طاعون و تب نشخوارکنندگان در حال گسترش است

گلی ماندگار|

 هر اتفاقی که در حیات وحش، محیط زیست و... رخ بدهد، می‌تواند باعث بروز خسارت‌های اقتصادی در کشور شود. از خشکسالی گرفته تا از بین رفتن گونه‌های مختلف حیوانات و گیاهان، از سیل و زلزله تا بیماری‌های دامی که چند سال اخیر شدت پیدا کرده‌اند. تمام این اتفاقات حاصلشان می‌شود خسارت‌های مالی برای مردم و البته دولت. وقتی آنفلوآنزای مرغی  همه گیر می‌شود و تعداد زیادی از طیور نابود می‌شوند، وقتی سیل باغات و مزارع را از بین می‌برد، وقتی طاعون به جان دام‌ها می‌افتد اینها همه در درجه اول به مزرعه داران، 

مرغ داران و دامپروران آسیب می‌رساند و بعد هم برای جبران این خسارت‌ها دولت مجبور است که هزینه کند. اما آیا می‌شود برای جلوگیری از این اتفاقات راهکاری پیدا کرد و حداقل میزان خسارت‌ها را پایین آورد. قطعا اگر بی‌توجهی به استفاده از آب‌های زیر زمینی نبود و کشاورزی به‌طور مکانیزه و مدرن اداره می‌شد، الان با چنین خشکسالی بزرگی مواجه نبودیم. اگر جنگل خواری و کوه خواری صورت نمی‌گرفت، هیچ سیل خانمان براندازی هم در کشور راه نمی‌افتاد و آن طور خیابان‌ها و شهرها و خانه‌ها را ویران نمی‌کرد. اگر برای رسیدگی به دام‌های کشور واکسیناسیون به موقع انجام می‌شد حالا خبری از طاعون نشخوار‌کنندگان و نابودی صدها راس دام در کشور نبود. اینها همه اتفاقاتی است که می‌شد با کمی تدبیر و  دور اندیشی مانع از وقوع آنها شد و حالا هم که اتفاق افتاده نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و شاهد بروز این خسارت‌های بی‌امان و توامان باشیم. در این شرایط هر مسوولی باید به نوبه خود گامی هر چند کوچک برای رفع این مشکلات بر دارد. همین طاعون نشخوار‌کنندگان اولین سالی نیست که رخ می‌دهد، اما...

   تزریق واکسن بهترین راه‌حل

طاعون نشخوارکنندگان کوچک برای چندمین سال پیاپی در ۵ کانون باعث تلفات بسیاری از حیات وحش و دام‌های تجاری شد، مسوولان سازمان دامپزشکی می‌گویند، تزریق واکسن بهترین راه‌حل است.

چند سالی است که طاعون نشخوارکنندگان کوچک یا تب نشخوارکنندگان، به یکی از مهم‌ترین عوامل تهدید جمعیت حیات وحش ایران شده است. امسال هم سروکله این بیماری در ۵ کانون پیدا شد و منطقه شکار ممنوع طالقان نیز با ۷۵ هزار هکتار وسعت از جمله مهم‌ترین کانون‌های درگیر این بیماری بود که به گفته فلاح نژاد رییس اداره محیط زیست این شهرستان ۲۴ رأس کل و بز را تلف کرد. این بیماری در سال ۹۴ حدود ۲۰۷ رأس وحوش و در سال ۹۷ حدود ۲۸ رأس کل و بز وحشی را در منطقه شکار ممنوع طالقان تلف کرد. در حالی که عامل انتقال این بیماری به حیات وحش، دام‌های اهلی هستند و راه مقابله با انتقال این ویروس، واکسیناسیون دام و جداسازی دام‌های اهلی از دام‌های وحشی عنوان می‌شود.

