالادستی نظام از جمله برنامه ششم، تا پایان موعد رسمی برنامه ششم، اقتصاد ایران باید حداقل 25درصد از ظرفیت خود را در اختیار تعاونی‌ها قرار داده باشد. اما در شرایط فعلی در خوش‌بینانه‌ترین حالت بین 7 الی 10درصد ظرفیت‌های اقتصادی کشور در اختیار تعاونی‌ها قرار دارد. افزایش ظرفیت‌های مبتنی بر اقتصاد تعاونی به معنای مشارکت بیشتر مردم است. در حوزه ساخت و ساز مسکن می‌توان اقدام به تشکیل تعاونی‌های مردمی کرد تا از  دل این تعاونی‌ها نهضت ساخت و ساز در کشور با مشارکت تعاونی‌ها شکل بگیرد. دولت در این میان نقش تسهیل‌کننده و همراه را ایفا می‌کند. بعد از تشکیل تعاونی‌ها بر اساس قانون جهش تولید مسکن دولت زمین‌هایی را در اختیار تعاونی‌ها قرار می‌دهد تا با مشارکت مردم پروژه‌های مسکونی پیش برود. هم وزیر مسکن و هم وزیر نفت و سایر نهادهای اجرایی قول مساعد داده‌اند که در این خصوص همکاری خواهند داشت. وزیر صمت در حوزه تامین مصالح مورد نیاز طرح و وزیر نفت در خصوص احداث معابر و جاده‌های مرتبط با پروژه‌های مسکن اقدامات حمایتی خواهند داشت. برای تامین زمین مورد نیاز نیز پیش‌بینی شده تا دستگاه‌ها  مجموعه زمین‌های مازاد خود را در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند. از سوی دیگر نیز برای تامین منابع مالی مورد نیاز نیز پیش‌بینی صندوق ملی ویژه مسکن شده است تا با مدیریت شخص رییس‌جمهور و دبیری وزیر راه و شهرسازی تسهیلات مورد نیاز تامین شود. اما با وجود همه این موارد معتقدم، شاه‌کلید توفیق این طرح در گروی مشارکت مردم است. اگر این روند با حضور و مشارکت مردم جلو برود، بدون تردید اهداف از پیش تعیین شده محقق خواهد شد اما اگر قرار باشد این طرح‌ها به دست دولت اجرایی شود، معتقدم اهداف از پیش تعیین شده محقق نخواهد شد.

 دل این تعاونی‌ها نهضت ساخت و ساز در کشور با مشارکت تعاونی‌ها شکل بگیرد. دولت در این میان نقش تسهیل‌کننده و همراه را ایفا می‌کند. بعد از تشکیل تعاونی‌ها بر اساس قانون جهش تولید مسکن دولت زمین‌هایی را در اختیار تعاونی‌ها قرار می‌دهد تا با مشارکت مردم پروژه‌های مسکونی پیش برود. هم وزیر مسکن و هم وزیر نفت و سایر نهادهای اجرایی قول مساعد داده‌اند که در این خصوص همکاری خواهند داشت. وزیر صمت در حوزه تامین مصالح مورد نیاز طرح و وزیر نفت در خصوص احداث معابر و جاده‌های مرتبط با پروژه‌های مسکن اقدامات حمایتی خواهند داشت. برای تامین زمین مورد نیاز نیز پیش‌بینی شده تا دستگاه‌ها  مجموعه زمین‌های مازاد خود را در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند. از سوی دیگر نیز برای تامین منابع مالی مورد نیاز نیز پیش‌بینی صندوق ملی ویژه مسکن شده است تا با مدیریت شخص رییس‌جمهور و دبیری وزیر راه و شهرسازی تسهیلات مورد نیاز تامین شود. اما با وجود همه این موارد معتقدم، شاه‌کلید توفیق این طرح در گروی مشارکت مردم است. اگر این روند با حضور و مشارکت مردم جلو برود، بدون تردید اهداف از پیش تعیین شده محقق خواهد شد اما اگر قرار باشد این طرح‌ها به دست دولت اجرایی شود، معتقدم اهداف از پیش تعیین شده محقق نخواهد شد.