ساخت‌وساز روی نیمی از گسل‌های تهران
گروه راه و شهرسازی|
«نشست مجازی بررسی زلزله احتمالی شهر تهران، چالش‌ها و راهکارها» دیروز به فرصتی تبدیل شد تا بار دیگر کارشناسان و زلزله شناسان از ابعاد، پیامدها و گستره زلزله احتمالی تهران سخن بگویند و نسبت به بی‌توجهی مسوولان به مساله زمین لرزه هشدار دهند. تکان‌دهنده‌ترین اطلاعات ارایه شده در این نشست، به واقع شدن مساحت 55 کیلومتراز حریم گسل‌ها در داخل شهر تهران و ساخت وساز فراوان روی آنها است، به گونه‌ای که 65 درصد از ساختمان‌های منطقه یک تهران و بخش‌های قابل توجهی از مناطق و 5 تهران روی حریم گسل هستند. منطقه یک تهران، گرانترین بازار مسکن شهر تهران به شمار می‌رود و اغلب خانه‌های لوکس در این منطقه ساخته شده‌اند. منطقه نیز از نظر دارابودن گرانترین آپارتمان‌ها پس از منطقه یک قرار دارد. منطقه 5 نیز پرمعامله‌ترین و پر طرفدارترین منطقه شهری به شمار می‌رود. این در حالی است که بخش‌های قابل توجهی از این مناطق روی گسل قرار دارند و در معرض خطر وقوع زلزله‌ای بزرگ‌تر از 6 ریشتر قرار دارند. به گفته، دکتر علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، مساحت حریم گسل‌های تهران ۷۵ کیلومتر مربع است که ۵۵ کیلومتر مربع از این مساحت، در شهر تهران واقع است.بیت‌اللهی با اشاره به تصویب قانون منع ساخت و ساز در حریم گسل‌ها، افزود: از میزان ۵۵ کیلومتر مربع حریم گسلی در شهر تهران، روی حدود ۲۵ کیلومتر مربع از این مساحت، ساخت و ساز ایجاد شده است. به گونه‌ای که بر اساس مطالعات انجام شده در حریم گسل‌های شهر تهران، ۲۴۵ سایت مهم و حساس در ۱۸ دسته‌بندی و ۳۱۸ هزار و ۹۵۵ متر مربع بافت فرسوده در محدوده حریم گسل‌های شهر تهران شناسایی شده است.
65 درصد ساختمان‌های منطقه یک روی گسل
بیت‌اللهی با بیان اینکه در محدوده حریم گسل‌های تهران ۱۱ هزار و ۶۷۰ ساختمان وجود دارد که بررسی مقاومت آنها و تصمیم به رفع خطر و کاهش آسیب‌ها از برنامه‌های با اولویت بالا است، خاطرنشان کرد: تقریبا نیمی از ساختمان‌های موجود در رده ساختمان‌های ضعیف و بافت فرسوده هستند که از این نظر منطقه یک تهران مهم‌ترین منطقه در زمان وقوع زلزله است؛ چرا که ۶۵ درصد از ساختمان‌های این منطقه (۷ هزار و ۶۰۰ بنا) در حریم گسل‌ها قرار دارد.به گزارش ایسنا، به گفته وی، منطقه یک تهران دارای بیشترین ساختمان در حریم گسل‌های شهر تهران است و مناطق ۲ تا ۵ نیز در رتبه‌های قرار دارند.
گلابدره، حصارک و فرحزاد روی گسل
بیت‌اللهی با بیان اینکه ۵۰ درصد از سازه‌های تهران، بافت فرسوده هستند، اظهار کرد: گلابدره با دارا بودن بافت فرسوده روی گسل اصلی توسعه یافته است. علاوه بر آن مناطق حصارک و فرحزاد نیز با دارا بودن بافت فرسوده روی گسل بنا شده‌اند که ساماندهی این مناطق باید در دستور کار مسوولان قرار گیرد.
رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به وضعیت گسترش گسل‌ها اشاره کرد و یادآور شد: در منطقه یک شهر تهران گسل‌های «شمال تهران» و «لویزان» گسترده شده است، ضمن آنکه ریسک زلزله در شهر تهران از شمال به سمت جنوب، جنوب غرب و جنوب شرقی افزایش می‌یابد.وی گسل ری را از دیگر گسل‌های مهم تهران عنوان کرد و ادامه داد: گسترش گسل‌ها در کشور به گونه‌ای است که با دور شدن از گسلی به گسل دیگر نزدیک می‌شویم و این در حالی است که مخزن سوخت شمال تهران در خط گسل جانمایی شده است، ضمن آنکه با گسترش خطوط مترو مواجه هستیم که این امر ریسک مخاطرات را در زمان وقوع زلزله افزایش خواهد داد.
احتمال رخداد زلزله بزرگ‌تر از ۶ در تهران
در این نشست همچنین دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با طرح این سوال که بزرگ‌ترین رخداد زمین لرزه که برای شهر تهران می‌توان برآورد کرد در چه مقیاسی است، اظهار کرد: از سال ۹۶ تاکنون دو زلزله بزرگ‌تر از ۵ ریشتر در ملارد و دماوند در اطراف تهران رخ داده است و بررسی رخدادهای لرزه‌ای منطقه تهران نشان می‌دهد که این منطقه جزو مناطق پر لرزه در البرز است.وی با اشاره به تمرکز جمعیتی در تهران، این منطقه را در رده مناطق با خطر نسبی بالا از نظر مخاطره زلزله دانست و گفت: داده‌های اخیر لرزه‌خیزی اطراف تهران نشان می‌دهد که از سال ۱۳۷۵ تا شهریور سال جاری ۱۵ هزار و ۷۰۰ زلزله بزرگ‌تر از ۲ در منطقه تهران رخ داده است.زارع اضافه کرد: همچنین بررسی زمین لرزه‌های ۲۵ سال اخیر نشان می‌دهد که تعداد زمین لرزه‌ها از ۱۲ مورد رخداد لرزه‌ای کوچک (۳.۵ تا ۴.۵ ریشتر) به تعداد ۱۸ مورد رخداد لرزه‌ای رسیده است. این موارد به غیر از دو زلزله مهم ۲۹ آذرماه سال ۹۶ ملارد و زلزله ۱۹ اردیبهشت در مشا است.
این استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی، خاطرنشان کرد: بررسی زمین لرزه‌های ۲۵ ساله اخیر در تهران نشان می‌دهد که می‌توان انتظار وقوع زلزله‌ای با بزرگای ۶ ریشتر را در این شهر داشته باشیم.
تهران در محاصره گسل‌ها
دکتر علی نصیری سرپرست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، نیز در نشست یادشده با بیان اینکه «غیر مترقبه» خواندن زلزله اصطلاحی عجیب است، گفت: ما با زلزله به دنیا می‌آییم و برخی از شهروندان به دلیل وقوع زلزله فوت می‌کنند و در این زمینه نیاز است تا از خواب بیدار شویم چراکه ایران یکی از زلزله‌خیزترین کشورهای جهان با گسل‌های فراوانی است که حدود ۹۰ درصد مساحت آن را پوشانده است.
وی وقوع بیش از ۱۴ زلزله با بزرگای بیش از ۷ از ۱۹۰۰ تاکنون و بیش از ۵۰ زلزله با بزرگای بیش از شش در فلات ایران را از دیگر دلایل لرزه‌خیزی کشور دانست و اظهار کرد: بیش از ۱۲۰ هزار نفر از سال ۱۹۰۰ تا به امروز در فلات ایران به دلیل وقوع زلزله کشته شده‌اند که این عدد قابل توجهی است.
نصیری شهر تهران را در محاصره گسل‌ها توصیف کرد و ادامه داد: از مهم‌ترین گسل‌های تهران می‌توان به «گسل مشا» با طول تقریبی بیش از ۲۰۰ کیلومتر، «گسل شمال تهران» با طول تقریبی بیش از ۱۰۰ کیلومتر و «گسل جنوب ری» با طول تقریبی بیش از ۲۰ کیلومتر اشاره کرد که هر کدام می‌توانند باعث زلزله ویرانگری شوند.
سرپرست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با بیان اینکه در شهر تهران هر ۲۰۰ سال یک زلزله بزرگ‌تر از ۴ ریشتر رخ می‌دهد، یادآور شد: با شیوع کرونا من به «زلزله + کرونا» فکر می‌کنم و به منظور پایش این مخاطره چهار میز پایش برخط مخاطرات شهر تهران در حوزه زلزله با عناوین «سامانه هشدار سریع زلزله» برای دریافت سیگنال از سامانه و ارسال آن به سازمان‌های عملیاتی، «سامانه تخمین خسارت زلزله» برای اعلام میزان تلفات و خسارات ناشی از زلزله با ارایه ۷۰ گزارش متنوع تا پنج دقیقه بعد از وقوع زلزله، «سامانه پایش پوسته زمین» برای رصد برخط جابه‌جایی گسل‌ها و میزان فرونشست زمین در شهر و «سامانه پیش نشانگر زلزله» برای پایش ماهواره‌ای لرزه‌ای گسل‌ها به منظور پیش‌بینی زلزله احتمالی در شهر تهران را راه‌اندازی کردیم.
نصیری، سابقه راه‌اندازی سامانه هشدار سریع زلزله شهر تهران را از سال ۹۲ در قالب همکاری فنی با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن-تهران دانست و افزود: در این راستا اقدام به راه‌اندازی آزمایشی سامانه هشدار سریع با ۴ ایستگاه شتابنگاری برخط و جانمایی ایستگاه‌های هشدار سریع کردیم. نصب سنسورها و تجهیزات برقی و مخابراتی و توسعه و ارتقای این سامانه از دیگر اقدامات انجام شده در این زمینه بوده است.
به گفته وی، در زمینه دسترسی به سامانه هشدار سریع در وضعیت خوبی هستیم به گونه‌ای که ۱۴ دستگاه شتابنگاری از سوی شهرداری در تهران نصب شده است. ضمن آنکه از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ۱۰ دستگاه شتابنگاری و از سوی شرکت ملی گاز ۴۵ دستگاه شتابنگاری نصب و به بهره‌برداری رسیده است.وی همچنین از خرید شش دستگاه لرزه‌نگاری درون چاهی به منظور بررسی تغییرات پوسته زمین خبر داد و گفت: این دستگاه تاکنون به بهره‌برداری نرسیده است ولی شش نقطه برای حفر چاه‌ها برای نصب این دستگاه‌ها جانمایی و یکی از این چاه‌ها در مرکز مدیریت بحران منطقه آزادگان واقع در منطقه ۱۵ تهران حفر شده است.سرپرست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به برنامه‌های این سازمان برای پایش فرونشست زمین اظهارکرد: ما برای پایش مخاطرات طبیعی و انسان‌ساز نمی‌توانیم فناوری‌های نوین را نادیده بگیریم ولی برای این پایش تنها نیاز به فناوری نداریم بلکه نیازمند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای کاهش ریسک مخاطرات داریم.