    حضور دام در مراتع طالقان  با وجود گسترش تب نشخوارکنندگان 

اما با وجود اینکه از اوایل مهرماه خبر ورود تب نشخوارکننده به تدریج در استان‌های قزوین، البرز، مازندران، خراسان شمالی گسترش یافت که همزمان با موعد خروج دام‌های اهلی از مراتع شاهد بودیم که این اتفاق به موقع رخ نداد و به گفته منابع محلی طالقان همچنان بعد از گذشت ۲ ماه برخی دام‌ها در منطقه پراکنده هستند که می‌توانند منشأ شیوع ویروس در میان حیات وحش باشند. هرچند فلاح نژاد رییس اداره محیط زیست طالقان با تأیید این مطلب به مهر، این دام‌ها را عموماً دام‌های غیرمجازی دانست که دور از چشم مسوولان وارد منطقه می‌شوند. اما گزارش منابع محلی حاکی از این است که این دام‌ها مربوط به چند روستای اطراف هستند. ضمن اینکه گفته می‌شود بسیاری از دارندگان پروانه چرا، در اواخر فصل در این منطقه مرتع را به صورت غیرقانونی به دسته‌های دام خارج از منطقه اجاره می‌دهند.

    تلفات حیات وحش و حفاظت از چراگاه‌ها  دغدغه سازمان جنگل‌ها نیست؟

رییس اداره محیط زیست طالقان با بیان اینکه واکسیناسیون در این منطقه شروع شده است، ابراز داشت: با وجود اینکه واکسن PPR یکی از واکسن‌های اجباری دام به حساب می‌آید اما برخی دامداران از تزریق آن به دام‌های خود امتناع می‌کنند، و تنها راه مقابله با این مساله این است که در مبادی ورودی دام‌ها به مراتع سختگیری شود، موضوعی که به نظر می‌رسد آنچنان هم دغدغه سازمان جنگل‌ها و مراتع نیست. چون این سازمان علاوه بر کنترل مبادی پایش و مقابله با ورود دام غیرمجاز بر عهده سازمان جنگل‌ها و مراتع است. شهاب‌الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر وضعیت پراکندگی این بیماری در میان حیات وحش را در حال حاضر بسیار کم دانست و ابراز داشت: اگر واکسیناسیون انجام نمی‌شد همچون سال‌های گذشته شدت بیماری بسیار بالا بود.

    اثرات تب نشخوار‌کننده  و تهدید اقتصادی دامدار

او خشکسالی و کمبود علوفه را موجب نزدیک شدن حیات وحش به آبشخورهای دام‌های اهلی و شیوع این بیماری در سال اخیر برشمرد و در پاسخ به این سوال که آیا بی‌مبالاتی دامداران در تزریق واکسن به این دلیل نیست که دام‌های اهلی کمتر از این بیماری آسیب می‌بینند، پاسخ داد: این‌طور نیست، این بیماری علاوه بر تلفاتی که در قوچ، میش و کل و بزهای اهلی و دامی دارد، در صورت انتقال به دیگر انواع دام موجب لاغری می‌شود و این لاغری از لحاظ اقتصادی برای دامدار تهدید محسوب می‌شود.

    تزریق ۶۰ میلیون دوز واکسن  برای مقابله با تب نشخوارکنندگان

علیرضا اکبرشاهی مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی نیز در گفت‌وگو با مهر به آمار ۶۰ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۸۲ دوزی تزریق این واکسن اشاره کرد و گفت: این واکسیناسیون از ابتدای سال آغاز شده و بخش عمده‌ای از دام‌های اهلی تاکنون واکسینه شده‌اند. و حدود ۳ میلیون دام باقی مانده که عمدتاً مربوط به دام‌های عشایر هستند در بازه آبان و آذر واکسینه خواهند شد. اکبرشاهی در واکنش به انتقاد فعالان محیط زیست که تأخیر در تزریق واکسن را منجر به شیوع مجدد این بیماری در میان حیات وحش ایران می‌دانند، اظهار داشت: واکسیناسیون زمان‌بندی دارد و ما روند واکسیناسیون را از ابتدای اردیبهشت ماه در اوج بیماری کرونا و تعطیلی ادارات شروع کردیم. او با اشاره به اینکه یک بار واکسینه شدن دام‌ها، باعث مصونیت آنها در طول عمر تجاری شان می‌شود، تاکید کرد: وسعت واکسیناسیون دام‌ها به ۸۵ درصد رسیده و هم‌اکنون در حال واکسینه کردن دام‌های عشایری هستیم که برای قشلاق به مراتع پایین دست آمده‌اند و تا به امروز به آنها دسترسی نداشته‌ایم. این ادعا در حالی از سوی این مقام مسوول دامپزشکی بیان شده است که سازمان دامپزشکی کشور در مناقصه عمومی دو مرحله‌ای خرید «سی و پنج میلیون دُز» واکسن PPR برای دو بار، یک بار در بهمن ماه ۱۳۹۹ و بار دوم در خردادماه ۱۴۰۰ منتشر کرده است و بنابراین ممکن نیست که تا آخر فصل چرای دام در ایران همه دام‌های اهلی واکسینه شوند.

    رازی امکان تولید واکسن با کیفیت را  دارد چرا از خارج وارد می‌کنید؟

از سوی دیگر واردات این واکسن از سوی مسوولان موسسه رازی مورد نقد قرار گرفته و سینا سلیمانی مدیر کنترل کیفیت موسسه رازی دو سال پیش اعلام کرده بود که در این شرکت حدود پنج میلیون دز سالانه تولید می‌شود ولی این آمادگی را دارد تا بیشتر از این میزان تولید کرده و حتی تمام واکسن مورد نیاز کشور را تأمین کند.

اواظهار داشت: دانش مورد نیاز برای تولید این واکسن با بهترین کیفیت در رازی وجود دارد و دلیلی برای واردات آن نمی‌بینیم چرا که با واردات ارز زیادی از کشور خارج می‌شود. ضمن اینکه واکسن‌های وارداتی از کیفیت بسیار پایینی نسبت به واکسن‌های رازی برخوردار هستند.

    یک دام وحشی مبتلا جمعیت بزرگی را  درگیر و تلف می‌کند

با این وجود مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی اقدامات انجام گرفته را موثر دانسته و از کاهش کانون‌های انتشار تب نشخوارکنندگان کوچک از ۷ کانون در سال گذشته به ۵ کانون در سال جاری خبر داد و گفت: کاهش کانون‌های بیماری می‌تواند مهم‌ترین اقدام برای شیوع این بیماری باشد اما حتی اگر یک دام وحشی ناقل این بیماری شود می‌تواند جمعیت بزرگی از دام را درگیر بیماری و موجب تلفات آن شود و بنابراین فرآیند فروکشی بیماری در کشور است.

     خسارت‌های اقتصادی و زیست محیطی  طاعون نشخوارکنندگان 

بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) که با عنوان «طاعون بزی» نیز شناخته می‌شود، یک بیماری کشنده حاد با واگیر بسیار بالا است که نشخوار‌کنندگان کوچک و شترها را درگیر می‌کند. علائم این بیماری تب، ترشحات چشم و بینی، تورم دهان، اسهال، ذات‌الریه همراه با سختی تنفس بوده که گاهی منجر به مرگ نیز می‌شود. این بیماری جزو فهرست بیماری‌های مهم در سازمان جهانی دام (OIE) است و کشورها موظف هستند که در صورت وقوع، بیماری را به این سازمان گزارش دهند.

همه‌گیری PPR بر اساس کنترل جابه‌جایی حیوانات، دفع صحیح لاشه و استفاده از واکسن قابل کنترل است. موثرترین روش برای کنترل بیماری واکسیناسیون است که باید در مناطق بومی قبل از شروع فصول بارانی به صورت سالانه تکرار شود.